Εδώ και αρκετό καιρό, άρχισε να γίνεται εμφανές ότι η κατάσταση στο πεδίο της Ουκρανίας εξελίσσεται από το κακό στο χειρότερο. Είναι σαφές πλέον ότι η αντεπίθεση των Ουκρανών έχει αποτύχει, ότι σε ορισμένους τομείς του μετώπου η Ρωσία έχει περάσει στην επίθεση και ότι, στην καλύτερη περίπτωση, ο πόλεμος οδηγείται σε μάλλον μακροχρόνιο αδιέξοδο. Από το οποίο, τουλάχιστον επί του πεδίου, ωφελείται η Ρωσία. Κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, λόγω της μεγάλης διαφοράς σε πληθυσμό και διαθέσιμο ανθρώπινο δυναμικό. Η Δύση μπορεί να εφοδιάζει με όπλα, αλλά κάποιοι πρέπει να τα χειρίζονται και να πολεμούν.
Είναι πολύ σημαντικό ότι αρκετές από αυτές τις διαπιστώσεις δεν προέρχονται (μόνο) από κάποιους αναλυτές ή δημοσιογράφους, αλλά από τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή της Ουκρανίας, τον στρατηγό Βάλερι Ζαλούσνι, όπως καταγράφηκαν σε δηλώσεις του στο περιοδικό Εconomist. Το οποίο, σημειωτέον, έχει κρατήσει σθεναρή στάση υπέρ της Ουκρανίας και της Δύσης.
Θα απομονώσουμε μόνο ορισμένα σημεία από το κείμενο, τα οποία θεωρούμε και πιο σημαντικά, κυρίως για όσα σηματοδοτούν διαβάζοντας και λίγο «πίσω από τις γραμμές». Αφού σημειώσουμε πρώτα ότι ο στρατηγός Ζαλούσνι έκανε μέσω του περιοδικού έκκληση για την αξιοποίηση ενός συνδυασμού υπερσύγχρονης τεχνολογίας (που όμως δεν υπάρχει σε διαθεσιμότητα), προκειμένου να ξεπεραστεί το πολεμικό αδιέξοδο.
Σύγκρινε μάλιστα αυτή την τεχνολογική απαίτησή του με την ανακάλυψη της πυρίτιδας από τους Κινέζους, που άλλαξε για πάντα τη μορφή του πολέμου.
Γράφει ο δημοσιογράφος του Εconomist: «To συμπέρασμα (σ.σ. από τα λεγόμενα του στρατηγού) είναι ότι η Ουκρανία έχει κολλήσει σε έναν μακρύ πόλεμο -έναν πόλεμο στον οποίο αναγνωρίζει ότι η Ρωσία έχει το πλεονέκτημα», ενώ ο ίδιος ο Ζαλούσνι αναφέρει προς το τέλος του κειμένου: «Πρέπει να αναζητήσουμε αυτή τη λύση, πρέπει να βρούμε αυτή την πυρίτιδα και να τη χρησιμοποιήσουμε για μια γρήγορη νίκη. Γιατί αργά ή γρήγορα, θα ανακαλύψουμε ότι απλά δεν έχουμε αρκετούς ανθρώπους για να πολεμήσουμε».
Καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του.
Το διπλό χτύπημα από στενούς συνεργάτες του Ζελένσκι
Ίσως εξίσου σημαντικό, όμως, είναι και πρόσφατο πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ του γνωστού αμερικανικού περιοδικού TIME (που ανακήρυξε τον Ζελένσκι πρόσωπο της χρονιάς για το 2022), όπου διατρανώνεται η προσωπική πεποίθηση του προέδρου της Ουκρανίας, στην τελική νίκη, μαζί όμως με ζοφερά σχόλια «πολύ στενού συνεργάτη του».
Η πίστη του Ζελένσκι είναι αμετακίνητη, σχεδόν μεσσιανική, σημειώνεται στο κείμενο. «Έχει αυταπάτες» αναφέρει όμως ο στενός συνεργάτης στο Time. «Μένουμε χωρίς επιλογές, δεν κερδίζουμε, αλλά προσπάθησε να του το πεις αυτό».
Το πείσμα του, συνεχίζει το ρεπορτάζ, στους συνεργάτες του, που ευλόγως μένουν ανώνυμοι, «έχει βλάψει τις προσπάθειες της ομάδας να καταλήξει σε μια νέα στρατηγική, ένα νέο μήνυμα. Καθώς συζητείτο το μέλλον του πολέμου, ένα θέμα παρέμεινε ταμπού: η δυνατότητα διαπραγμάτευσης μιας ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Ρώσους, ακόμη και το ενδεχόμενο μιας προσωρινής ανακωχής».
Συγκλονιστική είναι και η αναφορά στις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό: «Σε ορισμένους κλάδους του στρατού, η έλλειψη προσωπικού έχει γίνει ακόμη πιο τρομακτική από το έλλειμμα σε όπλα και πυρομαχικά. Ένας από τους στενούς συνεργάτες του Ζελένσκι μού λέει ότι ακόμα κι αν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους φέρουν όλα τα όπλα που έχουν υποσχεθεί, "δεν έχουμε τους άντρες για να τα χρησιμοποιήσουμε"».
Οι περιγραφές του ΤΙΜΕ δεν τελειώνουν εδώ, αναφέρονται σε αρνήσεις υψηλόβαθμων αξιωματικών να εκτελέσουν αποστολές επίθεσης, στην ανατροπή του κλίματος στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και στο ενδεχόμενο νέων ενεργειακών μπλακ άουτ τον χειμώνα, εξαιτίας των ρωσικών επιθέσεων, που όμως αυτή τη δεύτερη χρονιά, μπορεί να στρέψουν την κοινή γνώμη εναντίον της κυβέρνησης.
Tα συμπεράσματα του TIME ήρθε να ενισχύσει η αντίδραση του γραφείου του προέδρου Ζελένσκι στις δηλώσεις Ζαλούσνι, προς τον Economist, ότι «βοηθούν τους Ρώσους», ενώ ανακοινώθηκε και η αποπομπή του αρχηγού των ειδικών δυνάμεων (SSO) της Ουκρανίας, χωρίς τη συγκατάθεση του Ζαλούσνι, επιβεβαιώνοντας, σύμφωνα και με τους New York Times, την ύπαρξη σχίσματος μεταξύ της πολιτικής και της στρατιωτικής ηγεσίας!
Το τρίτο χτύπημα ήρθε μόλις το περασμένο Σάββατο, από το αμερικανικό δίκτυο NBC. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ήδη «Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι άρχισαν να μιλούν παρασκηνιακά με την ουκρανική κυβέρνηση για το τι θα απαιτούσε η πιθανή έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με τη Ρωσία, για τον τερματισμό του πολέμου». Οι επαφές αυτές, αναφέρει, περιλαμβάνουν και το τι θα πρέπει να δώσει η Ουκρανία, σε μια τέτοια περίπτωση.
Σύμφωνα με τους ίδιους αξιωματούχους, «η Ουκρανία πιθανότατα έχει μόνο μέχρι το τέλος του έτους ή λίγο αργότερα, πριν ξεκινήσουν πιο επείγουσες συζητήσεις για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν μοιραστεί τις απόψεις τους για ένα τέτοιο χρονοδιάγραμμα με τους Ευρωπαίους συμμάχους».
Ο Αρεστόβιτς και οι κίνδυνοι από τη σύρραξη στο Ισραήλ
Ίσως για αυτούς τους λόγους, ο πρώην στενός συνεργάτης του προέδρου, Αλεξέι Αρεστόβιτς, μάλλον έχοντας φύγει από τη χώρα, ασκεί πλέον σφοδρή δημόσια κριτική. Έχει φτάσει στο σημείο να κάνει ανοιχτά λόγο υπέρ μιας συμφωνίας ειρήνευσης. Και φέρεται έτοιμος να διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στο ενδεχόμενο προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία.
Πρόσθετο μειονέκτημα για την Ουκρανία, το ξέσπασμα πολέμου στο Ισραήλ. Τους λόγους τους έχουμε αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο: Διάσπαση της «προσοχής» για τις πολιτικές ηγεσίες σε ΗΠΑ και Ευρώπη, ανταγωνισμός προτεραιοτήτων για τα αμερικανικά πυρομαχικά, βαριές απώλειες στη μάχη των διεθνών εντυπώσεων, μέσω της ουκρανικής ανοικτής στήριξης προς το Ισραήλ, αλλά και από την αποσάθρωση του «ηθικού πλεονεκτήματος» της Δύσης, στα ερείπια της Γάζας.
Ο πόλεμος στο Ισραήλ αυξάνει εντυπωσιακά τους κινδύνους που ήδη αντιμετωπίζει η Δύση στην Ουκρανία. Δεδομένης της στρατιωτικής ισχύος του Ισραήλ και των ΗΠΑ, μπορεί για πολλούς η επικράτηση να φαντάζει εύκολη υπόθεση.
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Οι περισσότεροι στρατιωτικοί αναλυτές, εκτός αλλά και εντός Ισραήλ, εκτιμούν ότι η σύρραξη στη Γάζα θα κρατήσει πολλούς μήνες, ενδεχομένως και πάνω από ένα χρόνο.
Όπως εκτιμούν ότι όσο πλήττονται άμαχοι, τόσο θα μειώνεται η υποστήριξη στις επιχειρήσεις του, ακόμη και μέσα στις ΗΠΑ. Την κατάσταση χειροτερεύουν εμπρηστικές δηλώσεις όπως αυτές φανατικού ακροδεξιού υπουργού του Ισραήλ, ο οποίος, ούτε λίγο ούτε πολύ, είπε δημοσίως ότι υπάρχει και η επιλογή χρήσης πυρηνικών στη Γάζα!, προκαλώντας την αντίδραση ακόμη και του Νετανιάχου.
Επιπλέον, παρότι σε αυτή τη φάση (ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές) ουδείς άλλος φαίνεται πρόθυμος να εμπλακεί στη σύρραξη, περιλαμβανομένων του Ιράν και της Χεζμπολάχ, δεν αποκλείεται καθόλου να επέλθουν αλλαγές από τη μια μέρα στην άλλη.
Εάν αυτό δεν συμβεί, είτε η ανάμιξη είναι περιορισμένη και «προσχηματική», πολλοί θα υποθέσουν ότι λειτούργησε η αποτρεπτική ισχύς της Δύσης. Ενδέχεται όμως να σημαίνει ότι οι αντίπαλοι του Ισραήλ, που δεν φημίζονται για τον ανθρωπισμό τους, ακολουθούν την περίφημη ρήση του Ναπολέοντα, «ποτέ μη διακόπτεις τον εχθρό σου, όταν διαπράττει σφάλματα».
Γνωρίζουν οι αντίπαλοι, όπως άλλωστε και πολλοί αναλυτές στη Δύση, ότι το Ισραήλ διαπράττει στρατηγικά λάθη. Παρασυρόμενο από τις ωμότητες της Χαμάς, έπεσε στην παγίδα της. Σταδιακά χάνει τη μάχη της δημοσιότητας εξαιτίας της εκατόμβης αμάχων.
Με τη στρατιωτική του επίθεση προσπαθεί «να πιάσει τον αέρα», δηλαδή θέλει να εξολοθρεύσει μια οργάνωση, όταν στην πραγματικότητα αντιμάχεται μια «ιδέα», που όσο ακραία κι αν είναι, εύκολα μπορεί να βρει νέους φανατικούς ακόλουθους, στα συντρίμμια της Γάζας και στον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο που παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Τέλος, είναι εμφανές ότι μπήκε στη Γάζα, στην οποία είναι βέβαιο ότι δεν θέλει να παραμείνει για πάντα, χωρίς να έχει συγκεκριμένη στρατηγική εξόδου.
Για αυτό και ακούγονται παράξενες ιδέες, μάλλον μη εφαρμόσιμες ιδέες, όπως το να αναλάβει την κατεστραμμένη Γάζα μια δύναμη του ΟΗΕ ή να παράσχουν προστασία στους Παλαιστίνιους, δυνάμεις από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Γαλλία. Κάποιοι, όχι περισσότερο ρεαλιστές, πρότειναν να επιληφθούν της Γάζας (στην… ουρά των ισραηλινών αρμάτων!), είτε άλλα αραβικά κράτη είτε ακόμη και η Παλαιστινιακή Αρχή της Δυτικής όχθης, η εξουσία της οποίας στα συγκεκριμένα εδάφη κρέμεται από μια κλωστή!
Τα επερχόμενα αδιέξοδα με ορίζοντα και τις εκλογές στις ΗΠΑ
Ατυχώς, όπως αναφέραμε σε προηγούμενο σημείωμα, τόσο στην Ουκρανία όσο και στο Ισραήλ, ο πόλεμος ξεκίνησε χωρίς να υπάρχει από την πλευρά της Δύσης μια συγκεκριμένη και ρεαλιστική πολιτική στόχευση για την επόμενη ημέρα.
Στην Ουκρανία, ήταν από την αρχή εμφανές, τουλάχιστον σε αρκετούς ειδικούς, ότι η σύγκρουση δεν ήταν εύκολο να τελειώσει με συντριπτική ήττα της δεύτερης μεγαλύτερης πυρηνικής δύναμης στον κόσμο. Τώρα όμως αρχίζει να διαφαίνεται ευρύτερα η μεγάλη έλλειψη ενός «Plan B», που θα έπρεπε να υπάρχει πριν ληφθούν οι αποφάσεις που οδήγησαν στη σύγκρουση. Τώρα που το κλίμα «νίκης άνευ όρων» τείνει να ανατραπεί, οι συνέπειες μπορεί να αποδειχθούν απρόβλεπτες.
Όσο περνά δε ο χρόνος, τόσο πιθανότερο γίνεται το ερώτημα αν θα θελήσει ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις η Ρωσία του Πούτιν, πριν διχοτομήσει την Ουκρανία. Όχι στις γραμμές που ήδη κατέχει, αλλά στις γραμμές που εξαρχής επιδίωκε, ώστε να μείνει η γειτονική της χώρα χωρίς έξοδο στη θάλασσα και χωρίς το μεγαλύτερο μέρος των πλουτοπαραγωγικών εδαφών της, στην Ανατολική Ουκρανία.
Το αδιέξοδο που υποβόσκει στη Μέση Ανατολή ίσως αργήσει να έρθει στην επιφάνεια, εφόσον δεν προκύψουν άλλες χειρότερες εξελίξεις, αν και είναι πιθανό ότι η τροχιά των γεγονότων στην Ουκρανία θα λειτουργήσει ως επιταχυντής. Αργά ή γρήγορα, πάντως θα εμφανιστεί.
Το χειρότερο όμως είναι ότι στις διεθνείς ισορροπίες, το αρνητικό 1+1 δεν κάνει πάντα δύο. Συχνά κοστίζει πολύ περισσότερο.
Στις συνέπειες που θα προκύψουν, ίσως πρέπει να συμπεριλάβουμε εντός του 2024 την οριστική ταφόπλακα στις πιθανότητες επανεκλογής του Τζο Μπάιντεν, που ήδη εμφανίζονται μάλλον χαμηλές, σύμφωνα με τελευταία γκάλοπ. Μπορούμε από τώρα να προβλέψουμε τις βροντερές δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ ή ενός διαδόχου του: «Εξαιτίας της ανίκανης πολιτικής του Μπάιντεν, η Αμερική μπλέχτηκε σε δύο πολέμους κι ο ένας έχει ήδη χαθεί».