Σάμερς: Πού είναι ο από μηχανής θεός του Κρούγκμαν;

Ο Πολ Κρούγκμαν ισχυρίζεται ότι έχω αλλάξει γραμμή για τη «διαρθρωτική οικονομική στασιμότητα» (secular stagnation) και ότι έχω μετατοπιστεί προς τη δική του θέση, επικαλούμενος τη δημοσίευση των πρακτικών μιας συζήτησης στην οποία είχαμε λάβει μέρος και οι δύο το 2011.

Αναμφίβολα τώρα δίνω περισσότερη σημασία στη βαρύτητα του ζητήματος της διαρθρωτικής οικονομικής στασιμότητας από ό,τι έκανα πριν λίγα χρόνια, δεδομένης και της διαρκούς πτώσης στα παγκόσμια πραγματικά επιτόκια.

Αλλά πιστεύω ότι ο Πολ διογκώνει σημαντικά την αλλαγή στις απόψεις μου.

Το θέμα της συζήτησης ήταν: «Η Βόρεια Αμερική είναι αντιμέτωπη με μια ιαπωνικού τύπου περίοδο υψηλής ανεργίας και χαμηλής ανάπτυξης». Ο Πολ τάχθηκε υπέρ της θέσης αυτής. Εγώ διαφώνησα, όχι επειδή η αμερικανική οικονομία ήταν σε καλή κατάσταση, αλλά γιατί τα προβλήματά μας όσον αφορά στο έλλειμμα ζήτησης θα ήταν πιο εύκολο να λυθούν από ό,τι στην περίπτωση της Ιαπωνίας.

Παραθέτω την απάντησή μου στα επιχειρήματα του Πολ:

«Έχεις δίκιο ότι οι ΗΠΑ έχουν σοβαρό έλλειμμα ζήτησης. Έχεις δίκιο ότι δεν γίνονται αρκετά για να συγκρατηθεί το έλλειμμα ζήτησης. Έχεις δίκιο ότι θα υποφέρουμε άσκοπη ανεργία και στασιμότητα μέχρι να γίνουν περισσότερα για να αντιμετωπιστεί το έλλειμμα ζήτησης…

Η θέση μου είναι πως όσο σοβαρό και αν είναι το πρόβλημα αυτό, είναι συγκριτικά πολύ μικρότερο από αυτό που αντιμετώπισε η Ιαπωνία σε τέσσερα σημεία. Τα προβλήματα της Ιαπωνίας ήταν διαφορετικά σε μέγεθος, διαφορετικά στο βάθος των διαρθρωτικών τους αιτιών, διαφορετικά στην προοπτική που είχαν -σχετικά με τον υπόλοιπο κόσμο- και διαφορετικά στον βαθμό της αντοχής που είχε το σύστημά τους για την προσαρμογή τους…

Θα χρειαστεί χρόνος. Υπάρχουν βήματα που πρέπει να γίνουν ,αλλά είμαστε μια κοινωνία που εργάζεται. Είμαστε μια κοινωνία, τα βασικά προβλήματα της οποίας -όλοι εδώ συμφωνούμε- μπορούν να αντιμετωπιστούν από μια αλλαγή στο τύπωμα χρήματος και στη δημιουργία υποδομών».

Ο Πολ απάντησε σε ένα βαθμό λέγοντας:

«Το ερώτημα είναι, θα μείνουμε κολλημένοι σε μια κατάσταση υποτονικής ζήτησης του τύπου που περιέγραψε ο Λάρι; Ο Λάρι και εγώ συμφωνούμε ότι αυτό είναι που συμβαίνει… Πιστεύω ότι εγώ και ο Λάρι συμφωνούμε σχεδόν εξ ολοκλήρου σε οικονομικά θέματα, στο τι πρέπει να γίνει».

Πιστεύω ότι έχουμε επικεντρωθεί και οι δύο στη ζήτηση και στην παγίδα ρευστότητας (liquidity trap) για αρκετό καιρό.

Υπάρχουν ωστόσο δύο τομείς στους οποίους είχα κάπως διαφορετικές απόψεις από τον Πολ. Πιστεύω ότι τα διαρθρωτικά ζητήματα είναι συχνά πιο σημαντικά από τη ζήτηση και την ανάπτυξη. Έχω υποστηρίξει αρκετές φορές ότι «η επιχειρηματική εμπιστοσύνη είναι η φθηνότερη μορφή τόνωσης» και ανέφερα στον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα το διάσημο γράμμα του Κέινς στον Ρούσβελτ:

«Οι επιχειρηματίες έλκονται και την ίδια στιγμή τρομοκρατούνται από τα φώτα της δημοσιότητας, πείθονται εύκολα να είναι “πατριώτες”, σαστισμένοι, αμήχανοι, πραγματικά τρομοκρατημένοι και ταυτόχρονα ανυπόμονοι να υιοθετήσουν μια πιο αισιόδοξη στάση, ματαιόδοξοι αλλά εξαιρετικά ανασφαλείς, ανταποκρίνονται παθητικά σε μια καλή κουβέντα. Μπορείς να κάνεις ό,τι θέλεις μαζί τους, αν τους συμπεριφερθείς (ακόμα και στους μεγάλους) όχι σαν λύκους ή τίγρεις, αλλά σαν εκ φύσεως κατοικίδια ζώα, αν και έχουν κακή ανατροφή και δεν έχουν εκπαιδευτεί όπως θα ήθελες… Αν τους ξυπνήσετε τα αισθήματα της επιθετικότητας, της επιμονής, του τρόμου, για τα οποία τα κατοικίδια ζώα είναι ικανά όταν τα κακομεταχειρίζονται, τα βάρη του έθνους δεν θα μεταφερθούν και στην αγορά. Και στο τέλος, η κοινή γνώμη θα αλλάξει την πορεία τους».

Δεύτερον, ποτέ δεν με έπεισε η διάσημη ανάλυση του Πολ για την παγίδα ρευστότητας. Μου φαίνεται πάντοτε ένα κλασικό παράδειγμα της τάσης των οικονομολόγων να κάνουν απλουστευτικές υποθέσεις για προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Ο Πολ αναλύει μια οικονομία σε παγίδα ρευστότητας, η οποία, κάποια στιγμή στο μέλλον, θα βγει από αυτήν από έναν από μηχανής θεό. Υποστηρίζει πως αν υποθέσει κανείς ότι υπάρχει ικανοποιητική πληθωριστική πολιτική μετά το σημείο αυτό, μπορεί να οδηγήσει ex ante τα πραγματικά επιτόκια αρκετά χαμηλά, για να τονωθεί η οικονομία ακόμα και πριν από τη στιγμή της έλευσης του από μηχανής θεού.

Αυτό ισχύει και αποτελεί μια σημαντική παρατήρηση. Αλλά φαίνεται πως παραβλέπει το βασικό ζήτημα. Πού είναι ο από μηχανής θεός; Η ουσία των ιδεών της διαρθρωτικής οικονομικής στασιμότητας και της υστέρησης που προωθώ είναι πως δεν υπάρχει καμία εξασφάλιση ότι οι καπιταλιστικές οικονομίες, όταν μπουν σε τροχιά κάμψης, θα ανακάμψουν στα φυσιολογικά επίπεδα μετά από κάποιο διάστημα. Η κατανόηση αυτού του φαινομένου και η αντιμετώπισή του φαίνεται να είναι η βασική πρόκληση για τα μακροοικονομικά σήμερα.

Όποια ανάλυση υποθέτει την αποκατάσταση της προηγούμενης ισορροπίας, χάνει από την οπτική αυτή το ουσιαστικό ζήτημα. Χάρηκα που είδα τον Πολ να αναγνωρίζει πρόσφατα το σημείο αυτό. Υποψιάζομαι ότι θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη έμφαση στις δημοσιονομικές παρά στις νομισματικές δράσεις στις οικονομίες που είναι σε κάμψη.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation