Απερίσκεπτη η Ρωσία στη Μέση Ανατολή

Τη στιγμή που ένας Ρώσος στρατηγός πήγαινε στην αμερικανική πρεσβεία στη Βαγδάτη να ανακοινώσει πως η ρωσική πολεμική αεροπορία ήταν έτοιμη να ξεκινήσει τη βομβιστική της εκστρατεία στη Συρία και πως οι Αμερικανοί και οι σύμμαχοί τους δε θα έπρεπε να μπουν στο δρόμο της, ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε μία μακρά δήλωση. Εκείνη η πρεσβεία, μία μικρή ομογενοποιημένη πόλη μέσα στο βίαιο χάος της Βαγδάτης, θεωρείται φυσικά ευρεία δήλωση της αμερικανικής δύναμης μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003, που υποτίθεται πως θα ανοικοδομούσε τη Μέση Ανατολή.

Αντ' αυτού, η περιοχή μπήκε σε έναν σεκταριστικό πόλεμο ανάμεσα στους σιίτες του Ιράκ και τους Άραβες σουνίτες, ο οποίος μεταξύ άλλων βοήθησε στη γένεση του Ισλαμικού Κράτους και του διασυνοριακού τζιχαντισμού στο Ιράκ και τη Συρία. Η υπολογισμένη αυθάδεια του διαβήματος του στρατηγού στην πρεσβεία ήταν στο ίδιο μήκος κύματος με την ομιλία του κ. Πούτιν στη γενική διάσκεψη του ΟΗΕ, με την οποία κούνησε το δάχτυλο στους Αμερικανούς: «Συνειδητοποιείτε τώρα τι έχετε κάνει;»

Ευρύτερο πλαίσιο αυτού, είναι πως ο κ. Πούτιν φαινόταν να πιστεύει πως με το να κάνει έφοδο στη Συρία έχει εξασφαλίσει τη συμμετοχή και δικαιωματικά την ηγεσία του συνασπισμού που κερδίζει στην περιοχή. Μπορεί να φαίνεται έτσι τώρα. Αλλά μάλλον η περιοχή αυτή δε θα χρειαστεί πολύ χρόνο μέχρι να διδάξει στον ισχυρό Ρώσο αυτό που οι Αμερικανοί ήδη γνωρίζουν: Η νίκη είναι μία πολύ σχετική ιδέα.

Πέραν από κάθε επιχείρημα, η εισβολή στο Ιράκ, ανατρέποντας επιπόλαια μία τάξη που ίσχυε στην περιοχή για αιώνες, κατέστησε το Ιράν τοπική υπερδύναμη. Οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους σφυρηλάτησαν από τότε έναν σιιτικό άξονα από τη Βαγδάτη μέχρι τη Βηρυτό και προς τα κάτω μέχρι τον Κόλπο. Οι σουνίτες Άραβες σύμμαχοι της Ουάσινγκτον ήταν ανήμποροι να του αντισταθούν. Όπως ο πρίγκιπας Φεϊζάλ Αλ Σαούντ, ο τελευταίος υπουργός Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας, διαμαρτυρήθηκε στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών κατά το περασμένο έτος: «Το Ισλαμικό Κράτος αποτελεί την απάντησή μας στη στήριξή σας στο Da'wa», το σιιτικό ισλαμιστικό κυβερνών κόμμα στο Ιράκ. Όσοι ήταν παρόντες υπέθεσαν πως αναφερόταν σε μία σουνιτική και όχι ακριβώς σαουδική απάντηση.

Ο κ. Πούτιν καλά θα έκανε να σκεφτεί σοβαρά αυτά τα λόγια. Οι δικές του ιστορικές κουβέντες στον ΟΗΕ πιθανώς δεν απευθύνονταν μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και στους σουνίτες που είναι οι πλέον αδικημένοι από τον αδέξιο τυχοδιωκτισμό του προέδρου Τζορτζ Μπους και το συνδυασμό επεκτατικής ρητορικής και επιχειρησιακής παράλυσης του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα.

Αλλά ο κ. Πούτιν έχει δέσει τη μοίρα του με το σιιτικό άξονα. Η πλέον άμεση αιτία για την επίδειξη της δύναμής του ήταν η προοπτική πως αυτή η φαινομενικά επιτυχής συμμαχία θα ανασυντασσόταν στη Συρία, όπου η μειοψηφική δικτατορία του Μπασάρ αλ Άσαντ έδινε σημάδια διάλυσης μπροστά στην προώθηση των σουνιτών ανταρτών. Ρωσικές ενισχύσεις άρχισαν να εμφανίζονται στο βορειοδυτικό παράκτιο θύλακα του καθεστώτος γύρω από την πόλη Λαττάκεια τον Ιούνιο, την ίδια ώρα που οι Φρουροί της Επανάστασης στο Ιράν και οι Λιβανέζοι παραστρατιωτικοί πληρεξούσιοί τους, η Χεζμπολά, άρχισαν να διπλασιάζουν στην παρουσία τους στο πεδίο. Οι αραβικές δυνάμεις ασφαλείας υποστηρίζουν πως η Χεζμπολά μόλις απέκτησε ένα τμήμα θωρακισμένων που αποτελείται από 75 τανκς της σοβιετικής περιόδου.

Κατά τον ίδιο τρόπο, ρωσικά τζετς έχουν βάλει στο στόχαστρο Σύρους αντάρτες που αντιτίθενται τόσο στο Ισλαμικό Κράτος όσο και στο καθεστώς του Άσαντ, που ωστόσο μετά βίας έχουν πλήξει το ΙΚ από τη στιγμή που αυτό επιτίθεται στους κοινούς εχθρούς τους. Βραχυπρόθεσμα, αυτή η κατάσταση θα στηρίξει το καθεστώς. Και ο συνασπισμός με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, που ξεχωρίζει για την αποστασιοποιημένη προσέγγισή του στο θέμα του εξοπλισμού των τοπικών συμμάχων, δε φαίνεται να απαντά. Η σύγχυση αυτού που ο κ. Πούτιν θεωρεί πως είναι ο «χαμένος» συνασπισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε για να αντιπαλέψει το Ισλαμικό Κράτος πέρυσι, είναι αναμφισβήτητη. Ο κ. Ομπάμα αγνόησε τις ίδιες τις δικές του «κόκκινες γραμμές» πριν δύο χρόνια, όταν οι δυνάμεις του Άσαντ χρησιμοποίησαν αέριο νεύρων για να δολοφονήσουν πολίτες σε θύλακα ανταρτών ανατολικά της Δαμασκού. Ο κ. Πούτιν τον άφησε να γλυτώσει, μεσολαβώντας για την παράδοση των χημικών όπλων από το καθεστώς. Το στρατόπεδο κατά του Άσαντ, αμφιταλαντεύεται για το αν εκείνος θα έπρεπε να περιληφθεί σε οποιαδήποτε υποθετική πολιτική μετάβαση.

Η Τουρκία, η οποία κατέστησε τον εαυτό της ελεύθερο πέρασμα για τους τζιχαντιστές λόγω της αποφασιστικότητάς της να ανατρέψει τον Άσαντ, έχει πρακτικά αποκρυσταλλώσει την πολιτική της για τη Συρία σε ένα μόνο ζήτημα: Πώς να σταματήσει τους Κούρδους της Συρίας από το να αρπάξουν περισσότερα εδάφη στα νότια σύνορά της. Η Σαουδική Αραβία, υπό έναν μη δοκιμασμένο και αμφιλεγόμενο νέο βασιλιά, έχει αρχίσει να εμπλέκεται επικίνδυνα στον αγώνα κατά των σιιτών Χούτι στην Υεμένη, το Αφγανιστάν και την αραβική χερσόνησο.

«Είναι καθαρός οπορτουνισμός», τονίζει σχετικά με την παρέμβαση της Ρωσίας, πρώην περιφερειακός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών: «Είδαν πως φαινόμαστε εμείς και είδαν μία ευκαιρία».

Αλλά αυτό που κάνει η Ρωσία είναι να κλείνει το περιορισμένο κενό που έχει μείνει στη Συρία, μεταξύ των βομβαρδισμών του καθεστώτος και της υπερβολικής βίας του Ισλαμικού Κράτους. Αυτό θα πυροδοτήσει μία νέα χιονοστιβάδα σουνιτών προσφύγων, σε μία περίοδο που οι γείτονες της Συρίας όπως ο Λίβανος, η Ιορδανία και η Τουρκία είναι ήδη πνιγμένες και τα ευρωπαϊκά κράτη αδέξια προσπαθούν να ανταποκριθούν.

Ο Walid Jumblatt, επικεφαλής της μειονότητας των Δρούζων στο Λίβανο και σε ένα βαθμό στη Συρία, τονίζει πως η δημογραφική ισορροπία στη Συρία –με 70% πλειοψηφία των σουνιτών- μεταβάλλεται. «Τα επτά με οκτώ εκατομμύρια των εκτοπισμένων δε θα μπορέσουν ποτέ να επιστρέψουν στα σπίτια και τα χωριά τους – έχουν υποστεί εθνοκάθαρση».

Η κατάληξη της οπορτουνιστικής πολιτικής του κ. Πούτιν, επομένως, μπορεί να είναι η εξασφάλιση για τη Ρωσία της άσβεστης έχθρας των σουνιτών – τους οποίους ούτε καν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν καταφέρει να συσπειρώσουν εναντίον τους. Αυτό θα έπρεπε να ανησυχεί μία χώρα με δεκάδες εκατομμύρια σουνιτών εντός των τειχών της, με χιλιάδες αυτών, κυρίως Τσετσένους, ήδη να πολεμούν στη Συρία, και με την καθιέρωση βάσεων από το Ισλαμικό Κράτος στο βόρειο Καύκασο.

Το να θυμίζει κανείς στην Αμερική τις αποτυχίες της μπορεί να είναι βαθιά ικανοποιητικό. Ο κ. Πούτιν άρχισε τους βομβαρδισμούς ενώ η Ρωσία αποκάλυψε στη Βαγδάτη μία επιχείρηση ανταλλαγής πληροφοριών με το Ιράκ, τη Συρία και το Ιράν, και οι Ηνωμένες Πολιτείες απέσυραν το αποτυχημένο πρόγραμμά τους για την εκπαίδευση Σύρων ανταρτών. Αλλά η Ρωσία θα μπορούσε κάλλιστα να κολλήσει ένα στόχο στην πλάτη της. Η απαράμιλλη στρατιωτική δύναμη των ΗΠΑ απέτυχε να διαμορφώσει την περιοχή βάσει των δικών της στόχων. Δεν υπάρχει κανένας λόγος θα υποθέσει κανείς πως μία μικρότερη υπερδύναμη όπως η Ρωσία θα τα πάει καλύτερα. Καλωσήρθε στο βάλτο.

© The Financial Times Limited 2015. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation