Wolf: Ο παράγοντας που απειλεί να ρίξει την Κίνα στο καναβάτσο

Πόσο μεγάλο ρόλο θα παίξουν τα δημογραφικά της Κίνας στις οικονομικές της προοπτικές; Αναπόφευκτα, μεγάλο.

Πράγματι, πρέπει να είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες στον καθορισμό των οικονομικών προοπτικών της Κίνας. Ακόμα και αν εξακολουθεί να υπάρχει καλή προοπτική να αυξηθεί η παραγωγή ανά εργαζόμενο, επειδή η Κίνα είναι μια σχετικά φτωχή χώρα, ένας μειούμενος πληθυσμός και ένα μειούμενο εργατικό δυναμικό θα επιβραδύνουν την ανάπτυξη της οικονομίας. Άρα, τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το μέλλον της;

Ας ξεκινήσουμε  με τα βασικά. Τα στοιχεία του ΟΗΕ δείχνουν ότι ο μέσος αριθμός των παιδιών που γεννιούνται από κάθε γυναίκα στην Κίνα έχει μειωθεί κάθετα από έξι κατά μέσο όρο τις δεκαετίες του 1950 και 1960 σε 1,7 κατά μέσο όρο τις δεκαετίες του 2000 και 2010. Στη δεκαετία του 2020 μέχρι στιγμής, έχει πέσει στο 1,2, ελαφρώς κάτω από την Ιαπωνία, αν και πάνω από τη Νότια Κορέα.

Μια εύλογη εξήγηση είναι ότι η αστικοποίηση οδηγεί σε απότομη μείωση της επιθυμίας για παιδιά, ιδίως μεταξύ των μορφωμένων γυναικών. Η εγκαταλελειμμένη πλέον πολιτική του ενός παιδιού της Κίνας επιτάχυνε τη μετάβασή της σε χαμηλή γονιμότητα και δημιούργησε επίσης ένα τεράστιο πρόβλημα ανισορροπίας των φύλων: σύμφωνα με το γραφείο απογραφής των ΗΠΑ, η αναλογία αγοριών προς κορίτσια κατά τη γέννηση κορυφώθηκε σε 118 προς 100 το 2005. Αλλά η μείωση της γονιμότητας θα είχε συμβεί τελικά ούτως ή άλλως. Ακόμη και το πανίσχυρο κράτος της Κίνας δεν μπορεί να αναγκάσει τους ανθρώπους να κάνουν παιδιά που δεν θέλουν (βλ. διαγράμματα).

Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός της Κίνας μετασχηματίζεται, σε πολλαπλές διαστάσεις. Σύμφωνα με τις (σχετικά συντηρητικές) μεσοπρόθεσμες προβλέψεις του ΟΗΕ, θα συρρικνωθεί από 1,425 δισ. το 2020 σε 1,313 δισ. το 2050. Το μερίδιο της Κίνας στον παγκόσμιο πληθυσμό θα μειωθεί επίσης, από 22% το 1980 σε 18% το 2020 και 14% το 2050. Αλλά το μερίδιο της Ινδίας προβλέπεται να είναι 17% το 2050.

Πιο σημαντική από αυτό, αν και εντυπωσιακή, είναι η αλλαγή στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού. Ενώ ο συνολικός πληθυσμός προβλέπεται να συρρικνωθεί κατά 113 εκατ. μεταξύ 2020 και 2050, ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών θα αυξηθεί, σύμφωνα με αυτές τις προβλέψεις, κατά 215 εκατ. άτομα, ενώ ο αριθμός των ατόμων κάτω των 20 ετών θα συρρικνωθεί κατά 137 εκατ. άτομα και των ατόμων μεταξύ 20 και 64 ετών θα συρρικνωθεί κατά 191 εκατ. άτομα.

Ως αποτέλεσμα, οι άνω των 65 ετών θα εκτοξευθούν από το 13% στο 30% του πληθυσμού. Οι κάτω των 20 ετών θα συρρικνωθούν από 24 σε 15% και οι 20 έως 64 ετών από 64 σε 55%. Μέχρι το 2100, προτείνει ο ΟΗΕ, το μερίδιο των ατόμων άνω των 65 ετών θα είναι το εκπληκτικό 41% του πληθυσμού. Αυτή θα είναι μια χώρα γεμάτη μόνο από ηλικιωμένους άνδρες και γυναίκες.

Θα είναι αυτό διαχειρίσιμο; Δύο πιθανοί τρόποι διαφυγής μπορούν να αγνοηθούν. Η Κίνα είναι υπερβολικά μεγάλη και σχεδόν σίγουρα πολύ εχθρική για να ακολουθήσει την οδό της μαζικής μετανάστευσης. Και πάλι, ακόμη και αν ο δείκτης γονιμότητας μπορούσε να αυξηθεί σημαντικά και σύντομα, αυτό δεν θα είχε καμία επίδραση στον πληθυσμό εργάσιμης ηλικίας σε λιγότερο από 20 χρόνια και όχι μεγάλη επίδραση για πολλά χρόνια μετά από αυτό: τα παιδιά χρειάζονται πολύ χρόνο για να φτάσουν στην ωριμότητα. Επιπλέον, ακόμη και αν ο δείκτης γονιμότητας όντως αυξανόταν, μην ξεχνάτε ότι υπάρχουν πολύ λιγότερες γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία από ό,τι πριν από δεκαετίες.

Τρεις δεκαετίες γονιμότητας κάτω από την αναπλήρωση, συν αυτή την εξαιρετικά κοινωνικά καταστροφική προκατάληψη υπέρ των ανδρών, έχουν αναδιαμορφώσει το δημογραφικό παρόν.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο σχετικές επιλογές: η εσωτερική μετανάστευση και η συνταξιοδότηση αργότερα. Η UBS υποστηρίζει ότι η μείωση του εργατικού δυναμικού λόγω γήρανσης μπορεί να αντισταθμιστεί με το παραπάνω, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, με τη μετακίνηση εργαζομένων από τον ακόμα μεγάλο αγροτικό πληθυσμό και με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης.

Το σύστημα hukou, το οποίο ελέγχει την εσωτερική μετανάστευση και αφήνει πολλούς Κινέζους πολίτες δεύτερης κατηγορίας εκεί όπου ζουν, θα πρέπει να καταργηθεί. Αυτό είναι τόσο οικονομικά απαραίτητο όσο και κοινωνικά δίκαιο. Επιπλέον, επί του παρόντος, η ηλικία συνταξιοδότησης εξακολουθεί να είναι τα 60 έτη για τους άνδρες, τα 55 έτη για τις γυναίκες που εργάζονται ως υπάλληλοι και τα 50 έτη για τις γυναίκες που εργάζονται σε εργοστάσια. Οι ηλικίες αυτές μπορούν και πρέπει να αυξηθούν.

Επιπλέον, να σημειωθεί ότι το πιο ενοχλητικό πρόβλημα της Κίνας σήμερα είναι η υψηλή ανεργία των νέων, σε τέτοιο βαθμό που τα στοιχεία δεν δημοσιεύονται πλέον. Αυτό υποδηλώνει πως η ζήτηση για εργασία είναι πολύ μικρή, και όχι πως υπάρχουν εκείνες οι φοβερές ελλείψεις εργατικού δυναμικού, τουλάχιστον σήμερα. Επίσης, ακόμη και το 2050 ο δείκτης εξάρτησης θα είναι πολύ χαμηλότερος από εκεί που ήταν το 1950.

Η διαφορά, βέβαια, είναι ότι τότε οι εξαρτώμενοι ήταν παιδιά και όχι γονείς. Ωστόσο, η ανατροφή και η εκπαίδευση των παιδιών είναι επίσης δαπανηρή. Ένας από τους λόγους για τους οποίους ανησυχούμε τόσο πολύ περισσότερο για το πρώτο παρά για το δεύτερο είναι σίγουρα ότι τα παιδιά μας είναι πιο πολύτιμα για τους περισσότερους από εμάς. Τα παιδιά είναι επίσης, φυσικά, το μέλλον και οι ηλικιωμένοι το παρελθόν. Επιπλέον, μια χώρα που είναι φορτωμένη με ηλικιωμένους θα έχει χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο και θα είναι λιγότερο δυναμική από μια χώρα στην οποία κυριαρχούν οι νέοι.

Αυτό που είναι σαφές είναι ότι με τον πληθυσμό σε ηλικία εργασίας να προβλέπεται να συρρικνωθεί με μέσο ρυθμό 0,8% από το 2020 έως το 2050, 0,5 ποσοστιαίες μονάδες ταχύτερα από τον συνολικό πληθυσμό, η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα είναι τόσο πολύ πιο αργή από εκείνη του ΑΕΠ ανά εργαζόμενο, και η αύξηση του ΑΕΠ θα είναι ακόμη πιο αργή. Παρ' όλα αυτά, εάν η παραγωγή ανά εργαζόμενο αυξηθεί αρκετά γρήγορα, η αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα μπορούσε να είναι ακόμη αρκετά γρήγορη. Επιπλέον, αυτό δεν είναι καθόλου αδύνατο, επειδή η παραγωγικότητα είναι τόσο πολύ κάτω από τα επίπεδα των χωρών που βρίσκονται πιο κοντά στα σημερινά τεχνολογικά σύνορα. Πράγματι, η Κίνα παρουσιάζει στην πραγματικότητα αρκετή καινοτομία - κοιτάξτε μόνο τα ηλεκτρικά οχήματα.

Ωστόσο, οι σκεπτικιστές έχουν δίκιο ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί αν δεν υπάρξει μεγάλη μεταρρύθμιση. Θα πρέπει να ξεπεραστούν τα διαρθρωτικά ζητήματα που ανέλυσα την περασμένη εβδομάδα.

Εκτός από τις μεταρρυθμίσεις στην εσωτερική μετανάστευση και τη συνταξιοδότηση που περιγράφηκαν παραπάνω, θα είναι απαραίτητο να αυξηθεί το εκπαιδευτικό επίπεδο των νέων που έχουν, καθώς και να ενθαρρυνθεί η όσο το δυνατόν πιο καινοτόμος οικονομία. Θα είναι επίσης απαραίτητο να ξεπεραστούν οι εξωτερικοί περιορισμοί.

Θα μπορέσει το κράτος του Σι Τζινπίνγκ να ανταποκριθεί σε τόσο μεγάλες προκλήσεις; Αυτό είναι ένα μεγάλο ερώτημα, στο οποίο θα επανέλθω.

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation