Πώς ο εσωτερικός έλεγχος βοηθά τις μικρομεσαίες

Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από πολύπλοκες και πολυάριθμες αλλαγές στον επιχειρηματικό κόσμο, ο οποίος βάλλεται καθημερινά από τα εκάστοτε γεωπολιτικά, χρηματοοικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά δεδομένα.

Αυτές οι μεταβολές μεταφράζονται ως «επιχειρηματικοί κίνδυνοι» για τις επιχειρήσεις, τους οποίους οι τελευταίες καλούνται να αντιμετωπίσουν άμεσα και αποτελεσματικά, προκειμένου να ανταπεξέλθουν στην ελληνική και τη διεθνή αγορά.

Αρωγός τους σε αυτή την προσπάθεια δύναται να αποτελέσει ο εσωτερικός έλεγχος, ο οποίος σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια διπλωματικής εργασίας του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) μπορεί επίσης να συνδράμει σημαντικά στην επίτευξη της στρατηγικής τους.

Ειδικότερα, στόχος της συγκεκριμένης έρευνας ήταν να αξιολογήσει τη σημασία τόσο της εφαρμογής του εσωτερικού ελέγχου στις μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις όσο και της σύνδεσής του με την επίτευξη της επιχειρησιακής στρατηγικής τους.

Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν 93 πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις από όλη την Ελλάδα, από ποικίλους κλάδους δραστηριοποίησης (π.χ. εμπόριο, υπηρεσίες, μεταποίηση, κατασκευαστική δραστηριότητα, τομέα πληροφορικής κ.α.) και με το 1/3 περίπου να αφορά σε οικογενειακές επιχειρήσεις.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι συμμετέχοντες και εκπρόσωποι των νομικών αυτών οντοτήτων ήταν άνθρωποι από διαφορετικές εργασιακές θέσεις μέσα στην επιχείρηση όπως για παράδειγμα εργαζόμενοι, ιδιοκτήτες, διευθυντικά στελέχη ή εσωτερικοί ελεγκτές, με στόχο την συλλογή ποικίλων απόψεων αναφορικά με το πως οι ίδιοι βιώνουν μέσα στο εργασιακό περιβάλλον τους την εφαρμογή ή μη του εσωτερικού ελέγχου, καθώς και την επίτευξη της επιχειρηματικής στρατηγικής.

Οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις αναφορικά με τις διαδικασίες του εσωτερικού ελέγχου που εφαρμόζονται στην επιχείρηση που εργάζονται καθώς και με το κατά πόσο ο εσωτερικός έλεγχος της επιχείρησης ευνοεί την επίτευξη των επιχειρηματικών στόχων και της γενικότερης στρατηγικής.

Κατόπιν συλλογής των δεδομένων προέκυψαν ιδιαίτερα χρήσιμα συμπεράσματα για τον εσωτερικό έλεγχο στην ελληνική αγορά. Ειδικότερα, το 66,7% των επιχειρήσεων του δείγματος δήλωσε ότι λειτουργεί σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο σύστημα εσωτερικού ελέγχου, ενώ οι εν λόγω διαδικασίες διενεργούνται ως επί τω πλείστων από τον ιδιοκτήτη της επιχείρησης, ορισμένα διευθυντικά στελέχη, τον προϊστάμενο του λογιστηρίου ή από υπαλλήλους στο πλαίσιο επιπρόσθετων αρμοδιοτήτων των καθημερινών τους εργασιών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία του δείγματος δήλωσε ότι ο εσωτερικός έλεγχος της επιχείρησης χρήζει βελτίωσης, ενώ μόνο το 50% επισήμανε ότι συμβαδίζει με τις τακτικές και τους στόχους της.

Σε ερωτήσεις που αφορούν την αποτελεσματική λειτουργία ορισμένων διαδικασιών εσωτερικού ελέγχου (π.χ. συνεχής εκπαίδευση του προσωπικού, ορθή κατανομή αρμοδιοτήτων, επανέλεγχος εγγράφων από διαφορετικό πρόσωπο, ύπαρξη συστήματος αξιολόγησης κινδύνων και αντιμετώπισης φαινομένων απάτης κλπ.), απάντησε θετικά μόνο το 50% του δείγματος της παρούσας μελέτης.

Παράλληλα, το ίδιο περίπου ποσοστό δήλωσε ότι οι εσωτερικοί ελεγκτές (ή τα στελέχη που διενεργούν τις διαδικασίες αυτές) συμμετέχουν ενεργά ή τουλάχιστον ενημερώνονται συστηματικά για την επιχειρησιακή στρατηγική, ενώ θετικό αντίκτυπο για τη λειτουργία των μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Ελλάδας είχε το γεγονός ότι οι περισσότεροι συμμετέχοντες, ανεξαρτήτως της θέσης τους μέσα στην επιχείρηση, δήλωσαν πως έχουν επίγνωση της στρατηγικής της και των στόχων που έχουν τεθεί προς επίτευξη.

Τέλος, το 85% του δείγματος θεωρεί ότι ο εσωτερικός έλεγχος δύναται να επηρεάσει θετικά και καθοριστικά την επίτευξη της στρατηγικής μιας επιχείρησης.

Από τις προαναφερθείσες απαντήσεις του δείγματος της εν λόγω έρευνας, υπογραμμίζεται η επιτακτική ανάγκη ενσωμάτωσης συστημάτων εσωτερικού ελέγχου στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, προσαρμοσμένες πάντα στις δικές τους ανάγκες, προκειμένου να λειτουργούν πιο εύρυθμα και να διαχειρίζονται τόσο τις ποικίλες προκλήσεις της αγοράς, όσο και τον ανταγωνισμό που υπάρχει σε σχέση με τις μεγαλύτερες σε μέγεθος επιχειρήσεις.

Για την πιο άμεση επίτευξη αυτού, κρίνεται απαραίτητο οι επιχειρήσεις να στελεχώνουν κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό που θα εστιάζει καθημερινά στην αποτελεσματική λειτουργία της επιχείρησης μέσω των διαδικασιών εσωτερικού ελέγχου. Η συμβολή των εσωτερικών ελεγκτών στην επίτευξη της επιχειρησιακής στρατηγικής κρίνεται βαρυσήμαντη, δεδομένου ότι τα στελέχη αυτά είναι σε θέση να κρίνουν το βαθμό στον οποίο ο εσωτερικός έλεγχος της εκάστοτε οντότητας συμβαδίζει με αυτήν.

Επιπλέον, οι συχνές συναντήσεις με το προσωπικό και τη διοίκηση της εταιρείας θα βοηθούσε προς αυτήν την κατεύθυνση, καθώς οι εσωτερικοί ελεγκτές θα έχουν τη δυνατότητα να αξιολογούν ανά τακτά διαστήματα μαζί τους, τους υφιστάμενους στόχους της επιχείρησης και να θέτουν νέους, εφόσον αυτό κρίνεται απαραίτητο. Ένας επιπρόσθετος λόγος της αναγκαιότητας συχνής επικοινωνίας των εσωτερικών ελεγκτών με το προσωπικό της επιχείρησης είναι η διασφάλιση ότι όλοι έχουν επίγνωση της εταιρικής φιλοσοφίας και εργάζονται προς την κατεύθυνση αυτή.

Αξίζει επίσης να αναφερθεί, ότι όταν ο αποτελεσματικός εσωτερικός έλεγχος συμβαδίζει με την επιχειρησιακή στρατηγική, δύναται να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό εταιρικό προφίλ προς τους πιστωτές, τους πελάτες, τους προμηθευτές και τους μετόχους μιας επιχείρησης, γεγονός που ευνοεί ιδιαίτερα την οντότητα για καλύτερες συνεργασίες και επενδύσεις στην αγορά.

Τέλος, τα στελέχη εσωτερικού ελέγχου δύνανται να αξιολογούν συστηματικά το βαθμό ικανοποίησης του προσωπικού μιας επιχείρησης σε σχέση με τις συνθήκες εργασίας τους, τα καθήκοντα τους αλλά και το γενικότερο κλίμα που επικρατεί στο εργασιακό τους περιβάλλον, καθώς η επιτυχία μιας εταιρείας συνδέεται άρρηκτα με τους ανθρώπους της και συνεπώς η επίτευξη της στρατηγικής είναι πιο άμεση όταν οι εργαζόμενοι είναι παραγωγικοί και το κατά δυνατόν ικανοποιημένοι μέσα σε αυτήν.

Στην Ελλάδα, το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, με τις αντίστοιχες ειδικεύσεις του Εσωτερικού Ελέγχου / Internal Audit και της Διαχείρισης Κεφαλαίων και Κινδύνων / Risk Management, αποτελεί το μοναδικό εξειδικευμένο Πρόγραμμα στην Ελλάδα που «θεραπεύει» πολυδιάστατα και ολιστικά τη Διαχείριση Κινδύνων. Η ιστοσελίδα του προγράμματος είναι η ακόλουθη https://appliedriskmgt.econ.uoa.gr/.

* Η Ιωάννα Κόχρα, είναι Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων», ΕΚΠΑ

** Η Λαμπρινή Πήχα, είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εμπορικής Διοίκησης, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών, Διδάσκουσα του ΠΜΣ «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων», ΕΚΠΑ

*** Ο Δημήτρης Καινούργιος, είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικής, Μέλος Συμβουλίου Διοίκησης ΕΚΠΑ, Διευθυντής του ΠΜΣ «Εφαρμοσμένη Διαχείριση Κινδύνων» και Διευθυντής του Κέντρου Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ), ΕΚΠΑ