Η Ελλάδα στην κόψη του ξυραφιού

Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να ανακτήσει τον έλεγχο και να προχωρήσει αμέσως σε μεταρρυθμίσεις εάν θέλει να αποφύγει την κατάρρευση. Η μεταρρυθμιστική κόπωση, τα "γιαουρτώματα", η τρόικα και το σταυροδρόμι.

Δημοσιεύθηκε: 2 Μαΐου 2011 - 10:20

του Ralph Atkins και Kerin Hope

Κάθε βράδυ, καθώς σκοτεινιάζει στην Αθήνα, αστυνομικοί με εξοπλισμό και δακρυγόνα περιμένουν σε πούλμαν που είναι παραταγμένα στους δρόμους του κέντρου. Ορισμένοι παίζουν με τα κινητά τους τηλέφωνα, άλλοι κοιτούν το σκοτάδι. Τι περιμένουν; Κανείς δεν γνωρίζει με σιγουριά. Όμως, όλοι στην ελληνική πρωτεύουσα συμφωνούν πως κάτι μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή

Έναν χρόνο μετά τη συμφωνία για το πακέτο στήριξης των 110 δισ. ευρώ και το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η κατάσταση είναι δύσκολη. Η Ελλάδα βρίσκεται σε βαθιά ύφεση: Η οικονομία της συρρικνώθηκε κατά 4,5% τον προηγούμενο χρόνο και αναμένεται νέα συρρίκνωση σε ποσοστό 3% φέτος. Τα κλειστά καταστήματα και οι όγκοι των σκουπιδιών στην πρωτεύουσα μαρτυρούν το μέγεθος του οικονομικού σοκ και την οργισμένη διάθεση των εμπορικών ενώσεων.

Εκτός Ελλάδος, οι φόβοι εντείνονται για το εάν η σοσιαλιστική κυβέρνηση του κ. Γιώργου Παπανδρέου θα πετύχει ή όχι να εκσυγχρονίσει την αρτηριοσκληρωτική οικονομία, ή έτσι να τη φέρει πιο κοντά στους Ευρωπαίους εταίρους της.

Εάν ο κ. Παπανδρέου αποτύχει, τότε οι αξιωματούχοι των άλλων ευρωπαϊκών τραπεζών και στην Ουάσιγκτον θα αντιμετωπίσουν ένα δίλημμα: εάν θα δώσουν μία ακόμα ευκαιρία στην Ελλάδα ή εάν θα την αφήσουν να βυθιστεί στην άβυσσο της χρεοκοπίας, με πιθανές καταστροφικές επιπτώσεις για το χρηματοοικονομικό σύστημα και την οικονομική εμπιστοσύνη στην ευρωζώνη.

Το premium κινδύνου που ζητούν οι ξένοι επενδυτές έχει εκτοξευτεί. Οι ελληνικές τράπεζες προσπαθούν να συγκεντρώσουν τα οικονομικά τους.

"Αυτό που είναι πραγματικά λυπηρό είναι πως μία κυβέρνηση με ισχυρή πλειοψηφία και με την απόλυτη δικαιολογία από το εξωτερικό για να επιβάλει όλα αυτά τα πράγματα δεν έχει προχωρήσει με τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται". Αυτό δήλωσε η κ. Αλεξάνδρα Παπαλεξοπούλου, διευθύντρια στην Τιτάν, μία τσιμεντοβιομηχανία με έδρα την Αθήνα. "Εάν δεν προχωρήσουμε το ταχύτερο δυνατό με σημαντικές μεταρρυθμίσεις, θα έχουμε χάσει τη χρυσή ευκαιρία που μας παρουσιάζει η κρίση".

Τα δεινά της Ελλάδας έχουν διεθνή σημασία γιατί το πακέτο στήριξης που χρησιμοποιήθηκε στη χώρα ακολουθήθηκε στην Ιρλανδία και στην Πορτογαλία και ως εκ τούτου οι φόβοι για μεταρρυθμιστική κόπωση και η ανάγκη για νέα πακέτα στήριξης δισεκατομμυρίων ευρώ μπορεί γρήγορα να εξαπλωθούν.

Πριν από έναν χρόνο, το κλίμα στην Αθήνα ήταν διαφορετικό. Έπειτα από λίγους μήνες άρνησης, η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του κ. Παπανδρέου αναγνώρισε την πολιτική καταστροφή που αντιμετωπίζει η χώρα. Τα χαμηλά επιτόκια και η συναλλαγματική σταθερότητα που είχε η Ελλάδα για μία δεκαετία ως μέλος της ευρωζώνης την οδήγησαν σε δαπάνες μεγαλύτερες απ' ό,τι μπορούσε να χρηματοδοτήσει, με αποτέλεσμα το δημόσιο χρέος να εκτιναχθεί στο 143% του ΑΕΠ.

Με μία σειρά έγκαιρων και αναγνωρισμένων επιτυχιών, η Αθήνα προχώρησε στην αναδιοργάνωση του ασφαλιστικού συστήματος, που ήταν ένα από τα πλέον γενναιόδωρα στην Ευρώπη. Μειώθηκαν οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων κατά 15% και κόπηκαν τα επιδόματα των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Συνολικά, επιτεύχθηκαν μέτρα περικοπών ισάξια με το 8% του ΑΕΠ.

Από τον προηγούμενο χρόνο, όμως, η πορεία των μεταρρυθμίσεων έχει επιβραδυνθεί. Οι φόβοι για νέα βίαια επεισόδια στους δρόμους της Αθήνας ανάγκασαν την κυβέρνηση Παπανδρέου να αναβάλει κάποιες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η βαθύτερη της αναμενομένης ύφεση έσβησε τις ελπίδες για αύξηση των κρατικών εσόδων. Το αποτέλεσμα όλων αυτών φάνηκε σε όσα κοινοποίησε η Eurostat, με αύξηση του ελλείμματος στο 10,5% του ΑΕΠ, επίπεδο χειρότερο απ' ό,τι αναμενόταν.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση έχει χάσει το θάρρος της. Πράγματι, ελάχιστες διαδηλώσεις έχουν πραγματοποιηθεί από το προηγούμενο καλοκαίρι, αν και ο κ. Παπανδρέου έχει βρεθεί αντιμέτωπος με διαδηλωτές σε επισκέψεις του στην επαρχία, στις οποίες στόχευε να εξηγήσει την πολιτική του. Ο κ. Θ. Πάγκαλος, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, έπεσε θύμα επίθεσης με γιαούρτια. "Πολλοί ξένοι πρεσβευτές περίμεναν ότι η Αθήνα θα πυρποληθεί, αλλά κάτι τέτοιο δεν έγινε γιατί ο κόσμος ξέρει πως κάτι πρέπει να αλλάξει", αναφέρει ο κ. Γ. Στουρνάρας, πρόεδρος του ΙΟΒΕ.

Αντιθέτως, υπάρχει μία σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και στους διεθνείς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. Στην τελευταία του έκθεση, το ΔΝΤ αναφέρει πως το πρόγραμμα βρίσκεται σε σταυροδρόμι. Κατ’ ιδίαν, ορισμένοι αξιωματούχοι αναφέρουν ότι η φράση αυτή υποτιμά την πραγματική κατάσταση. Οι αξιωματούχοι της τρόικας, που θα επισκεφτούν την Αθήνα αυτόν τον μήνα, αναμένεται να τονίσουν την ανάγκη για υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων που έχουν προβλεφθεί και για άμεση εξασφάλιση πρωτογενούς πλεονάσματος, τουλάχιστον προ τόκων.

Και έχουν ένα μεγάλο όπλο στα χέρια τους: την απειλή για τις επόμενες δόσεις του πακέτου στήριξης. Υπό πίεση, η Αθήνα τις τελευταίες δύο εβδομάδες έδωσε τις γενικές αρχές για ένα νέο, μεσοπρόθεσμο, οικονομικό σχέδιο για την αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα και τη χρηματοδότησή του. Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων 50 δισ. ευρώ, ποσό που αρκεί για τη μείωση του χρέους για το αντίστοιχο 18% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Σε αυτό θα περιλαμβάνονται μερίδια σε κρατικές εταιρίες, σε λιμάνια, αεροδρόμια και σε μαρίνες ή και ενοικίαση γης.

Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ωστόσο, δηλώνουν κατ’ ιδίαν πως πήρε πολύ καιρό στην Αθήνα να αναγνωρίσει ότι πρέπει να συγκεντρώσει αυτά τα κεφάλαια. Οι ειδικοί για θέματα ιδιωτικοποιήσεων είναι σκεπτικοί και τονίζουν πως τεχνικές και νομικές προκλήσεις ίσως εμποδίσουν την επίτευξη άμεσης προόδου. Επιπλέον, το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων έχει διχάσει την κυβέρνηση Παπανδρέου και έχει κινητοποιήσει τους συνδικαλιστές.

Ο κ. Παπακωνσταντίνου ζητά από όλους να μην υποτιμήσουν τη θέληση της κυβέρνησης να προχωρήσει, επισημαίνοντας ότι ακόμα έχει ευρεία λαϊκή στήριξη. Μεγάλοι Έλληνες επιχειρηματίες, όμως, και επικεφαλής της ευρωζώνης ανησυχούν μήπως η κυβέρνηση δεν έχει τον έλεγχο των καταστάσεων. "Κανείς δεν διοικεί την κυβέρνηση", δήλωσε επιχειρηματικό στέλεχος.

Η Αθήνα έχει αποτύχει να απελευθερώσει τον κλάδο της ενέργειας. Οι επενδυτές εκφράζουν παράπονα ότι εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα στο προσχέδιο του νέου επενδυτικού νόμου. "Ο μόνος τρόπος είναι να στηριχτούν οι ιδιώτες επενδυτές, οι άμεσες ξένες επενδύσεις και η ανάπτυξη με προσανατολισμό στις εξαγωγές", δηλώνει ο κ. Ν. Καραμούζης, αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Eurobank.

Ο κίνδυνος είναι να βυθιστεί η χώρα σε φαύλο κύκλο. Μέχρις ότου υποχωρήσει η οικονομική αβεβαιότητα για το μέλλον της Ελλάδας, ελάχιστα κίνητρα υφίστανται για τις επενδύσεις που απαιτούνται ώστε να τονωθεί η ανάπτυξη. Ο κίνδυνος καθίσταται ταχύτατα μεγαλύτερος.

Όσο περισσότερο η Ελλάδα δεν έχει πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, τόσο περισσότερο οι τράπεζές της θα περιορίζουν τον εγχώριο δανεισμό, εντείνοντας τη στενότητα πίστωσης που ήδη στραγγαλίζει την οικονομία. "Είμαστε θύματα ενός κράτους που έχει χάσει τη διεθνή του αξιοπιστία", δηλώνει ο κ. Καραμούζης. Οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνται από τη ρευστότητα της ΕΚΤ, η οποία όμως ζητά από την Αθήνα να επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις και μπορεί να κλείσει τη στρόφιγγα της ρευστότητας εάν δεν μείνει ικανοποιημένη.

Η Αθήνα ήλπιζε να επιστρέψει στις αγορές τον επόμενο χρόνο, όταν βάσει του ισχύοντος προγράμματος θα χρειαστεί 25 - 30 δισ. ευρώ. Με τις αποδόσεις των 2ετών ομολόγων σε νέο ρεκόρ, στο 25%, αυτό το χρονοδιάγραμμα μοιάζει απίθανο. Ένα νέο πακέτο στήριξης θα είναι δύσκολο να στηριχτεί στους φορολογούμενους πολίτες της Γερμανίας και της Φινλανδίας.

Οι αγορές αρχίζουν να εκτιμούν ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι αναπόφευκτη. Πρόκειται για σενάριο που το ΔΝΤ και η Ε.Ε. εξακολουθούν να αρνούνται. Η ΕΚΤ έχει προειδοποιήσει για τις καταστροφικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα της χώρας, και όχι μόνο. Τον προηγούμενο μήνα, η Αθήνα ζήτησε από τις εισαγγελικές αρχές να ερευνήσουν τις φήμες που προκλήθηκαν για πιθανή αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, κίνηση που έδωσε ακόμα περισσότερο την εικόνα μιας κυβέρνησης υπό πολιορκία.

Απέναντι στην πιθανότητα για κατάρρευση, αλήθεια, τι μπορούν να κάνουν οι Έλληνες αστυνομικοί, που είναι στα πούλμαν;

© The Financial Times Limited 2011. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation