Για το μεγαλύτερο μέρος του 2011, τα ασιατικά νομίσματα αλλά και τα νομίσματα άλλων αναδυόμενων οικονομιών κινούνταν διαρκώς υψηλότερα έναντι του δολαρίου, μέχρις ότου η φαινομενικά ασταμάτητη άνοδός τους σταμάτησε ξαφνικά στο τέλος του Σεπτεμβρίου.

Οι πτώσεις ξεκίνησαν στην Ασία, όπου το νοτιοκορεατικό γουόν υποχώρησε κατά 2,2% έναντι του δολαρίου στις 19 Σεπτεμβρίου, και εν συνεχεία η ινδονησιακή ρουπία έχασε 1,5%.
Έως την ίδια ημερομηνία, ο δείκτης Asia Dollar του Bloomberg και της JPMorgan που ακολουθεί τις 10 ασιατικές ισοτιμίες με το μεγαλύτερο όγκο διαπραγμάτευσης (εξαιρουμένου του γεν), υποχώρησε κατά 2,5% έναντι του αμερικανικού νομίσματος, διαγράφοντας όλα τα κέρδη που κατέγραφε από την αρχή του έτους.

Φαινόμενο ντόμινο

Το αρνητικό κλίμα γρήγορα διαχύθηκε στις ισοτιμίες των αναδυόμενων αγορών της Ευρώπης και της Αφρικής. Το νοτιοαφρικανικό ραντ υποχώρησε κατά περισσότερο από 3% έναντι του δολαρίου- φτάνοντας στο σημείο της μέγιστης αδυναμίας του από τον Ιούνιο του 2010, ενώ το ουγγρικό φιορίνι υποχώρησε στο χαμηλότερο σημείο του για τον τελευταίο χρόνο, έναντι του ευρώ και το πολωνικό σλότυ έχασε περίπου 2% έναντι του ευρώ.

Οι πτώσεις οφείλονται σε ένα τοξικό μίγμα παραγόντων. Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η ανησυχία ότι η κρίση χρέους στην ευρωζώνη τελικά θα βλάψει και τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες, καθώς η ζήτηση για τα προϊόντα τους πέφτει και οι κεφαλαιακές ροές εμφανίζουν μεγαλύτερη μεταβλητότητα.

Οι ανησυχίες για την ευρωζώνη αυξήθηκαν όταν οι ευρωπαίοι υπουργοί οικονομικών συγκεντρώθηκαν στα μέσα του Σεπτεμβρίου χωρίς να καταφέρουν να βρουν λύση στην ελληνική κρίση. Αρκετά στελέχη της αγοράς μιλούν για το «πότε» και όχι για το «εάν» η Ελλάδα χρεοκοπήσει.

Ακόμα, και ενώ οι επενδυτές επιστρέφουν στον ασφαλή παράδεισο του δολαρίου, η ανησυχία ότι οι προοπτικές για τις ΗΠΑ παραμένουν στην καλύτερη περίπτωση χλωμές, λειτουργεί επίσης ως «τιμωρία» για τις ισοτιμίες των αναδυόμενων αγορών- ειδικά αυτές που εμφανίζονται περισσότερο ευάλωτες σε μια επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας.

Πληθωριστικοί φόβοι

Οι απαντήσεις της εθνικής πολιτικής που ακολουθούν οι αναδυόμενες αγορές στην παγκόσμια επιβράδυνση έχουν επίσης επίδραση στις αποτιμήσεις των ισοτιμιών. Η κεντρική τράπεζα της Βραζιλίας στα τέλη Αυγούστου περιέκοψε τα επιτόκια κατά 0,5% έως το 12%, επικαλούμενη τις δυσοίωνες προοπτικές. Οι περικοπές επιτοκίων οδήγησαν σε απότομη αποδυνάμωση του ρεάλ: στα μέσα Σεπτεμβρίου διαπραγματεύονταν στο 1,6557 έναντι του δολαρίου- όχι μακριά από το χαμηλό 52 εβδομάδων του 1,7396.

Στην Ασία, η ανάγκη να υποστηριχθεί η πτωτική τάση στην ανάπτυξη πρέπει να εξισορροπηθεί με συνεχή παρουσία πληθωρισμού. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι αρχές και οι κεντρικοί τραπεζίτες επιτρέπουν την υποτίμηση των νομισμάτων τους με την ελπίδα ότι αυτό θα δώσει ώθηση στους εξαγωγείς. «Οι κίνδυνοι μιας επιβράδυνσης καθίστανται περισσότερο εμφανείς, αλλά η επιμονή του βασικού πληθωρισμού σημαίνει ότι δεν είναι ακόμη έτοιμοι να περικόψουν τα επιτόκια».

Ιστορική παρέμβαση

Στην Ευρώπη, οι Ελβετικές αρχές οδηγήθηκαν σε μια ιστορική παρέμβαση, φοβούμενες τα οικονομικά κόστη της υψηλής αποτίμησης του ελβετικού φράγκου. Το Σεπτέμβριο λοιπόν, η Κεντρική Τράπεζα της Ελβετίας επέβαλε ανώτερο πλαφόν στην τιμή του φράγκου για πρώτη φορά μετά από τρεις δεκαετίες. Το ίδρυμα με έδρα της Ζυρίχη τόνισε ότι «σκόπευε σε ουσιαστική και βιώσιμη αποδυνάμωση του φράγκου» και ότι «δεν θα δεχθεί πια ισοτιμία ευρώ- φράγκου κάτω από το 1,20 φράγκο». Ακόμα, πρόσθεσε ότι είναι διατεθειμένη να αγοράσει ξένο νόμισμα χωρίς ποσοτικούς περιορισμούς».

Την Ελβετική κίνηση ακολούθησαν μια σειρά από κινήσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας, καθώς το Τόκιο παρενέβη και χαλάρωσε τη νομισματική του πολιτική, τον Αύγουστο, σε μια προσπάθεια να τονώσει την άνοδο του γεν- έναν ακόμη ασφαλή παράδεισο έναντι του δολαρίου. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας εξεδήλωσε την ετοιμότητά της να προχωρήσει και σε περαιτέρω χαλάρωση, αν τυχόν οι αποτιμήσεις του γεν πλήξουν το επιχειρηματικό κλίμα και απειλήσουν τις προοπτικές της οικονομικής ανάκαμψης.

Ασταθές έδαφος

Μια μελέτη της HSBC ισχυρίζεται πως τέτοιες πράξεις σημαίνουν ότι η έννοια ενός ασφαλούς παραδείσου χάνει έδαφος. Χαρακτηριστικό είναι πως για όσους επενδύουν σε συνάλλαγμα, η μελέτη αναφέρει πως «τώρα δεν έχει μείνει κανένα μέρος να κρυφτούν».

Για να κερδίσει τον χαρακτηρισμό του «ασφαλούς παραδείσου» ένα μέρος θα πρέπει να έχει μακρύ ιστορικό ελέγχου του πληθωρισμού, μακρύ ιστορικό ελέγχου των δημόσιων οικονομικών και ισχυρή εξωτερική θέση. Επιπρόσθετα, η χώρα θα πρέπει να διαθέτει πολιτική σταθερότητα και η αγορά συναλλάγματός της θα πρέπει να είναι ανοιχτή και να έχει αρκετή ρευστότητα.

Τον Σεπτέμβριο, η ομάδα μελετών της HSBC ανέλυσε τα δομικά χαρακτηριστικά 25 χωρών: Τα συμπεράσματά της δεν ήταν “στρογυλεμένα”. «Οι πράξεις της ιαπωνικής και της Ελβετικής αρχής οδήγησαν στο να χάσουν το status που παραδοσιακά διέθεταν ως ασφαλείς παράδεισοι τα νομίσματα των χωρών αυτών».

«Από όλες τις άλλες εναλλακτικές το δολάριο του Καναδά είναι ίσως η καλύτερη δυνατή επιλογή- αν και απέχει αρκετά από το να θεωρηθεί ακαταμάχητη επιλογή. Το συμπέρασμα πρέπει μάλλον να είναι ότι στην αγορά συναλλάγματος δεν υπάρχει μέρος για να κρυφτεί κανείς και ότι πιθανότατα θα παρακολουθήσουμε νέα άνοδο του χρυσού».