Tι θα έγραφε ο Όργουελ για τον Ντόναλντ Τραμπ

Η Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια ήταν το μέρος όπου οι ηγέτες της Δύσης συζητούσαν για τα κακά και επικίνδυνα πράγματα που συνέβαιναν στον κόσμο. Τη χρονιά αυτή η συζήτηση ήταν μόνο για κακά και επικίνδυνα πράγματα που απειλούν τη δημοκρατία στο εσωτερικό.

Ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν πρώτος στη λίστα με τις απειλές. Οι Ευρωπαίοι ήταν θορυβημένοι από τις πρώτες εβδομάδες του προέδρου των ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί υποσχέθηκαν να κάνουν ό,τι μπορούν για να τον κρατήσουν υπό έλεγχο.

Ορισμένα πράγματα δεν αλλάζουν. Ο Σεργκέι Λαβρόφ, ο βετεράνος Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, εμφανίστηκε για να εξαγγείλει τις συνηθισμένες κατηγορίες κατά του ΝΑΤΟ. Το Κρεμλίνο ωστόσο έχει χάσει ένα μέρος από τον ενθουσιασμό του, από τότε που ο ρωσόφιλος Μάικλ Φλιν παραιτήθηκε από σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του κ. Τραμπ.

Πολλοί δυτικοί κουνούσαν τα κεφάλια τους γνωρίζοντας την αδυναμία τους στην τρομακτική σύγκρουση στη Συρία. Πολλοί προειδοποίησαν για τις ρεβανσιστικές φιλοδοξίες του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.

Όσον αφορά τον κ. Τραμπ, κυριάρχησαν οι ιστορίες για μια δυσλειτουργική κυβέρνηση, τις εκκεντρικές συνήθειες εργασίας και τις συγκρούσεις μεταξύ των σκληροπυρηνικών του στενού του κύκλου και των πιο ορθόδοξων επιλογών του προέδρου για τη στελέχωση των υπουργείων. Όλοι ήταν απελπισμένοι για την εξαφάνιση των ορίων ανάμεσα στην αλήθεια και τα ψέματα.

Ο ρεπουμπλικανικός παράγοντας, υπό την ηγεσία του Γερουσιαστή Τζον Μακέιν, προέβλεψε ότι θα ακολουθήσουν σκληρές αντιπαραθέσεις. Ο αντιπρόεδρος Μάικ Πενς ακούστηκε όσο χρειαζόταν πιστός στον κ. Τραμπ, επικρίνοντας ταυτόχρονα την εξωτερική του πολιτική.

Οι πραγματικά απαισιόδοξες συζητήσεις ωστόσο δεν αφορούσαν τόσο τον κ. Τραμπ, όσο το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι τον έστειλαν στον Λευκό Οίκο. Όπως όλοι οι δημαγωγοί μέχρι σήμερα, άδραξε την ευκαιρία που του προσέφερε η γενικότερη δυσαρέσκεια.

Οι πολιτικοί απέχουν ακόμα πολύ από το να βρουν μια διάγνωση για την ασθένεια, πόσο μάλλον ένα φάρμακο για τη θεραπεία της. Αναμφίβολα, η «στρατηγική συγκράτησης» που εφαρμόζει το κατεστημένο των Ρεπουμπλικανών μπορεί να περιορίσει τα χειρότερα ένστικτα του προέδρου, αλλά τι γίνεται με «το κίνημά» του; Στις ημέρες μας, οι στερημένοι κουβαλάνε αυτόματα όπλα αντί για τσουγκράνες. Σε κάθε περίπτωση, η εξέγερση δεν περιορίζεται μόνο στις ΗΠΑ. Διαδραμάτισε ρόλο και στην ψήφο της Βρετανίας στο δημοψήφισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θρέφει τον ακροδεξιό εθνικισμό σε όλη την Ευρώπη.

Αν τα πράγματα εξελιχθούν με πολύ άσχημο τρόπο, μπορεί να οδηγήσουν τη Μαρίν Λεπέν, την αρχηγό του γαλλικού ξενοφοβικού Εθνικού Μετώπου στο Μέγαρο των Ηλυσίων. Η γαλλική προεδρική κούρσα πιθανότατα θα είναι το πολιτικό γεγονός με τον μεγαλύτερο αντίκτυπο το 2017. Η απέχθεια του κ. Τραμπ για τη μεταπολεμική αρχιτεκτονική της κοινότητας του Ατλαντικού είναι ανησυχητική. Η κα Λεπέν θα μπορούσε να τη διαλύσει. Αυτό που έχει συμβεί είναι ότι μεγάλα τμήματα του πληθυσμού έχουν αποσύρει τη συναίνεσή τους στη δημοκρατική τάξη.

Για 70 χρόνια το πολιτικό επιχείρημα στις φιλελεύθερες δημοκρατίες αφορούσε κυρίως τα «μέσα». Η δεξιά και η αριστερά διαφωνούσαν, συχνά έντονα, για την κατανομή της εξουσίας, τη σχέση ανάμεσα στο κράτος και το άτομο και τον ρυθμό της κοινωνικής αλλαγής, αλλά αποδέχονταν ουσιαστικά το ίδιο πλουραλιστικό πλαίσιο.

Οι λαϊκιστές έχουν ανατρέψει τον διάλογο: τώρα έχει να κάνει με τον «στόχο». Ο κ. Τραμπ, παρακινούμενος από τον στρατηγικό του σύμβουλο Στέφεν Μπάνον, φαντάζεται μία εντελώς διαφορετική τάξη, μία που θα είναι εύρωστη και προστατευτική και θα διαφυλάσσει τα προνόμια της αφελούς, λευκής, χριστιανικής πλειοψηφίας.

Οι αξίες της παλιάς τάξης, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ο πλουραλισμός, το κράτος δικαίου, η προστασία των μειονοτήτων, δεν έχουν χώρο στην πολιτική των ταυτοτήτων. Ούτε επίσης οι θεσμοί της δημοκρατίας. Οι δικαστές, τα μέσα ενημέρωσης και οι υπόλοιποι «είναι εχθροί του λαού». Μια εξωτερική πολιτική που βασίζεται στο σύνθημα «πρώτα η Αμερική» είναι μέρος της ίδιας κατασκευής. Ο κ. Μπάνον, ο ιδεολόγος που ενεργοποιεί τα ένστικτα του κ. Τραμπ, αναμένει μια σύγκρουση πολιτισμών με το Ισλάμ και έναν πόλεμο με την Κίνα.

Το φλερτ με τον κ. Πούτιν είναι περισσότερο μια πολιτισμική αλληλεγγύη απέναντι σε μια φανταστική απειλή από τους βαρβάρους.

Γιατί τώρα; Όλοι έχουν τη δική τους εξήγηση στο γιατί οι Τραμπ και Λεπέν έχουν επιτύχει εκεί που άλλοι έχουν αποτύχει να απηχήσουν στον θυμό και στις ανησυχίες των πολλών. Τα στάσιμα εισοδήματα, οι υβριστικές ελίτ, η λιτότητα που ακολούθησε το κραχ, οι ανασφάλειες που δημιουργούν η τεχνολογία και η παγκοσμιοποίηση, τα πολιτισμικά σοκ της μετανάστευσης, όλα έπαιξαν ρόλο. Δεν είμαι σίγουρος ότι εξηγούν την εντυπωσιακή ενέργεια των εξεγερμένων. Αυτό έχει να κάνει με κάτι περισσότερο από τα στάσιμα εισοδήματα και την αύξηση της μετανάστευσης.

Τις προάλλες ένας Γερμανός φίλος αναφέρθηκε στη δεκαετία του 1930 και μου υπενθύμισε την κριτική του Τζορτζ Όργουελ στο «ο Αγών Μου» του Χίτλερ.

Γράφοντας το 1940, ο Όργουελ ασχολήθηκε με την επανάπαυση των προοδευτικών της εποχής. Η βασική υπόθεση της εποχής ήταν πως η υλική ευμάρεια -η μεγαλύτερη ευτυχία των περισσοτέρων- θα προστάτευε την κυρίαρχη τάξη. Αλλά όπως το έθεσε ο κ. Όργουελ, «τα ανθρώπινα όντα δεν θέλουν μόνο ασφάλεια, άνεση, λίγες ώρες εργασίας, καθαριότητα, έλεγχο των γεννήσεων και γενικότερα κοινό νου. Θέλουν επίσης, τουλάχιστον κατά διαστήματα, αυτοθυσία και αγώνα, για να μην αναφέρω τύμπανα, σημαίες και παρελάσεις».

Θα μπορούσε να προσθέσει πως βοηθάει αν ο αγώνας έχει τις ρίζες του στην ταυτότητα, με τους «άλλους» -τους Εβραίους ή τους μουσουλμάνους- να είναι ο εχθρός.

Ο ναζισμός και ο φασισμός, έλεγε ο Όργουελ, απηχούσαν σε μια ψυχολογική τάση. Τα συναισθήματα έβαζαν στην άκρη τους οικονομικούς υπολογισμούς. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει σήμερα, αν και ευτυχώς δεν φτάνει στον ίδιο βαθμό επικίνδυνης αυταπάτης.

Για τη γενιά του Όργουελ, η μόνη απάντηση ήταν να πολεμήσει για τις αξίες της. Ίσως να υπάρχει ένα μήνυμα εδώ για όλους τους φιλελεύθερους που υπέθεταν τις τελευταίες δεκαετίες πως ήταν αρκετό να διακηρύξουν το τέλος της ιστορίας.

© The Financial Times Limited 2017. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation