Τα «πρέπει» και τα «μην» της τραπεζικής απάτης

Μια απάτη είναι πιθανόν να κοστίσει στην τράπεζα μια περιουσία στην καλύτερη περίπτωση, ή και να προκαλέσει την κατάρρευσή της στη χειρότερη. Ακόμη και μικρές απάτες είναι πιθανό να πλήξουν τη φήμη της ως προς την ικανότητά της.

Η απάτη μπορεί να πλήξει τον καθένα. Δεν υπάρχει εγγύηση ότι όσο καλύτερα είναι τα συστήματα τόσο καλύτερα θα λειτουργήσουν από τη στιγμή που η εταιρία έχει στο δυναμικό της ή και στο διοικητικό της συμβούλιο έναν απατεώνα. Η μοναδική ρεαλιστική στρατηγική είναι να λαμβάνονται προφυλάξεις, να είμαστε προσεκτικοί και να κρατάμε το κίνητρα του προσωπικού προς τη σωστή κατεύθυνση.

Ιδού ορισμένα «do's» και «dont's» για όσους θέλουν να παίζουν τίμια.

Καλό θα ήταν:

1. Να σκεφτείτε τον κίνδυνο της απάτης. Αυτό είναι το αρχικό σημείο από το οποίο ξεκινά το στήσιμο ενός συστήματος ασφαλείας. Οι τράπεζες προτιμούν να σκέφτονται τα κέρδη, αλλά η συνετή διοίκηση ανησυχεί για τις απώλειες. Μια εστία... πόνου έρχεται όταν μια απάτη αποκαλυφθεί και η τράπεζα πρέπει να μάθει ποιος το έκανε και πόσα χρήματα χάθηκαν.

2. Να εφαρμόζετε συστήματα εναντίον της απάτης που έχουν νόημα σε επιχειρηματικούς όρους. Οπότε, δώστε προτεραιότητα στους τύπους περιουσιακών στοιχείων που θα κάνουν τη μεγαλύτερη ζημιά αν χαθούν.

3. Να δημιουργήσετε μια νοοτροπία τιμιότητας από την κορυφή της εταιρίας έως το τελευταίο σκαλί και να εγκαταστήσετε μια λογική βέλτιστης συμπεριφοράς. Η εταιρία είναι ένα οργανικό σύνολο όπου κάθε μέλος επιδρά σε ένα άλλο. Η κακή συμπεριφορά ενός πλήττει τους συναδέλφους και καμιά φορά βλάπτει και ολόκληρη την εταιρία ως σύνολο.

4. Όταν αναφέρεστε σε στόχους και αξιολογείτε τις επιδόσεις, τονίστε την ηθική και τις αξίες. Αυτές πρέπει να εναρμονίζονται με την προσέγγιση του τμήματος ανθρώπινων πόρων.

5. Να περιλάβετε κίνητρα για δίκαιη συμπεριφορά, καθώς και ποινές για άδικες συμπεριφορές. Τα μπόνους για καλή συμπεριφορά είναι μια γλώσσα που οι traders καταλαβαίνουν καλύτερα από τις ποινές που αφορούν την κακή.

6. Να κρατήσετε τις υπηρεσίες διαχειριστικού ελέγχου ενημερωμένες σχετικά με τις εξελίξεις. Αυτό περιλαμβάνει βασικά πράγματα όπως την ανάγκη πολλών υπογραφών σε πληρωμές πάνω από συγκεκριμένα ποσά, χρήση εξωτερικών επιτροπών που θα ελέγχουν τις αποφάσεις του Δ.Σ., rotation στις εργασίες ώστε να αποτραπούν ή να αποκαλυφθούν ανάρμοστες σχέσεις, διαχωρισμό αρμοδιοτήτων ώστε να αποφευχθεί το να προσπεραστούν οι έλεγχοι.

7. Να παρακολουθείτε την αλληλεπίδραση trading desk και back office, ώστε να επιτυγχάνεται πλήρης διαχωρισμός καθηκόντων.

8. Να εξετάζετε και να παρακολουθείτε τους υπαλλήλους ανάλογα με τον κίνδυνο. Η παρακολούθηση και η αξιολόγηση, τόσο κατά την πρόσληψη, όσο και στην καθημερινή εργασία είναι εγγενή στοιχεία κάθε ποιοτικής διοίκησης. Οι υπάλληλοι που μένουν μέχρι αργά το βράδυ στο γραφείο ή δεν παίρνουν ποτέ άδεια μπορεί να έχουν κάποιο κόλπο στημένο το οποίο πρέπει να παρακολουθούν συνέχεια. Ένας απατεώνας κάποτε ξεσκεπάστηκε επειδή κάποιος άνοιξε μια πλαστή επιστολή που απευθυνόταν σε εκείνον όταν αυτός έλειπε σε διακοπές. Αυτού του τύπου η συμπεριφορά βέβαια έχει ένα ελάττωμα: μπορεί καθωσπρέπει υπάλληλοι να νιώσουν... ύποπτοι.

9. Να έχετε τα μάτια σας ανοικτά για ανθρώπους που φέρονται αντίθετα με τον χαρακτήρα τους και εμφανίζονται ίσως ανασφαλείς ή ασυνήθιστα αλαζονικοί. Έχετε τον νου σας για στέλεχος που έρχεται στο γραφείο με ασυνήθιστα ακριβό αυτοκίνητο ή πηγαίνει πανάκριβες διακοπές. Μπορεί μόλις να κέρδισε το λαχείο ή να του έτυχε κάποια κληρονομιά, αλλά...

10. Να εμπιστεύεστε το ένστικτό σας στην καταπολέμηση της απάτης. Ο Kenneth Whatmore, στέλεχος στην Plenitude Consulting και πρώην επικεφαλής του τμήματος καταπολέμησης απάτης στη Lloyds Βanking Group, λέει πως «χρειάζεται να χρησιμοποιείς την 6η αίσθηση. Τα κοστοβόρα συστήματα ασφαλείας κάνουν καλή δουλειά, αλλά καλύτερα ακόμη είναι η σάρκα και τα οστά». Ο Mark Tantam, επικεφαλής στη συμβουλευτική της Deloitte, λέει πως «ο απατεώνας ίσως πείσει τον εαυτό του ότι είναι υπεράνω του οργανισμού ή ίσως νιώσει λίγο ανασφαλής σχετικά με αυτό. Σε αυτήν την περίπτωση θα συμπεριφέρεται περίεργα».

11. Να ενθαρρύνετε όλους σας τους υπαλλήλους να έχουν τον νου τους στις απάτες. Αυτό δεν πρέπει να είναι δύσκολο. Η πιθανότητα ένας συνάδελφος να κάνει κάτι ύποπτο ή παράνομο σοκάρει τον κόσμο, που δεν θέλει να ζει και να δουλεύει σε τέτοιο περιβάλλον. Θέλει να κάνει κάτι για αυτό και, σε γενικές γραμμές, το κάνει.

12. Να παρακολουθείτε υπαλλήλους που υπολογίζετε ότι ίσως καταχραστούν τη θέση εμπιστοσύνης στην οποία βρέθηκαν. Ο υπάλληλος της υπηρεσίας ηλεκτρονικής ασφάλειας ή του θησαυροφυλακίου χρειάζεται πολύ περισσότερη παρακολούθηση από τον τύπο στις πωλήσεις ή στο μάρκετινγκ.

13. Να εξετάζετε τι προσφέρουν οι ασφαλιστικές εταιρίες σε περίπτωση απάτης. Στη χειρότερη περίπτωση, αυτό θα αποτελέσει μια μικρή ανακούφιση.

Τα μην

1. Μην υποτιμάτε την ικανότητα παρανομίας των υψηλότερων και παλαιότερων στελεχών. Θυμηθείτε ότι όσο πιο υψηλόβαθμο είναι το στέλεχος τόσο μεγαλύτερη είναι η δυνατότητά του να ξεπερνά τους ελέγχους. Οι μεγαλύτεροι απατεώνες είναι οι διάφοροι Robert Maxwells, Peter Clowes και Bernie Madoffs που έχουν την εξουσία και μπορούν να κάνουν αρκετή ζημιά πριν κάποιος τολμήσει να τους ψάξει.

2. Μην σκέφτεστε μόνο τα θετικά, όπως τις προσλήψεις και τα κέρδη. Να σκέφτεστε και την πιθανότητα η εταιρία σας να χάσει χρήματα, μέσω απάτης και άλλων μορφών κατάχρησης.

3. Μην υποτιμάτε την ικανότητα των χαμηλόβαθμων στελεχών να προξενήσουν πανικό. Η Joyti De-Laurrey, η γραμματέας ενός partner της Goldman Sachs, μπόρεσε να κλέψει 4,3 εκατ. λίρες πριν κάποιος από τους τρεις partners για τους οποίους εργαζόταν καταλάβει ότι λείπουν χρήματα.

4. Μην υποτιμάτε την ικανότητα των ευφυών και δραστήριων traders ή στελεχών να κλέψουν το σύστημα. Αν είναι με την πλάτη στον τοίχο ή αν επί παραδείγματι έχουν ένα πολύ ακριβό διαζύγιο, θα βρουν τις δικαιολογίες για να παραβούν τους κανόνες.

5. Μην παραφουσκώνετε τα κίνητρα, τα οποία μπορεί να δελεάσουν το προσωπικό να φέρει αποτελέσματα, ακόμη και χωρίς να ακολουθηθεί η πιο σωστή διαδικασία.

6. Μην κάνετε τους ελέγχους τόσο αυστηρούς ώστε να απασχολείται εκεί το καλύτερο προσωπικό σας. Υπάρχει μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στα συστήματα που ελέγχουν και στα συστήματα που ενθαρρύνουν την ελεύθερη σκέψη.

7. Μην... «τσιμπήσετε» σε όσα λένε οι traders-αστέρια ότι μπορούν να κάνουν θαύματα. Ο Peter Young της Morgan Grenfell στα 1980 χαιρετίστηκε ως ιδιοφυΐα του trading μέχρι που αποκαλύφθηκε ότι είχε φτάσει στο σημείο να κάνει απάτες. Ο κ. Young περιγράφηκε ως «πνευματωδώς αλαζόνας» και ως «άνδρας που ένιωθε απρόσβλητος από τους χιλιάδες κανόνες και κανονισμούς που έχουν τεθεί για την προστασία του επενδυτικού κοινού». Οι άνθρωποι τον έβλεπαν σα Μεσσία, μέχρι που αποκαλύφθηκαν οι μυστικές του εταιρίες.

8. Μην αφήνετε τους traders να έχουν πρόσβαση στις διαδικασίες αναφορών του back office. Αλλιώς, η καταστροφή α λα κ. Leeson καραδοκεί. Ο διαχωρισμός των ρόλων είναι το (πολύ) πρώτο στάδιο οποιουδήποτε συστήματος καταπολέμησης απάτης.

9. Μην υπερβάλλετε στο μυαλό την ικανότητα του συστήματος να καταλάβει την απάτη. Όπως συμβαίνει και με την πορνεία, τον θάνατο και τους φόρους, έτσι και η απάτη είναι πάντα κοντά...