Η ιταλική πολιτική επιστρέφει στην αβεβαιότητα

Ήταν η ομιλία που ο Ματέο Ρέντσι πάντα φοβόταν: νωρίς τη Δευτέρα, στο Palazzo Chigi όπου βρίσκεται το ιταλικό κοινοβούλιο, παρουσιάστηκε στο πόντιουμ για να παραδεχθεί την ήττα του στο δημοψήφισμα για την εμβληματική του συνταγματική μεταρρύθμιση και να ανακοινώσει ότι παραιτείται από τη θέση του.

«Έχασα και θα το πω δυνατά, παρ’ όλο που έχω έναν κόμπο στον λαιμό», δήλωσε ο 41χρονος πρωθυπουργός. «Δεν κατάφερα να σας οδηγήσω στη νίκη αλλά, πραγματικά, έκανα ό,τι μπορούσα».

Για τον δυναμικό πρώην δήμαρχο της Φλωρεντίας, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία τον Φεβρουάριο του 2014 με φιλόδοξα σχέδια που θα μεταμόρφωναν την Ιταλία, τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος ήταν ολέθρια.

Δεν είναι μόνο η ήττα -κάτι που οι δημοσκόποι περίμεναν- αλλά το μέγεθός της. Το στρατόπεδο του «Ναι» του κ. Ρέντσι έχασε με διαφορά σχεδόν 20 μονάδων βάσης και επικράτησε μόλις σε τρεις περιοχές: την Αιμιλία-Ρωμανία, την Τοσκάνη και το Τρεντίνο-Άλτο Άντιτζε. Σε τεράστια τμήματα της χώρας ούτε καν πλησίαζε την πρωτιά και στις νότιες περιοχές της Ιταλίας, που έχουν μεγάλες δυσκολίες, η ψαλίδα ξεπέρασε τις 40 ποσοστιαίες μονάδες.

Η απροσδόκητα βαριά ήττα ανοίγει μια νέα φάση για την ιταλική πολιτική, η οποία θα είναι φορτωμένη με αβεβαιότητα και πιθανές παγίδες για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης. Θα ξεκινήσει τη Δευτέρα το απόγευμα, όταν ο κ. Ρέντσι κατευθυνθεί προς το προεδρικό μέγαρο για να παραδώσει την παραίτησή του στον πρόεδρο της Ιταλίας, τον Σέρτζο Ματαρέλα, ο οποίος θα βρεθεί στο επίκεντρο ως βασικός κριτής του τι θα συμβεί από εκεί και πέρα. Αλλά έπειτα απ’ αυτό, όλα είναι πιθανά.

Η ηχηρή ήττα του κ. Ρέντσι κατά πάσα πιθανότητα θα αποκλείσει μία από τις επιλογές που εξέταζε ο κ. Ματαρέλα: να του προσφέρει τη δυνατότητα να σχηματίσει νέα κυβέρνηση. Στη διάρκεια της εκστρατείας, ο κ. Ρέντσι πάντα έλεγε ότι δεν θα παραμείνει να «μοχθεί χωρίς αποτέλεσμα», αλλά τώρα αυτό μάλλον δεν θα του προταθεί καν.

Πιο πιθανή έκβαση είναι ο κ. Ματαρέλα να προσπαθήσει να βρει άλλον ανώτατο Δημοκρατικό αξιωματούχο -είτε τον υπουργό Οικονομικών Πιερ Κάρλο Πάντοαν είτε τον Πιέτρο Γκράσο, πρόεδρο της Γερουσίας- για να αναλάβει την ηγεσία της κυβέρνησης και να προσπαθήσει να καθησυχάσει τις αγορές το ταχύτερο δυνατόν.

Αλλά θα βρει μπροστά του ένα μπαράζ αντίστασης από τους ηγέτες του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λίγκας του Βορρά, των αντικαθεστωτικών κομμάτων που διεξήγαγαν τις πιο επιθετικές εκστρατείες ενάντια στις μεταρρυθμίσεις του κ. Ρέντσι και ζητούν αμετάπειστοι νέες εκλογές άμεσα.

«Οι καιροί έχουν αλλάξει, η κυριαρχία ανήκει στον λαό», έγραψε στο μπλογκ του ο Μπέπε Γκρίλο, ο κραυγαλέος κωμικός που ίδρυσε πριν από επτά χρόνια το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος. «Οι Ιταλοί χρειάζεται να κληθούν στις κάλπες το συντομότερο δυνατόν».

Η Ιταλία διεξήγαγε για τελευταία φορά βουλευτικές εκλογές το 2013 και οι επόμενες έχουν προγραμματιστεί για τις αρχές του 2018, επομένως το να μετακινηθούν περίπου έναν χρόνο νωρίτερα δεν θα προκαλέσει τόσο μεγάλη αναταραχή. Ωστόσο, ο κ. Ματαρέλα είναι γνωστό πως είναι επιφυλακτικός απέναντι σε αυτή την επιλογή, διότι η Ιταλία έχει δύο διαφορετικούς και αντικρουόμενους εκλογικούς νόμους για την πάνω και την κάτω βουλή, οι οποίοι θα πρέπει να οδηγηθούν σε σύγκλιση πριν τις νέες εκλογές.

Πάντα πιστευόταν ότι ο κ. Ρέντσι θα συζητήσει μια συμφωνία με τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι, τον ηγέτη του κεντροδεξιού κόμματος Forza Italia, προκειμένου να αλλάξει τον εκλογικό νόμο στην κάτω βουλή -ο οποίος δίνει έξτρα έδρες στο πρώτο κόμμα-, οδηγώντας το πιο κοντά στον νόμο για την άνω βουλή που βασίζεται στην αναλογική.

Αλλά το μέγεθος της ήττας του κ. Ρέντσι εγείρει ερωτήματα για το αν θα έχει αρκετή στήριξη μέσα από το ίδιο το Δημοκρατικό κόμμα του, προκειμένου να παραμείνει ηγέτης του, αλλά ακόμη κι αν έχει, για το αν θα θέλει να λάβει μέρος σε τυχόν τέτοιου είδους διαπραγματεύσεις.

Στην ομιλία του νωρίς τη Δευτέρα, ο κ. Ρέντσι προσπάθησε να μετατοπίσει το βάρος της σύστασης του νέου ιταλικού πολιτικού τοπίου στους νικητές του δημοψηφίσματος, επισημαίνοντας ότι είναι τώρα στο χέρι των μελών του στρατοπέδου του «Όχι» το να καταστρώσουν μια πρόταση εκλογικού νόμου που θα είναι «σοβαρή, αξιόπιστη και συνεκτική».

Ο Mujtaba Rahman, αναλυτής πολιτικών στο Eurasia Group στο Λονδίνο, σχολίασε ότι η «τεράστια ήττα» για τον κ. Ρέντσι εγείρει «περισσότερες ερωτήσεις απ’ ό,τι απαντά», καθώς και ότι έχει «απόλυτα πραγματικές συνέπειες σε πολιτική και πολιτικές, για την Ιταλία και την υπόλοιπη ευρωζώνη».

Οι επενδυτές θα θέλουν να δουν μια γρήγορη και ομαλή μετάβαση, ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και μια κάποια αίσθηση πως η υπηρεσιακή κυβέρνηση θα είναι πιστή στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, πρόσθεσε.

Αλλά ο δρόμος προς ένα τέτοιο αποτέλεσμα μόνο σαφής δεν είναι, και παρά τις καλύτερες προθέσεις από την πλευρά του κ. Ματαρέλα, η ξαφνική έξοδος του κ. Ρέντσι μπορεί κάλλιστα να αφήσει την Ιταλία ακυβέρνητη.

© The Financial Times Limited 2016. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation