Οι παραστρατιωτικοί προκαλούν χάος στη Μέση Ανατολή

Οι κουβέντες για αλλαγή των αμερικανικών προτεραιοτήτων στη Μέση Ανατολή μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως είναι εκτός θέματος, συγκριτικά με την πραγματικότητα στην περιοχή, μεγάλα τμήματα της οποίας έχουν εξανεμιστεί μέσα σε ένα χάος παραστρατιωτικοποίησης. Αν, ας πούμε, ο κ. Τραμπ μετατοπίσει την υποστήριξη στο καθεστώς Άσαντ στη Συρία -πιστεύοντας λανθασμένα ότι αυτό αντιμάχεται το Ισλαμικό Κράτος-, στην πραγματικότητα θα μεταφέρει την αμερικανική στήριξη από έναν συνασπισμό παραστρατιωτικών εταίρων και ιδιωτικών στρατών, σε έναν άλλο. Πάνω-κάτω το ίδιο ισχύει και με τους άλλους εξωτερικούς παίκτες: τη Ρωσία, την Τουρκία και, κυρίως, το Ιράν.

Οι παραστρατιωτικές ομάδες μετά βίας είναι κάτι καινούριο στη Μέση Ανατολή. Στη διάρκεια του λιβανέζικου πολέμου την περίοδο 1975-90, για παράδειγμα, το Ισραήλ υποστήριζε δύο οργανώσεις μαρωνιτών χριστιανών, τη στιγμή που διάφορα αραβικά καθεστώτα χειραγωγούσαν παλαιστινιακές φατρίες. Και το Ιράν, φυσικά, δημιούργησε τη Χεσμπολά, την πλέον επιβλητική πολιτοφυλακή στον κόσμο.

Ωστόσο, η τωρινή κλίμακα της παραστρατιωτικοποίησης αρχίζει να μοιάζει με ένα θανάσιμο νέο παράδειγμα -καθώς και με έναν ισχυρό μαγνήτη ανάμειξης από το εξωτερικό και μια συνταγή χάους. Ακόμη περισσότερο διότι το Ιράν, μακράν η πιο έμπειρη χώρα στις παραστρατιωτικές οργανώσεις, βρίσκεται σε συμμαχία με τη Ρωσία.

Αυτή τη στιγμή, οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν τις κουρδικές πολιτοφυλακές που μάχονται κατά του Ισλαμικού Κράτους. Και κάποιες φορές στηρίζουν τους Σύρους Άραβες μαχητές, που τώρα είναι σχετικά αποδυναμωμένοι, ενάντια στον Μπασάρ αλ Άσαντ. Μέχρι ο κ. Τραμπ να φτάσει στον Λευκό Οίκο, η κυβερνητική πλευρά στη Συρία μπορεί κάλλιστα να έχει καταλάβει την πόλη του Χαλεπίου, καθιστώντας πιο ελκυστική τη στήριξη προς τον κ. Άσαντ. Αλλά αυτό θα σημάνει σύμπραξη με τη ρωσική πολεμική αεροπορία και με μια σιιτική πολιτοφυλακή στο πεδίο, την οποία συντονίζει η Ισλαμική Επαναστατική Φρουρά, δηλαδή οι εκστρατευτικές δυνάμεις επιβολής του επαναστατικού Ιράν, που ο επερχόμενος Αμερικανός πρόεδρος έχει χαρακτηρίσει εχθρό.

Οι δυνάμεις al-Quds της Επαναστατικής Φρουράς, των οποίων ηγείται ο Maj Gen Qasem Soleimani, έχουν σχηματίσει σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ και στη Συρία. Και όμως, για το κράτος αυτό αποτελεί τάξη, ενώ στην πραγματικότητα είναι χάος -στο οποίο άλλοι παίκτες συνδράμουν απλόχερα.

Η Ρωσία, ο κύριος υποστηρικτής του καθεστώτος Άσαντ μαζί με το Ιράν, προσπαθεί να ξαναφτιάξει τον στρατό της Συρίας. Ωστόσο οι μεγάλες απώλειες που έχει υποστεί στη διάρκεια του σχεδόν εξαετούς πολέμου καθώς και η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού που έχει στη διάθεσή του ένα καθεστώς μειοψηφίας, σημαίνουν ότι και η Μόσχα αναγκάζεται να βασιστεί στην Επαναστατική Φρουρά, τη Χεσμπολά, καθώς και στις ιρακινές και συριακές σιιτικές πολιτοφυλακές.

Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, παρά την επιφυλακτικότητά του να αναπτύξει στρατεύματα στο πεδίο, έχει στείλει χιλιάδες ειδικές δυνάμεις για να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση του αποδυναμωμένου ιρακινού στρατού. Αλλά και πάλι, βασίζεται στους επιβλητικούς Κούρδους μαχητές του Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) στη Συρία και στους Ιρακινούς Κούρδους πεσμεργκά στο βόρειο Ιράκ.

Στη μάχη για την ανακατάληψη της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος, οι ΗΠΑ συντάσσονται με το Ιράν. Αυτό συμβαίνει διότι η κυρίως σιιτική κυβέρνηση στη Βαγδάτη που βοήθησαν να σχηματιστεί μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003, έχει συμμαχήσει με την Τεχεράνη και είναι πολύ αδύναμη για να ελέγξει τις πολιτοφυλακές που έχει δημιουργήσει το Ιράν και που έχουν αναπτυχθεί δυτικά της Μοσούλης.

Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ που φαινομενικά είναι σύμμαχος του συνασπισμού κατά του ISIS του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ, έχει στην πραγματικότητα αφοσιωθεί στο να πάρει πίσω τα εδάφη όπου έχουν προωθηθεί οι Κούρδοι της Συρίας, διότι το PYD που συντάσσεται με την Αμερική, συνεργάζεται με Τούρκους αντάρτες του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν που έχει τεθεί εκτός νόμου. Για τον σκοπό αυτό, έχει βασιστεί σε ένα ετερόκλητο σύνολο δυνάμεων Σύρων ανταρτών, περιλαμβανομένης της σουνιτικής ισλαμιστικής οργάνωσης Αχράρ Αλ Σαμ. Καθώς προσπαθούν να χωθούν με τη βία στην επίθεση στη Μοσούλη, οι τουρκικές δυνάμεις μέχρι που εκπαιδεύουν έναν σουνιτικό ιδιωτικό στρατό για λογαριασμό του πρώην κυβερνήτη της επαρχίας Νινευή.

Αφού πέσει η Μοσούλη, ίσως στις αρχές της επόμενης χρονιάς, η μάχη για εδάφη στην οποία θα ριχτούν όλες αυτές οι παραστρατιωτικές ομάδες και οι υποστηρικτές τους, θα κάνει τις υπάρχουσες ρωγμές να μοιάζουν λες και έχουν συνοχή. Παρόμοιο χάος είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα ακολουθήσει την πτώση του ανατολικού Χαλεπίου που βρίσκεται στα χέρια ανταρτών και την ανακατάληψη της Ράκα, του συριακού προπύργιου του Ισλαμικού Κράτους, που θα συμβεί κάποια στιγμή. Οι συγκρούσεις μεταξύ πολεμάρχων θα είναι ανεξέλεγκτες.

Ο Tobias Schneider, ειδικός στις στρατιωτικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής που αμφιβάλλει για το κατά πόσο ο στρατός και το κράτος της Συρίας εξακολουθούν να υπάρχουν, εξηγεί: «Καθώς ατροφεί το κάποτε απολυταρχικό συριακό κεντρικό κράτος, τα κομμάτια που το αποτελούν -είτε είναι δογματικά, είτε ρεντιεριστικά ή απλά βάρβαρα- έχουν κερδίσει έναν εντυπωσιακό βαθμό πολιτικής και οικονομικής ανεξαρτησίας από τη Δαμασκό».

Όλα αυτά, φυσικά, προσφέρουν μια αναζωογόνηση στο Ισλαμικό Κράτος, που προσπαθεί να πείσει τους απομονωμένους σουνίτες να αποδεχθούν το τζιχάντ έναντι μιας ανόσιας συμμαχίας «σταυροφόρων» από τη Δύση και σιιτών «ειδωλολατρών». Αν οι προπαγανδιστές του ISIS επιθυμούσαν μια εικόνα που θα αποκρυσταλλώσει αυτή την άποψη, η Χεσμπολά τούς έδωσε μία πριν από 10 μέρες.

Στην πόλη al-Qusayr, λίγο πάνω από τα σύνορα του Λιβάνου, την οποία η Χεσμπολά κατέλαβε το 2013 έπειτα από αιματηρή μάχη, για να επανασυνδέσει τη Δαμασκό με την ακτή που κρατούσε το καθεστώς Άσαντ, οι λιβανέζικες παραστρατιωτικές ομάδες έκαναν μια «νικητήρια» παρέλαση, με την οποία επέδειξαν ρωσικά τανκς και αντιαεροπορικά όπλα -και αμερικανικά τεθωρακισμένα που μάλλον κατέλαβαν είτε από Σύρους αντάρτες είτε από Ισραηλινούς αναπληρωτές κυβερνήτες στον Λίβανο, τη δεκαετία του 1980.

Στο παιχνίδι στρατηγικής της Μέσης Ανατολής, ό,τι δίνεις παίρνεις.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation