Αυτό το κινεζικό απόφθεγμα είναι σχετικά νέας εσοδείας. Αποτελεί παράφραση της δήλωσης του Ντενγκ Χσιάο Πινγκ «είναι ένδοξο να γίνεσαι πλούσιος», που σηματοδότησε πριν από τρεις δεκαετίες την εντυπωσιακή στροφή της Κίνας προς τη δική της απολυταρχική «έκδοση» του καπιταλισμού.

Στη συγκεκριμένη φράση συμπυκνώνεται, κατά την άποψή μου, η συμβολική ρίζα του σημερινού κακού σε Δύση και Ανατολή. Στην εποχή μας όχι μόνον η δόξα αλλά και η απλή επιτυχία είναι συνυφασμένη με το χρήμα.

Στην αποθέωση του χρήματος, ως μέσου κοινωνικής καταξίωσης και συναγωνισμού, αλλά και στην κυριαρχία του μανιώδους καταναλωτισμού θα πρέπει να αναζητηθούν τα αίτια για την έξαρση της «απληστίας», που τελικά κατάφερε το μεγαλύτερο πλήγμα των τελευταίων 80 ετών στο καπιταλιστικό σύστημα του Δυτικού Κόσμου.

Αλλά κι ο γιατρός που κοιτάει την τσέπη του κι όχι τον ασθενή, ο δικηγόρος που μπλέκει σε δίκες των πελάτη του για περισσότερα έσοδα, το συνεργείο που βγάζει ανύπαρκτες ζημιές, ο πολιτικός μηχανικός που «τα παίρνει» στην πολεοδομία κι ο μιζαδόρος πολιτικός δεν είναι παρά υποπροϊόντα της ακόμη χειρότερης εφαρμογής που είχε το συγκεκριμένο πρότυπο στη χώρα μας. Διότι στην Ελλάδα διαστρεβλώθηκε προς το χειρότερο. Το χρήμα ήταν δόξα, χωρίς αγωνίες για το… «πόθεν έσχες».

Σε διεθνές επίπεδο, με την κυριαρχία αυτού του προτύπου θα πρέπει να συνδεθούν φαινόμενα όπως η πλημμυρίδα των χρηματοοικονομικών «παραγώγων προϊόντων» και η σχεδόν πλήρης αποσύνδεση της συσσώρευσης πλούτου από τη διαδικασία παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών, με «κοινωνική» χρησιμότητα.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ίδια η έννοια της υλικής «δημιουργίας» έτεινε να υποκατασταθεί από τη «λογιστική» δημιουργία άυλων κερδών μέσω ηλεκτρονικού χρήματος, προς όφελος κυρίως των υπερβολικά πλουσίων, χωρίς ενδοιασμούς για τις συνέπειες αυτής της κερδοφορίας.

Η επίδραση όμως του προτύπου δεν σταματά στην αμιγώς οικονομική δραστηριότητα. Είχε και έχει εξαιρετικά σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές επιδράσεις.

Η κυριαρχία της άποψης ότι μέσα από το ατομικό συμφέρον διασφαλίζεται ντετερμινιστικά και το κοινωνικό συμφέρον, ότι «οι αγορές αυτορρυθμίζονται» κι ότι η πραγματική «Δημοκρατία» είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελεύθερη (ή μήπως ασύδοτη;) αγορά αποτελεί μία ακόμη έκφανση αυτού του προτύπου, με την άλλη όψη του να εκφράζεται από τα διαρκώς αυξανόμενα κρούσματα διαπλοκής, χρηματισμού και παράνομου πλουτισμού «επιφανών» πολιτικών στο διεθνές σκηνικό.

Ο άναρχος τρόπος με τον οποίο εκτυλίχθηκε η περίφημη «παγκοσμιοποίηση», εις βάρος της δυνατότητας των κρατών να φορολογούν τους πλούσιους πολίτες, αλλά και εις βάρος της ίδιας της μεσαίας τάξης των δυτικών κοινωνιών, δεν ήταν παρά μια αναμενόμενη συνέπεια.

Ώσπου η χρηματοοικονομική απληστία αναδείχθηκε, μέσω της κρίσης του 2008 και της επακόλουθης κρίσης κρατικών χρεών, σε αχίλλειο πτέρνα του όλου οικοδομήματος. Ανατρέποντας αργά, αλλά σταθερά τις ταξικές ισορροπίες που απαιτεί η λειτουργία των δημοκρατιών «δυτικού τύπου».

Το χρονικό διάστημα της κρίσης δεν αρκεί βεβαίως για την αποκαθήλωση ενός προτύπου που καλλιεργήθηκε επί δεκαετίες. Ιδίως όταν όσοι επωφελήθηκαν τα μέγιστα από την καθιέρωσή του ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό το υπεροικοδόμημα των σημερινών κοινωνιών, αλλά και τις διεργασίες της παγκοσμιοποίησης.

Η αρχή όμως έχει γίνει. Κάποιοι κάνουν τις σωστές ερωτήσεις και μέσω των πρωτόγνωρων δυνατοτήτων που δίνουν τα σύγχρονα επικοινωνιακά μέσα η κοινωνία «ακούει» και «ψάχνει» τις απαντήσεις.

Προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν απέχει πάρα πολύ η στιγμή κατά την οποία ο θεμέλιος λίθος της αστικής δημοκρατίας, η μεσαία τάξη, θα αναμετρηθεί με την οικονομική ισχύ των ελαχίστων.

Ο καταλύτης που ακόμη λείπει είναι η ιδεολογική θεμελίωση ενός εναλλακτικού κοινωνικοοικονομικού μοντέλου που θα δίνει πειστικές απαντήσεις στα σημερινά κι όχι στα χθεσινά προβλήματα, προσφέροντας ίσως και το επόμενο κυρίαρχο πρότυπο.

Η ανακατανομή του πλούτου και ο ρόλος των κοινωνιών στη ρύθμιση της οικονομικής δραστηριότητας θα είναι κατά τη γνώμη μου στον πυρήνα της αναζήτησης αυτού του νέου μοντέλου.

Αυτήν τη φορά, όμως, η λύση δεν γίνεται να δοθεί σε εθνικό επίπεδο. Η καθιέρωση της παγκοσμιοποίησης, με όποιο τρόπο κι αν αυτή έγινε, καθιστά απαρχαιωμένη οποιαδήποτε θεωρητική προσέγγιση κινείται σε αυστηρά εθνικό πλαίσιο, όπως φαίνεται ξεκάθαρα κι από τις εκ προοιμίου καταδικασμένες προσπάθειες του κ. Ολάντ να επιβάλει καθεστώς υψηλότατης φορολογίας (έστω και για λίγα χρόνια) στους πολύ πλούσιους Γάλλους.

Η εξέλιξη προς ένα αποτελεσματικότερο μοντέλο λειτουργίας της κοινωνίας θα κριθεί εν τέλει όχι από ένα οποιοδήποτε εκλογικό σώμα, αλλά από τη δυνατότητα των δημοκρατικών εθνών, υπό την πίεση των πολιτών τους, να στρατευθούν συλλογικά στην ίδια κατεύθυνση.