Τα οδυνηρά διδάγματα 20 χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου

Καθώς οι Αμερικανοί τιμούν τα θύματα των τραυματικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, οι Ταλιμπάν επιστρέφουν στην εξουσία στο Αφγανιστάν, εκεί όπου οι ΗΠΑ ξεκίνησαν την 20ετή εκστρατεία τους κατά των τζιχαντιστών της Αλ-Κάιντα τους οποίους προστάτευαν οι Αφγανοί οικοδεσπότες τους.

Διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό αποτρέψει την πραγματοποίηση επιθέσεων σε αμερικανικό έδαφος ή μια επανάληψη του ολέθρου στους Δίδυμους Πύργους, που μπορεί να σηματοδοτεί το απόγειο του τζιχαντισμού. Ωστόσο, η επιλογή της κήρυξης ενός αλλοπρόσαλλου «διεθνούς πολέμου κατά της τρομοκρατίας» απέβη προς όφελος της Αλ Κάιντα.

H Αλ Κάιντα εκκολάφθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου από την αμερικανοκίνητη τζιχάντ για την απώθηση των Σοβιετικών από το Αφγανιστάν, μετά το πέρας της οποίας η Ουάσιγκτον άφησε τη ρημαγμένη χώρα στις τύχες της.

O Τζορτζ Μπους ο νεότερος επανέλαβε το λάθος, εγκαταλείποντας το Αφγανιστάν το 2003 για να εισβάλλει στο Ιράκ του Σαντάμ Χουσσεΐν. Αντίθετα με όσα ισχυρίζονταν οι ψευδείς εκθέσεις των μυστικών υπηρεσιών, ο Σαντάμ δεν είχε καμία εμπλοκή στην 11 Σεπτεμβρίου. Oύτε είχε στη διάθεσή του όπλα μαζικής καταστροφής. Η επακόλουθη κατοχή κατέστρεψε το ιρακινό κράτος, ενίσχυσε τη θέση των σιιτών μουσουλμάνων και του Ιράν και πυροδότησε έναν εθνοσεχταριστικό πόλεμο σε όλη τη Μέση Ανατολή. Έσπειρε επίσης το ISIS, το οποίο αποκήρυξε ακόμα και η Αλ Κάιντα.

Η παγκόσμια τζιχάντ που είχε οραματιστεί ο Οσάμα Μπιν Λάντεν στηριζόταν στην υπόθεση μιας υπεραντίδρασης της Δύσης που θα προκαλούσε την αντίδραση των μουσουλμάνων σε ότι έβλεπαν ως μια παγκόσμια επίθεση κατά του Ισλάμ. Η αμερικανοκίνητη επίθεση στο Ιράκ έφτασε πολύ κοντά στο να δημιουργήσει αυτές τις συνθήκες για τη διεξαγωγή τζιχάντ. Αλλά η στόχευση των μουσουλμάνων από το ISIS, τον πιο μοχθηρό διάδοχο της Αλ Κάιντα, προκάλεσε αποστροφή, ακόμα και μετά την εγκατάλειψη της ως επί το πλείστον σουνιτικής εξέγερσης στη Συρία από τη Δύση.

Η καταφυγή των ΗΠΑ στα βασανιστήρια απαξίωσε τα δημοκρατικά της διαπιστευτήρια που στιγματίστηκαν από το Γκουαντάνμο και το Αμπού Γκράιμπ. Αλλά ο σολιψιστικός οδυρμός του Μπιν Λάντεν για τη χαμένη αίγλη του Ισλάμ απηχούσε μόνο σε μια πολύ μικρή μερίδα του ετερογενούς μουσουλμανικού κόσμου.

Τα ανόητα σφάλματα της Δύσης ενίσχυσαν σημαντικά τις παραστρατιωτικές οργανώσεις του Ιράν, από τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο ως τη συμμαχία Χασντ αλ-Σααμπί στο Ιράκ. Με πυραύλους στη διάθεσή τους, οι παραστρατιωτικοί αυτοί βοήθησαν τους θεοκράτες στην Τεχεράνη να χαράξουν μια ημισέληνο σιιτικής ισχύος κατά μήκος της αραβικής γης, η οποία θρέφει τον σουνιτικό τζιχαντισμό και πυροδοτεί πολέμους δι’ αντιπροσώπων μεταξύ αντίπαλων σεχταριστών σοβινιστών.

Τα αιμοβόρα δόγματα της Αλ Κάιντα και του ISIS είναι καρπός της ουχαμπιτικής θρησκοληψίας που προωθούσε για δεκαετίες η Σαουδική Αραβία, καθώς και της εξάρτησης της Δύσης σε τοπικούς απολυταρχικούς ηγέτες.

Εδαφικά ηττημένο, το ISIS επιβιώνει μόνο σε κάποιες σουνιτικές αραβικές πόλεις και σε φυλές στη Συρία και το Ιράκ. Αλλά δεκάδες χιλιάδες από τα μέλη του επέζησαν από την ήττα του χαλιφάτου τους και οι σουνίτες συνεχίζουν να νιώθουν οργή για την τυρρανία του Άσσαντ στη Δαμασκό και την ιρανική ηγεμονία στη Βαγδάτη.Τοπικές τζιχαντιστικές οργανώσεις ξεπηδούν διαρκώς από τη νότια Ασία ως το Σαχέλ.

Ευρωπαίοι από τη Μαδρίτη και το Παρίσι ως την Κωσταντινούπολη έχουν υπάρξει θύματα επιθέσεων. Οι απειλές αυτές δεν έχουν εξαφανιστεί. Αλλά μπορεί ο σύγχρονος τζιχαντισμός να δημιουργήσει ξανά ένα διεθνές δίκτυο;

Αν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους συνεχίσουν την πολιτική της απομάκρυνσης στρατευμάτων από ξένες χώρες τότε θα καταρρεύσει η διαλεκτική της Αλ Κάιντα που βασίζεται στην ύπαρξη μιας σκληρής αντίδρασης.

Ο διεθνής τζιχαντισμός έχει ήδη γίνει τοπικός, όπως συνέβη με το σε μεγάλο βαθμό φυλετικό φαινόμενο των Ταλιμπάν. Όσον αφορά το ISIS, είχε την τύχη να απορροφήσει μέλη από το απομεινάρια του κόμματος Μπάαθ του Σαντάμ Χουσσεΐν και τον στρατό του. Ήταν πιο τοπικό από ότι φαινόταν. Αλλά μπορεί να μεταλλαχθεί ξανά.

Μόνο μια πιο μακροπρόθεσμη στρατηγική μπορεί να το μετριάσει αυτό. Απαιτεί ένα ελάχιστο μόνο ποσοστό από τρισεκατομμύρια που δαπανήθηκαν για τους πολέμους της 11ης Σεπτεμβρίου, βοηθώντας να οικοδομηθεί κοινωνικό κεφάλαιο: επενδύσεις στην εκπαίδευση και την υγεία, τους θεσμούς και τις υποδομές.

Τα αποτυχημένα κράτη, με κοινωνίες βυθισμένες στην απόγνωση, χρειάζονται στρατηγική υπομονή.

© The Financial Times Limited 2021. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation