Η πολιτική κυριαρχία του Κυριάκου Μητσοτάκη αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω το επόμενο διάστημα, λόγω της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ, η οποία με τη σειρά της αντανακλά ένα βαθύτερο φαινόμενο. Την κρίση στον αριστερό χώρο, διεθνώς.
Σε μεγάλο βαθμό, η κρίση οφείλεται στις νέες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες. Η Αριστερά (ομοίως και η Κεντροαριστερά) ήταν πάντα διεθνιστική κι έχει βρεθεί σε δύσκολη θέση από τις συνέπειες της μετανάστευσης και της παγκοσμιοποίησης, που δημιούργησε κύματα δεξιόστροφου εθνικισμού.
Ίσως το χειρότερο, όμως, είναι ότι η τεχνολογία και τα νέα «μοντέλα» κοινωνικής συμπεριφοράς την έχουν αποξενώσει σε μεγάλο βαθμό από τη νεολαία. Της είναι δύσκολο να επικοινωνήσει μέσα από τα παραδοσιακά μοντέλα αριστερής θεώρησης, με ένα νέο που χρησιμοποιεί συνεχώς το smartphone του, που διαβάζει ελάχιστα βιβλία, που ως ένα βαθμό, με τους διάφορους influencers, τους youtubers και τα έσοδά τους, συχνά ονειρεύεται ότι θα μπορούσε να είναι ο ίδιος το «κεφάλαιό» του.
Σήμερα πρέπει να απευθυνθεί σε ανθρώπους που δεν είναι «προλετάριοι», δεν είναι ακριβώς φτωχοί (έστω κι αν κινούνται κοντά στα όριά της κατά τον σύγχρονο ορισμό φτώχειας) και κυρίως ασχολούνται με το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η ζωή τους, χωρίς διαταραχές.
Στην Ελλάδα, από την άλλη πλευρά υπάρχει ο Κυριάκος. Που διαθέτει ίσως το πιο… «all inclusive» πολιτικό μοντέλο από τη μεταπολίτευση. Ως τώρα, έχει απ’ όλα. Φιλελεύθερη οικονομική και επενδυτική θεώρηση (για τα δεδομένα της ελληνικής κρατικοκεντρικής οικονομίας), μαζί με σοσιαλιστικού τύπου επιδόματα, για όλες τις γεύσεις και (σχεδόν) όλα τα βαλάντια.
Οι «πατριώτες» αισθάνονται ως τώρα ικανοποιημένοι με την εξωτερική πολιτική και τις κινήσεις γοήτρου στην άμυνα, ενώ οι συντηρητικοί, με την πιο σφιχτή αντιμετώπιση των μεταναστευτικών προβλημάτων. Αλλά και οι κοινωνικά προοδευτικοί είδαν μια άλλη στάση σε θέματα ισότητας και αντιμετώπισης της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ. Τα παραπάνω εξηγούν σε μεγάλο βαθμό και το περίφημο πλέον «41 τοις εκατό», παρά τα Τέμπη και τις λοιπές παρασπονδίες.
Κάποια στιγμή, μέσα στην τρέχουσα τετραετία, αυτό το «συμπεριληπτικό» μοντέλο (για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση που αρέσει και στον πρωθυπουργό) ενδέχεται να φτάσει στα όριά του. Εάν συμβεί όμως αυτό, το πιθανότερο, με τις σημερινές συνθήκες, είναι ότι οι δυσαρεστημένοι θα προκύψουν από τα δεξιά. Όχι από μετατόπιση ψηφοφόρων λόγω μιας πειστικής εναλλακτικής στον χώρο του Κέντρου και της Αριστεράς.
Το ΠΑΣΟΚ μπορεί να καταγράφει κάποια αύξηση, δεν καταφέρνει όμως να αποκτήσει «ρεύμα». Σε μεγάλο μέρος της κοινωνίας εμφανίζεται ως μια πρόταση «οριακών διαφορών», χωρίς ξεκάθαρο δικό της στίγμα. Δεν «εμπνέει», ως ηγεσία και ρητορική, κι αυτό είναι σοβαρό μειονέκτημα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, λίγα χρόνια αφού κυβέρνησε, βρίσκεται σήμερα σε στρατηγικό αδιέξοδο. Το οποίο αντανακλάται και σε όσα συμβαίνουν, δηλαδή στην εμφάνιση του Στέφανου Κασσελάκη και όσα έχουν ακολουθήσει.
Για να εξέλθει από αυτό το αδιέξοδο σίγουρα χρειάζονται πολλά περισσότερα από ένα νέο πρόσωπο. Πρέπει, με μια φράση, να επανεφεύρει τον εαυτό του, προσαρμοζόμενος στις συνθήκες των καιρών. Οι μεγάλοι θεωρητικοί της Αριστεράς ήταν σπουδαίοι για την εποχή τους. Οι απόψεις τους όμως σταδιακά γίνονται θύμα του νόμου της εξέλιξης. Ακόμη κι όταν μιλάμε για διαχρονικές έννοιες όπως η ανακατανομή του πλούτου, οι ανισότητες και το κοινωνικό κράτος, οι διαφορετικές γεωπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες του 21ου αιώνα απαιτούν νέες λύσεις.
Νέες λύσεις όμως απαιτούν και εδραιωμένες αδυναμίες του υπάρχοντος συστήματος. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη δωρεάν παιδεία και την κοινωνική πολιτική. Τι νόημα έχει, αλήθεια, να μιλάμε για «δωρεάν παιδεία», όταν σχεδόν όλες οι ελληνικές οικογένειες ξοδεύουν μικρές περιουσίες σε φροντιστήρια επί των σχολικών μαθημάτων;
Πώς μπορούμε να μιλάμε για δίκαιη κοινωνική πολιτική, όταν γνωρίζουμε ότι μέσω των φορολογικών δηλώσεων ωφελούνται διπλά (λιγότεροι φόροι ΚΑΙ περισσότερα επιδόματα) οι εκατοντάδες χιλιάδες που φοροδιαφεύγουν;
Η Αριστερά γενικώς και ο ΣΥΡΙΖΑ ειδικώς απέτυχαν να απαντήσουν σε τέτοιου είδους κομβικά θέματα, τόσο ως κυβέρνηση όσο και ως αντιπολίτευση. Συνέπεια ήταν ο λόγος της να ηχεί στην κοινωνία αναχρονιστικός, χωρίς πραγματικό και ελκυστικό περιεχόμενο.
Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι η ευρύτερη κοινωνία παρακολουθεί σήμερα από απόσταση τον συνεχιζόμενο πόλεμο ομάδων και τάσεων, εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Όσοι ασχολούνται, πέραν του παραδοσιακού 3-5% που έχει προσκολληθεί στον αναχρονισμό και ήδη αποχωρεί, αναμένουν να δουν το αποτέλεσμα. Αν θα προκύψει πράγματι κάτι «νέο» από τις στάχτες του -και τι απήχηση θα αποκτήσει στην πορεία. Αν μάλιστα κρίνουμε από τα γκάλοπ, προς το παρόν το ποτήρι μάλλον το βλέπουν μισοάδειο.
Μισοάδειο, άλλωστε, προέκυψε και το ποτήρι από το Σαββατοκύριακο της Κεντρικής Επιτροπής. Η «Ομπρέλα» μπορεί να έφυγε, αλλά τίποτα δεν δείχνει ότι όσοι έμειναν συμφωνούν σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό και ηγετικό πλαίσιο με σύγχρονες αναφορές.
Περισσότερο διάσπαση σε... δόσεις θυμίζει η ατμόσφαιρα, καθώς ο αναχρονισμός κυριαρχεί σε διαφορετικές αλλά παραπλήσιες εκδοχές, με φανατικούς «ιδιοκτήτες».