Ο Γόρδιος Δεσμός των τραπεζών της ευρωζώνης

Τα bailouts είναι... ακατάλληλα για παιδιά και άλλους ζώντες οργανισμούς. Με αξιοσημείωτη ταχύτητα, η λαϊκή σοφία έχει αποφασίσει πως οι κίνδυνοι στο ιταλικό τραπεζικό σύστημα είναι τόσο μεγάλη απειλή για τη χρηματοπιστωτική, οικονομική και ακόμα και πολιτική σταθερότητα της Ευρώπης, όσο και το Brexit -και κατά ορισμένα υστερικά δημοσιεύματα, πιθανότατα ακόμα μεγαλύτερη απειλή από το Brexit.

Όπως ανέφερε, σχετικά μετρημένα, ο Simon Nixon, «το Brexit έχει κάνει μια ήδη σοβαρή ιταλική τραπεζική κρίση ακόμα χειρότερη... και η τραπεζική κρίση της Ιταλίας μπορεί να μετατραπεί σε χρηματοπιστωτική, οικονομική και πολιτική κρίση για ολόκληρη την Ευρώπη».

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως το τραπεζικό σύστημα της Ιταλίας βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση. Ο Peter Eavis των New York Times δίνει μια καλή εικόνα της κατάστασης, που βασικά αφορά σε ένα μεγάλο ποσό «κόκκινων» δανείων στους ισολογισμούς των ιταλικών τραπεζών (από 200 μέχρι 360 δισ. ευρώ). Παρά τις επιθετικές προβλέψεις -τα κεφάλαια δηλαδή που έχουν μπει στην άκρη για να καλύψουν πιθανές απώλειες-, οι αγορές θεωρούν πως ακόμα και αυτό δεν αρκεί. Η κατάρρευση των τιμών των μετοχών των ιταλικών τραπεζών αντανακλά την εκτίμηση των επενδυτών πως το να αγοράσουν μερίδιο ιδιοκτησίας σε κάποια από τις τράπεζες ενέχει το μεγάλο ρίσκο του να είναι αυτοί που θα πρέπει να πληρώσουν για απώλειες που δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί.

Μέχρις εδώ, η λαϊκή σοφία είναι σωστή. Αυτό στο οποίο δεν έχει δοθεί τόση σημασία είναι πως ο βασικός κίνδυνος δεν είναι μια άτακτη χρηματοπιστωτική κρίση, την οποία η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διαθέτει τα εργαλεία να αντιμετωπίσει. Ο κίνδυνος είναι πως μια όλο και πιο ισχνή ικανότητα να απορροφηθούν οι απώλειες, θα δημιουργήσει πρόβλημα στην ανάπτυξη του τραπεζικού δανεισμού και ως εκ τούτου θα σταματήσει την οικονομική ανάκαμψη, που τώρα ξεκινάει με καθυστέρηση. Αν και η Ιταλία μπορεί να είναι η χώρα στην οποία ηχούν πιο δυνατά τα «καμπανάκια του κινδύνου», ωστόσο η κατάσταση αυτή είναι στην πραγματικότητα ένα απλό στιγμιότυπο στους τριγμούς της οικονομίας της ευρωζώνης, λόγω του υποκεφαλαιοποιημένου τραπεζικού της συστήματος, όπως παρατηρεί σωστά ο Philipp Hildebrand. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι οι τράπεζες-ζόμπι να αμβλύνουν τις γενναίες προσπάθειες της ΕΚΤ να τονώσει την ανάπτυξη της ζήτησης.

Το πιο παραπλανητικό σημείο της λαϊκής σοφίας, ωστόσο, είναι μια κοινή άποψη ως προς το ποια λύση απαιτείται. Είναι ξεκάθαρο πως το ιταλικό τραπεζικό σύστημα (όπως και τα τραπεζικά συστήματα αρκετών άλλων χωρών) χρειάζεται υψηλότερους λόγους ιδίων κεφαλαίων/στοιχείων ενεργητικού, προκειμένου να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις όποιες απώλειες. Όμως η κατάρρευση των τιμών των μετοχών αντανακλά το γεγονός ότι οι αγορές δεν πρόκειται να δώσουν αυτά τα επιπλέον ίδια κεφάλαια. Οι ιδιώτες επενδυτές, σε αντίθεση με τις κυβερνήσεις, τείνουν να μην «πετάνε» λεφτά. Έτσι, όπως συμπεραίνουν πολλοί σχολιαστές, το ιταλικό κράτος πρέπει να αγοράσει μετοχές στις ιταλικές τράπεζες για να τις ανακεφαλαιοποιήσει (συχνά αναφέρεται το ποσό των 40 δισ. ευρώ). Όμως η ικανότητά του να το πράξει περιορίζεται αυστηρά από τους νέους ευρωπαϊκούς κανόνες που απαιτούν απομειώσεις στις απαιτήσεις των πιστωτών, προτού χρησιμοποιηθούν χρήματα των φορολογούμενων.

Πολλά από τα σχόλια τονίζουν ότι αυτός ο όρος για τα bail-in έχει «δέσει κόμπο» την ευρωζώνη, και ένας σοκαριστικά μεγάλος αριθμός ανθρώπων θεωρεί πως η λύση θα πρέπει να είναι με κάποιον τρόπο να παρακαμφθούν οι κανόνες. Όμως αυτή είναι η λάθος προσέγγιση.

Αν η ευρωζώνη έχει μπερδευτεί σε ό,τι αφορά στις τράπεζες, τότε πρόκειται για έναν Γόρδιο Δεσμό με την πραγματική του έννοια: έναν δεσμό που μπορεί να κοπεί. Ο τρόπος για να γίνει αυτό είναι να εφαρμοστούν οι κανόνες bail-in για να αναδιαρθρωθούν οι προβληματικές τράπεζες, στην Ιταλία και αλλού, και όσο πιο σύντομα γίνει αυτό, τόσο το καλύτερο. Οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική θα διαιώνιζε την προσέγγιση που έχει αποτύχει στις οικονομίες της Ευρώπης τα τελευταία οκτώ χρόνια -και όχι μόνο στην Ιταλία- καθώς οι κυβερνήσεις θέτουν εαυτόν σε κίνδυνο ενώ παρατείνουν την αβεβαιότητα, καθώς ποτέ δεν βάζουν αρκετά κεφάλαια ώστε να έχουν ένα «σταθερό πάτημα» τα τραπεζικά τους συστήματα.

Υπάρχουν δύο βασικά επιχειρήματα κατά του bail-in των πιστωτών των ιταλικών τραπεζών, και κανένα από αυτά δεν είναι επιτυχημένο. Το ένα είναι πως οι τράπεζες έχουν πουλήσει τα δικά τους προϊόντα μειωμένης εξασφάλισης σε αθώους μικροκαταθέτες που δεν ενημερώθηκαν για τα ρίσκα, οι οποίοι ως εκ τούτου θα επωμιστούν μέρος των απωλειών που θα επιβληθούν μέσω ενός bail-in. Αυτό πράγματι έχει συμβεί και η κυβέρνηση θα πρέπει να πατάξει τέτοιου είδους πρακτικές, με ποινικές διώξεις για απάτη στις πωλήσεις. Όμως η σωστή απάντηση σε αυτό είναι να αποζημιωθούν άμεσα τα θύματα, κάτι που θα είναι πολύ φθηνότερο από το να διασωθούν οι τράπεζες, ώστε να μην αντιμετωπίσουν απώλειες οι πιστωτές, ακόμα και αυτοί που θα έπρεπε να αναλάβουν την ευθύνη για ασύνετες επενδυτικές επιλογές. Από την Ελλάδα μέχρι την Ιρλανδία, η πρόσφατη εμπειρία της ευρωζώνης δείχνει την ανοησία της διάσωσης όλων των πιστωτών, προκειμένου να προστατευθούν κάποιοι από αυτούς.

Το άλλο επιχείρημα είναι πως αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ευρύτερο πρόβλημα χρηματοδότησης για τις τράπεζες, ακόμα και αυτές που βρίσκονται σε καλή κατάσταση, καθώς οι επενδυτές φοβούνται πως το ένα bail-in μπορεί να οδηγήσει στο άλλο. Όμως, ισχύει το αντίθετο. Αν ξεκαθαριστούν τα «κόκκινα» δάνεια από τον τραπεζικό τομέα, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να βελτιωθεί η εμπιστοσύνη στις τράπεζες. Και στο μεταξύ, η ΕΚΤ διαθέτει όλα τα εργαλεία που χρειάζονται για να χρηματοδοτήσει αυτές τις τράπεζες, στις οποίες δεν χρειάζεται bail-in.

Μια αποφασιστική πολιτική αναδιαρθρώσεων, που θα αναγκάζει τις τράπεζες να ξεκαθαρίσουν τα «κόκκινα» δάνεια σε τιμές αγοράς και που θα επιβάλλει το κόστος στους πιστωτές που μπορούν να το επωμιστούν, δεν είναι μόνο ο ταχύτερος τρόπος για να διορθωθεί το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης.

Προσφέρει επίσης μια ευκαιρία να δοθούν οι καλύτερες δυνατές επιστροφές επί των «κόκκινων» δανείων, προς δημόσιο όφελος. Σε άποψή του στους FT, ο Reza Moghadam περιγράφει ένα σχέδιο για το πώς μπορεί να γίνει αυτό σε επίπεδο ευρωζώνης. Μια ευρωπαϊκή (δημόσια) εταιρεία asset management θα μπορούσε να διαχειριστεί επαγγελματικά τα «κόκκινα» δάνεια -και θα μπορούσε να ωφεληθεί από την ανάκαμψη της ανάπτυξης που θα προκύψει από το ξεκαθάρισμα των τραπεζών. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι θα επωφεληθούν και οι πολίτες της Ευρώπης.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation