Το Grexit θα είναι νίκη των διαπλεκόμενων

Από τότε που ξεκίνησε να υπάρχει η ευρωζώνη, η επιβίωσή της βασίζεται σε ένα παράδοξο. Από τη μια πλευρά, η σταθερότητα του ενιαίου νομίσματος εξαρτάται από την πίστη των αγορών στο γεγονός ότι είναι μη αναστρέψιμο. Για να αποκατασταθεί αυτή η πίεση ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, υποσχέθηκε το 2012 πως θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να μη διαλυθεί το μπλοκ. Από την άλλη πλευρά, η σταθερότητα στην ευρωζώνη απαιτεί επίσης η πιθανότητα εξόδου να είναι πραγματική, έστω και μόνο ως ένας τρόπος για να επιβληθεί η πειθαρχία στα κράτη μέλη, ιδιαίτερα σε αυτά που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.

Η τρέχουσα πολιτική κρίση στην Ελλάδα δοκιμάζει τα όρια αυτού του παραδόξου. Κανένας δεν θέλει η Ελλάδα να φύγει από το ευρώ, πόσο μάλλον οι ίδιοι οι Έλληνες, το 74% των οποίων επιθυμεί η χώρα να παραμείνει στη νομισματική ένωση, σύμφωνα με δημοσκόπηση της περασμένης εβδομάδας. Ακόμα και το ακροαριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι θα κερδίσει στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, και το οποίο φλέρταρε με μια πολιτική αποχώρησης από το ευρώ το 2012, τώρα αναγνωρίζει πως το Grexit θα ήταν καταστροφικό.

Η αποχώρηση από το ευρώ και η άρνηση πληρωμής των υφιστάμενων χρεών δεν θα αναβιώσουν μαγικά την οικονομία. Η κυβέρνηση πιθανότατα θα αναγκαστεί να εφαρμόσει πιο σφιχτή, αντί πιο χαλαρής, δημοσιονομική πολιτική, καθώς το τωρινό μικρό πρωτογενές πλεόνασμα θα μετατραπεί γρήγορα σε έλλειμμα, εν μέσω υποχώρησης της εμπιστοσύνης και των πιστώσεων, που θα ρίξουν και πάλι την οικονομία σε ύφεση.

Ούτε είναι πιθανό η υποτίμηση να φέρει μεγάλη ανακούφιση. Σε αντίθεση με την Ισπανία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Ιταλία, που αύξησαν τις εξαγωγές τους καθώς ανακτούσαν την ανταγωνιστικότητα, οι ελληνικές εξαγωγές έχουν μέχρι στιγμής λάβει μικρή ώθηση από τη σημαντική εσωτερική υποτίμηση της χώρας. Αυτό υποδηλώνει πως τα διαρθρωτικά εμπόδια και όχι οι τιμές είναι αυτό που κρατά πίσω την ανάπτυξη των εξαγωγών.

Ακόμα χειρότερα, η υποτίμηση θα οδηγούσε σε μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού, πιθανότατα υπερπληθωρισμού, εάν η κυβέρνηση δεν μπορεί να δανειστεί για να χρηματοδοτήσει τις δραστηριότητές της ή να ανακεφαλαιοποιήσει το τραπεζικό σύστημα, και αναγκαστεί να βασιστεί στο τύπωμα χρήματος από την Τράπεζα της Ελλάδος, γεγονός που θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη στο νέο νόμισμα της χώρας. Η οικονομική αστάθεια θα απέτρεπε τις ξένες επενδύσεις που είναι η καλύτερη ελπίδα της Ελλάδας για να βγει από την κρίση.

Αυτά μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα ρίσκα που θα άξιζε να τα πάρει η χώρα εάν υπήρχαν ρεαλιστικές προοπτικές πως μια ελληνική κυβέρνηση μετά την έξοδο από το ευρώ θα μπορούσε να εφαρμόσει τις απαιτούμενες οικονομικές μεταρρυθμίσεις. Όμως αυτό φαίνεται απίθανο. Το Grexit θα μπορούσε να είναι μια νίκη για όλα εκείνα τα διαπλεκόμενα συμφέροντα που έχουν αντισταθεί στη μεταρρύθμιση, σε μια προσπάθεια να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.

Όμως, το γεγονός ότι ενδεχόμενη ελληνική αποχώρηση θα ήταν καταστροφική δεν σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε να συμβεί. Ο κίνδυνος ενός Grexit από ατύχημα είναι πραγματικός.

Το τρέχον πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας από την τρόικα λήγει στα τέλη Φεβρουαρίου, αφού ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς εξασφάλισε δίμηνη παράταση τον Δεκέμβριο. Όποιος κερδίσει στις εκλογές θα χρειαστεί να εξασφαλίσει ταχύτατα περαιτέρω παράταση για να αγοράσει χρόνο προκειμένου να διαπραγματευτεί μια μακροπρόθεσμη συμφωνία με την τρόικα, την οποία απέφυγε ο κ. Σαμαράς.

Περαιτέρω παράταση του μνημονίου είναι ουσιώδης, διότι η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώσει 1,5 δισ. ευρώ στο ΔΝΤ τον Μάρτιο και αντιμετωπίζει περισσότερες αποπληρωμές χρέους τους επόμενους μήνες.

Χωρίς μια συμφωνία με την τρόικα, είτε για να αποδεσμευτούν κεφάλαια διάσωσης είτε για να ενισχυθεί ο δανεισμός, η Ελλάδα μπορεί σύντομα να αναγκαστεί να κηρύξει χρεοστάσιο. Ακόμα χειρότερα, η ΕΚΤ απαιτεί η χώρα να συμμορφώνεται με το συμφωνημένο πρόγραμμα διάσωσης, ως όρο για την ουσιαστική στήριξη που παρέχει στο τραπεζικό της σύστημα. Αν η ΕΚΤ αρνηθεί να συνεχίσει να χρηματοδοτεί τις τράπεζες, η κυβέρνηση θα πρέπει να εκδώσει δικό της νόμισμα για να μη συμπιεστεί βίαια η οικονομία – και η Ελλάδα βγει από το ευρώ.

Ούτε πρόκειται για κούφια απειλή: Οι ελληνικές τράπεζες έχουν υποστεί εκροές καταθέσεων ύψους 3 δισ. ευρώ στο τέλος του προηγούμενου έτους και αυτή η λεπτή ροή θα μπορούσε να μετατραπεί σε πλημμύρα σε παρατεταμένη περίοδο αβεβαιότητας. Η ΕΚΤ έδειξε στην περίπτωση της Κύπρου ότι δεν θα την αποτρέψει η εκλογή νέας κυβέρνησης από το να κάνει αυτό που νομίζει ότι είναι απαραίτητο για να προστατεύσει τον ισολογισμό της.

Ο κίνδυνος είναι ότι ο ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, μπορεί να κρίνει ότι το μέγεθος της αναστροφής που θα χρειαστεί να κάνει ώστε να καταλήξει σε συμφωνία με την τρόικα, είναι υπερβολικά μεγάλο για τον χρόνο που διαθέτει. Το λιγότερο, η τρόικα σίγουρα θα επιμείνει να μην αντιστρέψει τις μεταρρυθμίσεις που έχει κάνει η νυν κυβέρνηση στη δημόσια διοίκηση, στους φορολογικούς κώδικες, στις αγορές προϊόντων και εργασίας, στα οποία αντιτίθεται ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η τρόικα μπορεί να επιμένει επίσης ο κ. Τσίπρας να δεσμευτεί στις ίδιες μελλοντικές μεταρρυθμίσεις που είχε απαιτήσει από τον κ. Σαμαρά, ως όρο για την όποια μακροπρόθεσμη συμφωνία, ιδιαίτερα αν εκείνος θέλει να έχει πιθανότητες να διασφαλίσει τον στόχο του για διαγραφή χρέους. Ακόμα και στον ανυπόληπτο κόσμο της ελληνικής πολιτικής, όπου οι προεκλογικές δεσμεύσεις δεν σημαίνουν τίποτα, η αξιοπιστία του κ. Τσίπρα δεν θα μπορούσε να επιβιώσει μιας τέτοιας ταχείας και εξευτελιστικής στροφής.

Οι policy makers της ευρωζώνης φαίνονται ιδιαίτερα χαλαροί αναφορικά με τον κίνδυνο αποτυχίας. Ορισμένοι υποστηρίζουν πως η ευρωζώνη έχει πλέον μπόλικη εμπειρία σε ό,τι αφορά τη διαχείριση τέτοιων πολιτικών άκρων και αναμένουν ο κ. Τσίπρας γρήγορα να αναδιπλωθεί, όταν έρθει αντιμέτωπος με την πραγματικότητα.

Ορισμένοι είναι επίσης πρόθυμοι να στοιχηματίσουν πως ακόμα και αν δεν υποκύψει, η ευρωζώνη θα μπορούσε να αντέξει το σοκ ενός Grexit. Η Ελλάδα είναι καλύτερα περιχαρακωμένη σήμερα απ' ό,τι ήταν το 2012 και η ευρωζώνη έχει πιο αξιόπιστα όπλα για να καταπολεμήσει τη μετάσταση, μεταξύ των οποίων τα κεφάλαια διάσωσης και τα νέα facilities της ΕΚΤ, όπως το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που θα μπορούσε να ξεκινήσει ακόμα και την επόμενη εβδομάδα.

Οι επενδυτές φαίνεται να συμμερίζονται αυτήν την αισιόδοξη εκτίμηση, κρίνοντας από την έλλειψη μετάστασης στις αγορές της υπόλοιπης ευρωζώνης.

Αν όμως ο κ. Τσίπρας κερδίσει στις εκλογές, τόσο αυτός όσο και οι policy makers της ευρωζώνης θα πρέπει να βαδίσουν πολύ προσεκτικά για να αποφύγουν ένα αποτέλεσμα που κανένας δεν θέλει και το οποίο δεν είναι προς το συμφέρον κανενός.

Οι συνέπειες ενός Grexit από ατύχημα μπορεί να έχουν μεγάλη έκταση. Άλλωστε, κάτι τέτοιο θα κατέστρεφε την απαραίτητη ψευδαίσθηση ότι η ευρωζώνη είναι μη αναστρέψιμη, ένα σοκ από το οποίο θα δυσκολευτεί να ανακάμψει.