Γιώργος Σεφέρης.-Ομιλία κατά την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας στη Στοκχόλμη.
Τούτη τὴν ὥρα αἰσθάνομαι πὼς εἶμαι ὁ ἴδιος μία ἀντίφαση. Ἀλήθεια, ἡ Σουηδικὴ Ἀκαδημία, ἔκρινε πὼς ἡ προσπάθειά μου σὲ μία γλώσσα περιλάλητη ἐπὶ αἰῶνες, ἀλλὰ στὴν παροῦσα μορφή της περιορισμένη, ἄξιζε αὐτὴ τὴν ὑψηλὴ διάκριση. Θέλησε νὰ τιμήσει τὴ γλώσσα μου, καὶ νὰ - ἐκφράζω τώρα τὶς εὐχαριστίες μου σὲ ξένη γλώσσα. Σᾶς παρακαλῶ νὰ μοῦ δώσετε τὴ συγνώμη ποὺ ζητῶ πρῶτα -πρῶτα ἀπὸ τὸν ἑαυτό μου. Ἀνήκω σὲ μία χώρα μικρή. Ἕνα πέτρινο ἀκρωτήρι στὴ Μεσόγειο, ποὺ δὲν ἔχει ἄλλο ἀγαθὸ παρὰ τὸν ἀγώνα τοῦ λαοῦ, τὴ θάλασσα, καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου. Εἶναι μικρὸς ὁ τόπος μας, ἀλλὰ ἡ παράδοσή του εἶναι τεράστια καὶ τὸ πράγμα ποὺ τὴ χαρακτηρίζει εἶναι ὅτι μας παραδόθηκε χωρὶς διακοπή. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν ἔπαψε ποτέ της νὰ μιλιέται. Δέχτηκε τὶς ἀλλοιώσεις ποὺ δέχεται καθετὶ ζωντανό, ἀλλὰ δὲν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Ἄλλο χαρακτηριστικὸ αὐτῆς τῆς παράδοσης εἶναι ἡ ἀγάπη της γιὰ τὴν ἀνθρωπιά, κανόνας της εἶναι ἡ δικαιοσύνη. Στὴν ἀρχαία τραγωδία, τὴν ὀργανωμένη μὲ τόση ἀκρίβεια, ὁ ἄνθρωπος ποὺ ξεπερνᾶ τὸ μέτρο, πρέπει νὰ τιμωρηθεῖ ἀπὸ τὶς Ἐρινύες.
Ὅσο γιὰ μένα συγκινοῦμαι παρατηρώντας πῶς ἡ συνείδηση τῆς δικαιοσύνης εἶχε τόσο πολὺ διαποτίσει τὴν ἑλληνικὴ ψυχή, ὥστε νὰ γίνει κανόνας τοῦ φυσικοῦ κόσμου. Καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς διδασκάλους μου, τῶν ἀρχῶν τοῦ περασμένου αἰώνα, γράφει: «... θὰ χαθοῦμε γιατί ἀδικήσαμε ...». Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ἦταν ἀγράμματος. Εἶχε μάθει νὰ γράφει στὰ τριάντα πέντε χρόνια τῆς ἡλικίας του. Ἀλλὰ στὴν Ἑλλάδα τῶν ἡμερῶν μας, ἡ προφορικὴ παράδοση πηγαίνει μακριὰ στὰ περασμένα ὅσο καὶ ἡ γραπτή. Τὸ ἴδιο καὶ ἡ ποίηση. Εἶναι γιὰ μένα σημαντικὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Σουηδία θέλησε νὰ τιμήσει καὶ τούτη τὴν ποίηση καὶ ὅλη τὴν ποίηση γενικά, ἀκόμη καὶ ὅταν ἀναβρύζει ἀνάμεσα σ᾿ ἕνα λαὸ περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πὼς τοῦτος ὁ σύγχρονος κόσμος ὅπου ζοῦμε, ὁ τυραννισμένος ἀπὸ τὸ φόβο καὶ τὴν ἀνησυχία, τὴ χρειάζεται τὴν ποίηση. Ἡ ποίηση ἔχει τὶς ρίζες της στὴν ἀνθρώπινη ἀνάσα - καὶ τί θὰ γινόμασταν ἂν ἡ πνοή μας λιγόστευε; Εἶναι μία πράξη ἐμπιστοσύνης - κι ἕνας Θεὸς τὸ ξέρει ἂν τὰ δεινά μας δὲν τὰ χρωστᾶμε στὴ στέρηση ἐμπιστοσύνης.
Παρατήρησαν, τὸν περασμένο χρόνο γύρω ἀπὸ τοῦτο τὸ τραπέζι, τὴν πολὺ μεγάλη διαφορὰ ἀνάμεσα στὶς ἀνακαλύψεις τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης καὶ στὴ λογοτεχνία. Παρατήρησαν πὼς ἀνάμεσα σ᾿ ἕνα ἀρχαῖο ἑλληνικὸ δράμα καὶ ἕνα σημερινό, ἡ διαφορὰ εἶναι λίγη. Ναί, ἡ συμπεριφορὰ τοῦ ἀνθρώπου δὲ μοιάζει νὰ ἔχει ἀλλάξει βασικά. Καὶ πρέπει νὰ προσθέσω πὼς νιώθει πάντα τὴν ἀνάγκη ν᾿ ἀκούσει τούτη τὴν ἀνθρώπινη φωνὴ ποὺ ὀνομάζουμε ποίηση. Αὐτὴ ἡ φωνὴ ποὺ κινδυνεύει νὰ σβήσει κάθε στιγμὴ ἀπὸ στέρηση ἀγάπης καὶ ὁλοένα ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει ποὺ νἄ ῾βρει καταφύγιο, ἀπαρνημένη, ἔχει τὸ ἔνστικτο νὰ πάει νὰ ριζώσει στοὺς πιὸ ἀπροσδόκητους τόπους. Γι᾿ αὐτὴ δὲν ὑπάρχουν μεγάλα καὶ μικρὰ μέρη τοῦ κόσμου. Τὸ βασίλειό της εἶναι στὶς καρδιὲς ὅλων τῶν ἀνθρώπων τῆς γῆς. Ἔχει τὴ χάρη ν᾿ ἀποφεύγει πάντα τὴ συνήθεια, αὐτὴ τὴ βιομηχανία. Χρωστῶ τὴν εὐγνωμοσύνη μου στὴ Σουηδικὴ Ἀκαδημία ποὺ ἔνιωσε αὐτὰ τὰ πράγματα, ποὺ ἔνιωσε πὼς οἱ γλῶσσες, οἱ λεγόμενες περιορισμένης χρήσης, δὲν πρέπει νὰ καταντοῦν φράχτες ὅπου πνίγεται ὁ παλμὸς τῆς ἀνθρώπινης καρδιᾶς, ποὺ ἔγινε ἕνας Ἄρειος Πάγος ἱκανὸς νὰ κρίνει μὲ ἀλήθεια ἐπίσημη τὴν ἄδικη μοίρα τῆς ζωῆς, γιὰ νὰ θυμηθῶ τὸν Σέλλεϋ, τὸν ἐμπνευστή, καθὼς μᾶς λένε, τοῦ Ἀλφρέδου Νομπέλ, αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου ποὺ μπόρεσε νὰ ἐξαγοράσει τὴν ἀναπόφευκτη βία μὲ τὴ μεγαλοσύνη τῆς καρδιᾶς του.
Σ' αὐτὸ τὸν κόσμο, ποὺ ὁλοένα στενεύει, ὁ καθένας μας χρειάζεται ὅλους τοὺς ἄλλους. Πρέπει ν' ἀναζητήσουμε τὸν ἄνθρωπο, ὅπου καὶ νὰ βρίσκεται.
Ὅταν στὸ δρόμο τῆς Θήβας, ὁ Οἰδίπους συνάντησε τὴ Σφίγγα, κι αὐτὴ τοῦ ἔθεσε τὸ αἴνιγμά της, ἡ ἀπόκρισή του ἦταν: ὁ ἄνθρωπος. Τούτη ἡ ἁπλὴ λέξη χάλασε τὸ τέρας. Ἔχουμε πολλὰ τέρατα νὰ καταστρέψουμε. Ἂς συλλογιστοῦμε τὴν ἀπόκριση τοῦ Οἰδίποδα.
(11 Δεκεμβρίου 1963)
Γι' αυτόν (και για πολλούς άλλους λόγους) προσπάθειες όπως αυτή των φίλων της στήλης, πρωτοβουλίες που συμβάλλουν στη διατήρηση της μνήμης χρήζουν προβολής, έστω από ετούτην εδώ τη μικρή γωνιά:
«Δείξε μου τη γλώσσα σου»
Η διαδρομή της Ελληνικής Γλώσσας μέσα στους Αιώνες
Μια θεατρική παράσταση για εφήβους από τη θεατρική εταιρεία ATTACT
«Εκπαίδευση είναι ό,τι επιβιώνει, όταν όλα όσα έχουμε μάθει έχουν ξεχαστεί» B.F. Skinner.
Πρόκειται για ένα έργο που παρουσιάζει τη διαδρομή της ελληνικής γλώσσας μέσα στους αιώνες, ξεκινώντας από τα ακριτικά τραγούδια και φτάνοντας μέχρι τον Σεφέρη. Με όχημα αποσπάσματα λογοτεχνικών κειμένων που συναντούν οι μαθητές από την Α' Γυμνασίου έως τη Γ' Λυκείου, στήνεται μια πρωτότυπη διαδραστική θεατρική παράσταση με στόχο την εξοικείωση των μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τη λογοτεχνία και την ανάδειξη των μεταβολών που έχει υποστεί η ελληνική γλώσσα.
Τι γίνεται όταν η Ερωφίλη συναντά τη Στέλλα Βιολάντη, ο Ροΐδης συνυπάρχει με τον Παπαδιαμάντη και ο Σεφέρης συνομιλεί με τον Κοραή; Τι έχει να πει ένας ευαίσθητος με έναν ζωγράφο; Και πώς η τιμή και το χρήμα λύνουν τα μυστήρια της Κεφαλονιάς;
Γιατί να δουν οι μαθητές την παράσταση «Δείξε μου τη γλώσσα σου»;
Μέσα από την έντονη σωματοποίηση του λόγου και τη χρήση video-προβολών, νέων τεχνολογιών και ιδιαίτερων μουσικών και εικαστικών επιλογών, ο κόσμος της λογοτεχνίας ζωντανεύει και οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με τα πανανθρώπινα και διαχρονικά ζητήματα του έρωτα, της φιλίας, της εξουσίας, του καθήκοντος και της προσωπικής ευθύνης...
Η δραματοποίηση κειμένων και η επί σκηνής αναπαράστασή τους δίνουν τη δυνατότητα στους μαθητές να απολαύσουν μια ζωντανή διαδρομή μέσα σ' αυτούς τους επάλληλους κύκλους γνώσης, αναπτύσσοντας συγχρόνως τη συγκριτική, αισθητική και κριτική τους ικανότητα.
Η παράσταση απευθύνεται σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου και τελεί υπό την αιγίδα της Unesco
Δραματουργική Επεξεργασία-Σκηνοθεσία: Γιάννης Κουρκουμέλης
Πληροφορίες
Θέατρο: Αθηναΐς Πολυχώρος Πολιτισμού (Καστοριάς 34-36 Βοτανικός)
Τιμή εισιτηρίου: 5 €
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 6944654073 / 6934564343
Διάρκεια: 70' (χωρίς διάλειμμα)
Χωρητικότητα θεάτρου: 180 θέσεις
Προτεινόμενη ώρα παράστασης: 10.30-11.40
Εύκολη πρόσβαση και στάθμευση των πούλμαν στον χώρο του θεάτρου
Μια παραγωγή της θεατρικής εταιρείας ATTACT
Έρωσσο, έσο γερός.-