Το Brexit, ο λαϊκισμός και η παγίδα της «διαμαρτυρίας»

Η καμπάνια του Brexit ζητάει μια ψήφο διαμαρτυρίας. Έχετε βαρεθεί τις Βρυξέλλες; Ανησυχείτε για την μετανάστευση; Τότε ψηφίστε έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην πραγματική ζωή το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου καλεί τους Βρετανούς να κάνουν μια επιλογή, την πιο σημαντική της μεταπολεμικής περιόδου. 

Το status quo πρέπει να κριθεί με βάση την εναλλακτική. Είναι πράγματι μια έξυπνη επιλογή να υψώσουμε νέα τείχη;

Θα ξέρουμε σύντομα ποια ερώτηση θα επιλέξουν να απαντήσουν οι ψηφοφόροι.

Τις περισσότερες φορές αυτές οι συγχύσεις δεν παίζουν σημαντικό ρόλο. Αυτό που είναι σπουδαίο στην δημοκρατία είναι πως οι πολίτες έχουν την ευκαιρία να αλλάξουν άποψη. Αν μια ομάδα πολιτικών αθετήσει τις υποσχέσεις τους τότε μπορεί να πληρώσουν το τίμημα στις επόμενες εκλογές.

Το δημοψήφισμα για το Brexit είναι διαφορετικό: οι επιπτώσεις είναι ασύμμετρες. Αν η Βρετανία επιλέξει την παραμονή, μπορεί να το ξανασκεφτεί ξανά σε μια ή δύο δεκαετίες. Μια ψήφος υπέρ της αποχώρησης θα έχει ισχύ για πάντα και θα ανοίξει το δρόμο για την διάλυση του Ηνωμένου Βασιλείου.

Είναι εύκολο να δει κανείς ποια επιλογή έχει μεγαλύτερο ρίσκο και γιατί οι υπέρμαχοι της αποχώρησης προτιμούν τον λαϊκισμό από τον λογικό διάλογο για το πώς θα είναι το «εκτός».

Ένα ερώτημα που απασχολεί όσους παρακολουθούν τις εξελίξεις μακριά από τις βρετανικές ακτές είναι γιατί γίνεται το δημοψήφισμα τώρα;

Είναι αλήθεια πως η Ε.Ε. δεν είναι στην καλύτερη κατάσταση, αλλά έχει αντέξει τις πολλαπλές δοκιμασίες των τελευταίων ετών.

Στην πραγματικότητα, η χρονική συγκυρία του δημοψηφίσματος δεν έχει να κάνει καθόλου με την ουσία των εξελίξεων στην Ευρώπη. Το μόνο με το οποίο σχετίζεται είναι οι τακτικισμοί των κομμάτων: ο Ντέιβιντ Κάμερον σκέφτηκε ότι ένα δημοψήφισμα θα κρατούσε ενωμένο το κόμμα των Συντηρητικών. Δεν είναι μια από τις πιο έξυπνες αποφάσεις του πρωθυπουργού.

Οι επιπτώσεις μιας ψήφου υπέρ της αποχώρησης θα γίνουν αισθητές αρκετά πέρα από το Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμα και αν υποθέσει κανείς ότι οι τράπεζες έχουν μάθει πώς να αντιμετωπίσουν σοκ στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ο Ντόναλντ Τουσκ, ο Πολωνός πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, μάλλον υπερέβαλε όταν υποστήριξε πως μπορεί να σημάνει την αρχή του τέλους για τον δυτικό πολιτισμό. Αλλά θα είναι ένα τρομακτικό χτύπημα για την υπόλοιπη Ε.Ε. και στον δυτικό κόσμο.

Για την Βρετανία το βραχυπρόθεσμο κόστος θα είναι υψηλό. Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες, πολιτικές και οικονομικές, θα είναι σημαντικές.

Δεν υπάρχει τίποτα το πολύπλοκο ή το αφηρημένο στο επιχείρημα υπέρ της παραμονής. Βασίζεται σε τρεις πυλώνες: στην εθνική ευημερία, την ασφάλεια και την δέσμευση σε αξίες που πολλοί Βρετανοί αντιλαμβάνονται και ως δικές τους αξίες – την ελευθερία, την δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Είμαστε σε μια εποχή που οι αξίες και τα συμφέροντα της Δύσης βρίσκονται σε κίνδυνο από αυταρχικούς ηγέτες σε όλη την υφήλιο.

Το μικρό βρώμικο μυστικό της ένταξης στην Ε.Ε. είναι πως αποτέλεσε μια οικονομική επιτυχία. Η Βρετανία έγινε μέλος το 1973 ως ο οικονομικός ασθενής της Ευρώπης. Στα 43 χρόνια που ακολούθησαν έχει ευημερίσει. Το ΑΕΠ έχει αναπτυχθεί με ταχύτερο ρυθμό από αυτόν της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας. Το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει αυξηθεί κατά 1,8% ετησίως, έναντι 1,7% στη Γερμανία, 1,4% στη Γαλλία και 1,3% στην Ιταλία.

Οι επιχειρήσεις έχουν κερδίσει από τον πιο σκληρό ανταγωνισμό, την πρόσβαση στην ενιαία αγορά και τις μεγάλες εισροές μακροπρόθεσμων επενδύσεων. Όπως καταγράφει ο ΟΟΣΑ, η Βρετανία έχει διατηρήσει την ελαφριά ρύθμιση της αγοράς εργασίας που τις δίνει πλεονέκτημα έναντι των Ευρωπαίων εταίρων της.

Αυτά αρκούν ως απάντηση στην κατηγορία πως οι Βρυξέλλες έχουν κρατήσει πίσω τη Βρετανία.

Επιπλέον, η οικονομία έχει επωφεληθεί επίσης από τον ερχομό φιλόδοξων σκληρά εργαζόμενων νέων από την υπόλοιπη ήπειρο. Η αποτυχία στο μέτωπο της μετανάστευσης οφείλεται σε διαδοχικές βρετανικές κυβερνήσεις που δεν πρόσφεραν στις πόλεις και στις κοινότητες τους απαιτούμενους πόρους για την προσαρμογή στις μεγάλες ροές μεταναστών.

Η μεταπολεμική ευημερία βασίστηκε στην ασφάλεια. Η δέσμευση των ΗΠΑ να δράσουν ως εγγυητής της ειρήνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν και παραμένει συνδεδεμένη με την ενοποίηση εντός της Ε.Ε.

Το ΝΑΤΟ έχει τον πρώτο λόγο σε ζητήματα ασφαλείας, αλλά η συνοχή στην εξωτερική πολιτική που προσφέρει η Ε.Ε. είναι εξίσου σημαντική στην Ουάσιγκτον. Ήταν Ε.Ε. και όχι το ΝΑΤΟ που επέβαλε κυρώσεις όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και η Ε.Ε. ήταν αυτή που επέτρεψε την επιτυχή ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τα πυρηνικά του Ιράν.

Ο ρεβανσισμός του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, η διάδοση των πυρηνικών, η τρομοκρατία του ISIS, η ανεξέλεγκτη μετανάστευση από την Μέση Ανατολή, τα διεθνή εγκληματικά δίκτυα και η κλιματική αλλαγή, όλα αυτά αποτελούν απειλές που απαιτούν μια συλλογική απάντηση. Με την αποδυνάμωση της Ευρώπης, το Brexit θα έκανε πιο δύσκολη την αντιμετώπιση τους. Αποδυναμώνοντας τη Βρετανία θα περιόριζε την δυνατότητα της να διαμορφώσει τις πολιτικές καταπολέμησης τους.

Μακριά από το πνεύμα του Διαφωτισμού, το στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί με θέματα αξιών. Τα ανθρώπινο δικαιώματα αντιμετωπίζονται ως ένα σχέδιο των Ευρωπαίων. Ακόμα και αν η Βρετανία ήταν μια από τις κινητήριες δυνάμεις στην δημιουργία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι μετανάστες δαιμονοποιούνται ως εγκληματίες και επαίτες.

Κατά ειρωνικό τρόπο, οι αυτοαποκαλούμενοι ως υπέρμαχοι της εθνικής και κοινοβουλευτικής κυριαρχίας θέλουν να ανατρέψουν την κοινοβουλευτική κυριαρχία: τα δύο τρίτα των βουλευτών αντιτίθενται σε ένα Brexit.

Πίσω από την ηθική διάσταση υπάρχουν και σκληρά συμφέροντα. Το ανοιχτό διεθνές σύστημα στο οποίο βασίζεται η ασφάλεια και η ευημερία βασίζεται με την σειρά του στο κράτος δικαίου. Η Βρετανία, με τα παγκόσμια συμφέροντα, είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη από ένα σύστημα βασισμένο σε κανόνες. Αν πετάξει κανείς τις αξίες που στηρίζουν τους κανόνες τότε προσκαλείς μια επιστροφή του χομπσιανού χάους.

Τίποτα από όλα αυτά, προβληματίζει τους οπαδούς του Brexit. Η δική τους επωδός είναι αυτή των λαϊκιστών: μην διστάζεις, δώσε μια κλωτσιά στο κατεστημένο. Ο καθένας μπορεί να δει γιατί είναι ελκυστική. Πρέπει όμως να δει και το κόστος.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation