Η Βραζιλία είναι από τις χώρες που ωφελήθηκαν περισσότερο από την έκρηξη στις τιμές των εμπορευμάτων και την τεράστια ζήτηση πρώτων υλών από την Ασία. Η δίψα της Κίνας και άλλων ταχέως αναδυόμενων αγορών οδήγησε στη ραγδαία αύξηση των βραζιλιάνικων εξαγωγών φυσικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων του σιδήρου, της αιθανόλης και της σόγιας, και βοήθησε στην ενίσχυση του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας.

Η επίπτωση της ανόδου των τιμών των εμπορευμάτων στη βραζιλιάνικη οικονομία είναι εκθαμβωτική: Αν κάποιος αντικαταστήσει τις τιμές του 2011 με αυτές του 2005, το εμπορικό πλεόνασμα των 23 δισ. δολ. θα μετατραπεί σε έλλειμμα 20 δισ. δολ.

Καθώς η οικονομία της, που βασίζεται στα εμπορεύματα, αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς, το βραζιλιάνικο ρεάλ έχει καταστεί ένα από τα πιο υπερτιμημένα νομίσματα στον κόσμο και οι εισαγωγές έχουν αυξηθεί αντίστοιχα, ώστε να εξυπηρετήσουν έναν όλο και πλουσιότερο πληθυσμό. Η πιο σκοτεινή πλευρά αυτής της εκρηκτικής ανόδου σχετίζεται με τους εγχώριους παραγωγούς - αυτοί αισθάνονται την πίεση των φθηνών κινεζικών προϊόντων και έχουν ζητήσει από την κυβέρνηση την ενίσχυση των εγχώριων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. 

O υπερκύκλος των εμπορευμάτων

Η γεωπολιτική αναταραχή στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική, ο σεισμός στην Ιαπωνία και η κρίση χρέους στην Ευρώπη, όλα έδωσαν μεγαλύτερη δυναμική στον «υπερκύκλο» των εμπορευμάτων που μόνο προσωρινά αναχαιτίστηκε από την οικονομική κρίση. Οι τιμές του πετρελαίου κινήθηκαν σημαντικά υψηλότερα, καθώς τα λιβυκά αποθέματα μειώθηκαν, και οι κίνδυνοι στην παραγωγή πετρελαίου της περιοχής αυξήθηκαν. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και η αυξανόμενη εξάρτηση της Ιαπωνίας από το εισαγόμενο πετρέλαιο, το αέριο και το κάρβουνο, μετά και το σακάτεμα της πυρηνικής βιομηχανίας της.

Τα γεγονότα στην Ιαπωνία θα επηρεάσουν περισσότερο από ό,τι οι αγορές ενέργειας. Καθώς η χώρα στρέφεται στην ανοικοδόμηση μετά το καταστρεπτικό τσουνάμι, οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν αυτό να ωθήσει υψηλότερα τη ζήτηση και τις τιμές για άλλα εμπορεύματα, όπως ο σίδηρος, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος.

Διαφορετικές γνώμες

Υπάρχουν σημαντικές διαφωνίες σχετικά με το τι σημαίνουν αυτές οι τάσεις για την παγκόσμια οικονομία και τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου, καθώς ο χρυσός απογειώθηκε κοντά σε ρεκόρ όλων των εποχών, στα 1.518 δολ. ανά ουγκιά, και το αμερικανικό αργό πετρέλαιο διαπραγματευόταν λίγο κάτω από το υψηλό τριετίας των 113 δολ. που πέτυχε λίγες ημέρες νωρίτερα, ο ομοσπονδιακός τραπεζίτης κ. Μπεν Μπερνάνκε ήταν ενθουσιώδης σχετικά με τις τιμές των εμπορευμάτων. Σε σχετική δήλωσή του ο κ. Μπερνάνκε επανέλαβε ότι οι πληθωριστικές πιέσεις είναι υποτονικές και οι πιέσεις από εμπορεύματα που σχετίζονται με την ενέργεια και όχι μόνο είναι «μεταβατικές» (transitory).

Ωστόσο, η φωνή του κ. Μπερνάνκε είναι όλο και περισσότερο μοναχική. Σε άρθρο του στους «Financial Times», στις αρχές Φεβρουαρίου, ο κ. Roger Jones, επικεφαλής τμήματος Commodities στην Barclay’s, υπογράμμισε την άποψή του ότι ο υπερκύκλος των εμπορευμάτων έχει πλήρως επιστρέψει. O κλάδος, που συνήθως αποδίδει καλύτερα στα τελευταία στάδια της ανάκαμψης, στηρίζει αυτήν την τάση, ενώ η ζήτηση για πολλά εμπορεύματα έφτασε σε υψηλά όλων των εποχών το προηγούμενο έτος.

Επίσης, πέρυσι, η αύξηση στη ζήτηση για πετρέλαιο ήταν η δεύτερη υψηλότερη των περασμένων 30 ετών, ενώ η παγκόσμια ζήτηση για χαλκό αυξήθηκε κατά 10%. Αν και εκτιμά ότι το 2011 θα είναι χρονιά αστάθειας για τα εμπορεύματα, ο κ. Jones είναι πεπεισμένος πως η ζήτηση θα ξεπεράσει την προσφορά και ότι οι υψηλές τιμές εμπορευμάτων έχουν έρθει για να μείνουν.

Την ίδια άποψη έχει και ο κ. Jeremy Grantham, συνιδρυτής και επικεφαλής στρατηγικής επενδύσεων στην Grantham Mayo Van Otterloo (GMO), μία εταιρία διαχείρισης ενεργητικού με έδρα τη Βοστώνη που διαχειρίζεται κεφάλαια ύψους 107 δισ. δολ. Ο κ. Grantham, ο οποίος είναι διάσημος για την πρόβλεψη διαφόρων φουσκών, στην τακτική τριμηνιαία επιστολή του προς τους πελάτες της GMO επισήμανε ότι ο κόσμος παρακολουθεί το πιο σημαντικό οικονομικό γεγονός από τη βιομηχανική επανάσταση και ένθεν.

«Η αυξανόμενη ζήτηση από αναπτυσσόμενες χώρες και κυρίως από την Κίνα προκάλεσε μία άνευ προηγουμένου αλλαγή στη δομή των τιμών πρώτων υλών: Αφενός για πρώτη φορά έπειτα από 100 χρόνια πτώσης των τιμών, τώρα ανακάμπτουν, και αφετέρου μέσα στα προηγούμενα 8 χρόνια ανέκτησαν σε μεγάλο βαθμό το έδαφος που έχασαν τον τελευταίο αιώνα. Επίσης, στατιστικά, από το επίπεδο της ανόδου των τιμών φαίνεται εξαιρετικά απίθανο να μην έχει επέλθει αλλαγή σε ό,τι αφορά την παλαιά τάση. Από τώρα και στο εξής, οι πιέσεις στις τιμές και η έλλειψη αγαθών θα είναι μόνιμες στη ζωή μας. Αυτό, σταδιακά, θα φρενάρει τους ρυθμούς ανάπτυξης του ανεπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου και θα οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα τις φτωχές χώρες».

Σημείο καμπής

Ο κ. Grantham έχει αρκετά επιχειρήματα που τεκμηριώνουν τη θέση του ότι το επίπεδο μέσης ανάπτυξης που επιτεύχθηκε σε κάποιες χώρες δεν είναι δυνατόν να συνεχιστεί με μόνες τις πεπερασμένες πηγές του πλανήτη. Δείχνει, για παράδειγμα, τη σημαντική αύξηση του πληθυσμού κατά τον τελευταίο αιώνα και τις ιστορικές τιμές ενός τεράστιου εύρους εμπορευμάτων.

Το συμπέρασμά του είναι το εξής: «Είμαστε στη μέση ενός από τα γιγαντιαία "σημεία καμπής" της οικονομικής ιστορίας. Αυτό είναι πιθανόν η αρχή του τέλους για την επική αύξηση του πληθυσμού και του πλούτου που οφείλεται περισσότερο στην "επανάσταση του υδρογονάνθρακα" παρά στη βιομηχανική επανάσταση. Το άνευ προηγουμένου εύρος στην αύξηση των τιμών φαίνεται να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο».

Και το υψηλότερο ποσοστό μέσης ανάπτυξης που ο κ. Grantham πιστεύει ότι μπορεί να διατηρηθεί για μερικές χιλιάδες χρόνια; Μόλις 0,1%, λέει και εκτιμά πως ακόμη και αυτό θα οδηγήσει κάποια στιγμή στην κατάρρευση του συστήματος.