O Ερντογάν «χαρίζει σπίτια» ενόψει εκλογών

Τις τέσσερις εβδομάδες από τότε που ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποκάλυψε -όπως το αποκάλεσε- «το μεγαλύτερο έργο κοινωνικής στέγασης στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας», περισσότεροι από 7 εκατομμύρια άνθρωποι έσπευσαν να υποβάλουν αίτηση. Οι εργασίες για το πρώτο συγκρότημα ενός συνόλου 500.000 υπεσχημένων νέων κατοικιών πρόκειται να ξεκινήσουν εντός του μήνα, και τα πρώτα θεμέλια τίθενται τη στιγμή που ο Ερντογάν αρχίζει να προετοιμάζεται για τις κρίσιμες εκλογές.

Αναλυτές και Τούρκοι αξιωματούχοι της αντιπολίτευσης βλέπουν το σχέδιο με την κρατική επιχορήγηση 50 δισ. δολαρίων -με στόχο να βοηθήσει τις οικογένειες με χαμηλό εισόδημα να αποκτήσουν ιδιόκτητο σπίτι- ως το εκρηκτικό ξεκίνημα μιας υπέρογκα δαπανηρής εκστρατείας ενόψει εκλογών, που φαίνεται πως θα αποτελέσουν την πιο σκληρή αναμέτρηση που έχει αντιμετωπίσει ο Ερντογάν στα σχεδόν 20 χρόνια εξουσίας του.

Τα κυβερνητικά σχέδια για τις κρατικές δαπάνες που παρουσιάστηκαν τον περασμένο μήνα δείχνουν ότι ενώ το Υπουργείο Οικονομικών διέθετε έναν περίπου ισοσκελισμένο προϋπολογισμό για τους πρώτους εννέα μήνες του 2022, σχεδιάζει να κλείσει το έτος με έλλειμμα περίπου 460 δισ. λιρών (25 δισ. δολαρίων) -περίπου το 3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος. Αυτό προδίδει ένα πρωτοφανές όργιο δαπανών.

«Περιμένω να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους, πιο πολλά απ' όσα έχουν κάνει στο παρελθόν, γιατί σ' αυτές τις εκλογές παίζονται τα πάντα», δήλωσε ο Γκιουλτσίν Οζκάν, καθηγητής Οικονομικών στο King's College του Λονδίνου. «Δεν θα μου έκανε εντύπωση ούτε το δημοσιονομικό μέγεθος του πακέτου ούτε το μέγεθος των εγγυήσεων πίστωσης».

Ο υπουργός Χωροταξίας και Περιβάλλοντος της Τουρκίας Μουράτ Κουρούμ απορρίπτει τον ισχυρισμό ότι το σχέδιο στέγασης είναι προεκλογικό. «Δεν εκπονούμε το σχέδιο εξαιτίας ανησυχιών ή σκέψεων για τις επερχόμενες εκλογές», είπε σε συνέντευξή του στους Financial Times. «Αντίθετα, πάντα αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες των πολιτών μας».

Η στέγαση έχει καταστεί απρόσιτη για πολλές οικογένειες με χαμηλότερο εισόδημα, καθώς οι τιμές αυξήθηκαν 53% ετησίως τον Ιούλιο σε πραγματικούς όρους, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας. Το έργο, που θα προσφέρει στους πολίτες χαμηλού εισοδήματος ένα πρόγραμμα με επιδοτήσεις από 2.280 τουρκικές λίρες (120 δολ.) τον μήνα, θα δημιουργήσει νέα σπίτια και στις 81 περιφέρειες, είπε.

Ο Κουρούμ αρνήθηκε επανειλημμένα να πει πόσο θα κοστίσει στην κυβέρνηση το γιγάντιο πρόγραμμα ανέγερσης κατοικιών, λέγοντας μόνο ότι ορισμένα από τα έξοδα θα καλυφθούν από την TOKİ, την κρατική υπηρεσία στέγασης που έχει γίνει μεγαθήριο κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών Ερντογάν στην εξουσία -και παράγει δικό της εισόδημα. Το Υπουργείο Οικονομικών θα προσφέρει επίσης «κάποια υποστήριξη». Ωστόσο, πρόσθεσε ότι ο πρόεδρος Ερντογάν θα συνεχίσει να αναπτύσσει σειρά από έργα υψηλού κόστους, μερικά από τα οποία θα ανακοινωθούν όταν θα αποκαλύψει το προεκλογικό του μανιφέστο τις επόμενες μέρες.

Η υποστήριξη προς τον Ερντογάν και το κόμμα του Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη (AKP) έχει δεχτεί πλήγμα τα τελευταία χρόνια, καθώς η χώρα έχει κλονιστεί από διαδοχικές νομισματικές κρίσεις και πληθωρισμό που ξεπέρασε επισήμως το 80% τον Σεπτέμβριο.

Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι γενναιόδωρες παροχές που στοχεύουν στην άμβλυνση του πλήγματος του αυξανόμενου κόστους διαβίωσης για τα νοικοκυριά -και στην ενίσχυση της εξάρτησής τους από το AKP- έχουν κάποιο αποτέλεσμα. Τον Ιούνιο που μας πέρασε, το 77% των ερωτηθέντων είπε στους δημοσκόπους της τουρκικής Metropoll ότι η οικονομία υφίσταται κακή διαχείριση. Αυτός ο αριθμός άρχισε να μειώνεται τον Ιούλιο, αφού τέθηκε σε ισχύ μια αύξηση 30% στον κατώτατο μισθό, μόλις έξι μήνες μετά την προηγούμενη αύξηση κατά 50%. Η δυσαρέσκεια για την οικονομία συνέχισε να μειώνεται και τους μήνες που ακολούθησαν.

Τους επόμενους μήνες, αναλυτές αναμένουν ότι ο Ερντογάν θα προχωρήσει σε επόμενη κολοσσιαία αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς και σε αύξηση των μισθών του δημόσιου τομέα, σε παροχές προς τους συνταξιούχους και σε φθηνή δανειοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων, σε μια προσπάθεια να κερδίσει ξανά την υποστήριξη αμφιταλαντευόμενων πρώην υποστηρικτών. 

Η απλοχεριά θέτει ενώπιον προκλήσεων τα κόμματα της τουρκικής αντιπολίτευσης, που πρέπει να πείσουν τον κόσμο ότι θα διαχειρίζονταν την οικονομία καλύτερα από τον Ερντογάν, ανταγωνιζόμενα παράλληλα τις υπέρογκες παροχές του. Η αντιπολίτευση επέκρινε το σχέδιο στέγασης με διάφορα επιχειρήματα -ότι έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα, ότι δεν θα υλοποιηθεί ποτέ, ότι δεν βγαίνει οικονομικά και δεν είναι ρεαλιστικό, ότι στοχεύει να ωφελήσει τους φίλους του Ερντογάν στον κατασκευαστικό τομέα. Ωστόσο, ο Μπιλγκέ Γιλμάζ, επικεφαλής Οικονομικών του αντιπολιτευόμενου κόμματος İYİ, αναγνωρίζει ότι ο Ερντογάν επιθυμεί να του επιτεθεί η αντιπολίτευση. «Λένε: κοιτάξτε, αν κερδίσουμε τις εκλογές, θα σας τα δώσουμε, αλλά αν έρθουν οι άλλοι, δεν θα το κάνουν», είπε.

Ο Γιλμάζ υποστηρίζει ότι «οι περισσότεροι έξυπνοι πολίτες» βλέπουν πίσω από τέτοιους ισχυρισμούς. Ωστόσο, πιστεύει επίσης ότι ορισμένοι από τους φτωχότερους ψηφοφόρους έχουν «εθιστεί» στην υποστήριξη προς το AKP και φοβούνται τι θα τους συμβεί εάν το κόμμα χάσει την εξουσία.

Λέει ότι το κόμμα İYİ, που ελπίζει να διαχειριστεί την οικονομία εάν κερδίσει την εξουσία το επόμενο έτος ο συνασπισμός της αντιπολίτευσης, οικοδομεί ένα πρόγραμμα που προσφέρει διέξοδο από τη φτώχεια καθώς και ελκυστικές υποσχέσεις όπως δωρεάν πρωινό και μεσημεριανό γεύμα για κάθε παιδί στο δημόσιο σχολείο. Αλλά, συνεχίζει, το κόμμα του «δεν κατάφερε να διαδώσει όπως θα έπρεπε αυτές τις προτάσεις», εν μέρει διότι δεν είναι εύκολη η πρόσβαση στο κοινό, όταν τα μέσα ελέγχονται από τον Ερντογάν.

Ο αντίκτυπος ενός μεγάλου προγράμματος δαπανών στα οικονομικά της τουρκικής κυβέρνησης πιθανώς θα είναι διαχειρίσιμος. Αν και το δημοσιονομικό έλλειμμα έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, παραμένει χαμηλό αν συγκριθεί με πολλές άλλες αναδυόμενες αγορές, καθώς η κυβέρνηση προβλέπει έλλειμμα 3,4% του ΑΕΠ φέτος. Το ίδιο ισχύει και για το συνολικό λόγο χρέους προς ΑΕΠ στη χώρα. Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν για άλλους κινδύνους που απορρέουν από ένα τεράστιο δημοσιονομικό άνοιγμα, σαν αυτό που υποδηλώνουν τα νούμερα του προϋπολογισμού.

Ο Ατίλα Γεσίλαντα, αναλυτής της συμβουλευτικής GlobalSource Partners με έδρα την Κωνσταντινούπολη, λέει ότι ακόμα κι αν ένα όργιο δαπανών «τονώσει προσωρινά» τη δημοτικότητα του Ερντογάν, τελικά θα γυρίσει μπούμερανγκ πυροδοτώντας τον πληθωρισμό και τη ζήτηση για εισαγωγές. Αυτό, υποστηρίζει, θα προκαλούσε νέα νομισματική κρίση, όπως αυτή που παρατηρήθηκε τελευταία φορά τον Δεκέμβριο του 2021, όταν η λίρα σημείωσε δραματική βουτιά.

Είπε: «Θα ήταν θαύμα για τον Ερντογάν να ξοδέψει τόσα χρήματα και να μην αυξηθεί ο πληθωρισμός -και το νόμισμα να παραμείνει σταθερό».

© The Financial Times Limited 2022. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation