Tα κρατικά δίκτυα της Βόρειας Κορέας μετέδωσαν ότι ο Βορειοκορεάτης ηγέτης Κιμ Γιονγκ Ουν διέταξε τους ανώτατους στρατιωτικούς αξιωματούχους της χώρας "να λάβουν ουσιαστικά και σημαντικής εμβέλειας κρατικά μέτρα", γεγονός που ερμηνεύτηκε ως ένδειξη ότι η Βόρεια Κορέα σχεδιάζει την τρίτη της πυρηνική δοκιμή.

Ο Κιμ ανέφερε ότι οι διαταγές ήταν μια απάντηση στην πίεση των ΗΠΑ για αύξηση των κυρώσεων του ΟΗΕ στην Πιονγκγιάνγκ μετά τη δοκιμή πυραύλου τον Οκτώβριο. Μία μέρα πριν από τη δήλωση του Κιμ, οι Βορειοκορεάτες είχαν διαμηνύσει ότι οι μελλοντικές δοκιμές θα έχουν στόχο τις ΗΠΑ, τις οποίες η Βόρεια Κορέα θεωρεί βασικό της εχθρό, μαζί με το... εργαλείο της Ουάσιγκτον, τη Νότια Κορέα.

Η Βόρεια Κορέα χρησιμοποιεί εδώ και χρόνια την απειλή των δοκιμών και τις δοκιμές αυτές καθεαυτές ως όπλα ενάντια στους γείτονές της και τις ΗΠΑ. Σε μια πρώτη ανάγνωση, η απειλή της δοκιμής όπλων δεν φαίνεται και πολύ λογική. Αν η δοκιμή αποτύχει, δείχνεις αδύναμος. Αν επιτύχει, δείχνεις επικίνδυνος, χωρίς στην πραγματικότητα να έχεις έτοιμο κάποιο όπλο. Και όσο πιο κοντά πλησιάζεις στην ολοκλήρωση της κατασκευής του, τόσο πιο πιθανό είναι να σου επιτεθεί κάποιος και να μην καταφέρεις τελικά να το αποκτήσεις. Η εξέλιξη ενός όπλου με απόλυτη μυστικότητα φαίνεται πιο λογική. Όταν το όπλο είναι έτοιμο, το επιδεικνύεις και διαθέτεις μια πραγματική απειλή εναντίον των εχθρών σου.

Αλλά η Βόρεια Κορέα ακολουθεί την τακτική αυτή πολλά χρόνια και το κάνει με επιτυχημένο τρόπο, οπότε αυτό που φαίνεται εκ πρώτης όψεως παράλογο είναι μάλλον προφανές πως δεν είναι έτσι. Αντίθετα, έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα επιτυχημένος ελιγμός. Η Βόρεια Κορέα υπολογίζεται ότι έχει ΑΕΠ περίπου 28 δισ. δολάρια, το ίδιο με αυτό της Λετονίας και του Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, έχει αναγκάσει τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Κίνα, τη Ρωσία και τη Νότια Κορέα να καθίσουν μαζί της στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για να την πείσουν να μην κατασκευάσει όπλα.

Ορισμένες φορές, οι μεγάλες δυνάμεις της δίνουν χρήματα και τρόφιμα για να την πείσουν να μην εξελίξει όπλα. Κάποιες φορές δέχεται να παγώσει τα σχέδιά της, όμως στη συνέχεια συνεχίζει τις πυρηνικές της δραστηριότητες. Ποτέ δεν ολοκλήρωσε την κατασκευή ενός όπλου, αλλά απειλεί συχνά ότι θα δοκιμάσει κάποιο. Και όταν πραγματοποιεί τέτοιες δοκιμές, ισχυρίζεται ότι έχουν ως στόχο τις ΗΠΑ και τη Νότια Κορέα, σαν η δοκιμή να είναι από μόνη της μια απειλή.

Είναι πραγματικά έξοχη η στρατηγική της Βόρειας Κορέας. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η συγκεκριμένη χώρα βρέθηκε σε άθλια οικονομική κατάσταση. Υπήρχαν εύλογες προσδοκίες ότι σύντομα η κυβέρνησή της θα κατέρρεε, οδηγώντας στην ένωση της κορεατικής χερσονήσου. Όπως είναι φυσικό, ο στόχος της κυβέρνησης της Βόρειας Κορέας ήταν η επιβίωση του καθεστώτος, οπότε φοβόταν ότι οι ξένες δυνάμεις θα πραγματοποιούσαν μια εισβολή ή ότι θα στήριζαν μια εξέγερση εναντίον της. Χρειαζόταν μια στρατηγική που θα αποθάρρυνε οποιονδήποτε να δοκιμάσει κάτι τέτοιο.

Η Βόρειος Κορέα έχει ακολουθήσει αυτήν τη στρατηγική από τη δεκαετία του 1990, ενώ το ένα πρόσφατο δείγμα της δόθηκε την περασμένη εβδομάδα. Αυτή η στρατηγική δούλεψε αξιοθαύμαστα και φαίνεται να δουλεύει ακόμη.


Στρατηγική τριών σημείων

Πρώτον, οι Βορειοκορεάτες εμφανίζουν τους εαυτούς τους ως επιθετικούς. Αυτό κατορθώνεται μέσω του ισχυρισμού τους ότι έχουν ή ότι είναι έτοιμοι να έχουν σαρωτική ισχύ. Δεύτερον, πλασάρονται ως αδύναμοι, ούτως ώστε όσο επιθετικοί και αν είναι να μην υπάρχει κανένας λόγος πίεσής τους γιατί θα… καταρρεύσουν ούτως ή άλλως. Τρίτον, εμφανίζονται τρελοί και αυτό σημαίνει ότι το να τους πιέσει κανείς θα είναι επικίνδυνο, αφού είναι πρόθυμοι να εμπλακούν στον μέγιστο κίνδυνο ακόμη και με την παραμικρή πρόκληση.

Αρκετά κράτη έχουν επιχειρήσει να παίξουν το παιχνίδι της επιθετικότητας, αλλά οι Βορειοκορεάτες πρόσθεσαν μια λαμπρή λεπτομέρεια σε αυτό: την αδυναμία. Διαφήμισαν την αδυναμία της οικονομίας τους -κυρίως σε ό,τι αφορά την ανεπάρκεια τροφίμων- με διάφορα μέσα.

Αυτό είχε διπλή δράση. Η αποφασιστικότητα των Βορειοκορεατών και η κατοχή όπλων -αμφισβητούμενης ίσως αποτελεσματικότητας, αλλά μη μετρήσιμου επιπέδου απειλής- έκανε τους αντιπάλους της Β. Κορέας πολύ προσεκτικούς. Πράγματι, η διαρκής συζήτηση των δυτικών αναλυτών σχετικά με τη δύναμη της Βορείου Κορέας έναντι της αδυναμίας της παραλύει εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις.

Μάλιστα, για να τελειοποιηθεί το σχήμα, οι Βορειοκορεάτες πρόσθεσαν και τρίτο επίπεδο: εμφανίζονται τρελοί, απρόβλεπτοι και έτοιμοι να καλωσορίσουν έναν πόλεμο. Ορισμένες φορές επιβεβαιώνουν ότι είναι τρελοί με βήματα όπως η βύθιση νοτιοκορεατικών πλοίων χωρίς κανέναν προφανή λόγο. Όπως συμβαίνει στο πόκερ, έτσι γίνεται και στην περίπτωσή της: μπορεί να αντιμετωπίζεις διαφόρων ειδών παίκτες. Από αυτούς που πραγματικά καταλαβαίνουν τις πιθανότητες, έως αυτούς που παίζουν για πλάκα. Ποτέ μα ποτέ, όμως, δεν παίζεις πόκερ με έναν τρελό. Είναι εντελώς απρόβλεπτος και παίζοντας μαζί του δεν ξέρεις τι θα συμβεί.

Όσο η Βόρειος Κορέα παραμένει επιθετική, αδύναμη και παρανοϊκή, το καλύτερο που θα μπορούσε να κάνει κανείς ήταν να μην την ερεθίζει υπερβολικά και να μην ανησυχεί για το τι είδους κυβέρνηση έχει.

Το να φαίνονται αδύναμοι και τρελοί ήταν το εύκολο για τους Βορειοκορεάτες. Η επιθετικότητα ήταν πιο δύσκολο να προβληθεί. Δεν είναι μόνο ότι αυτοί έπρεπε να αυξάνουν την επιθετικότητά τους. Έπρεπε ακόμα να προσέξουν και μην την αυξήσουν τόσο πολύ ώστε να ξεπεράσει τα δύο άλλα χαρακτηριστικά τους.


Ένα επιφυλακτικό πυρηνικό πρόγραμμα

Υπάρχει το «αιώνιο» πυρηνικό πρόγραμμα της Βορείου Κορέας. Ποτέ δεν παράγει ακριβώς ένα όπλο, αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι αυτό αποκλείεται να συμβεί. Λόγω της ευρέως διαδομένης πεποίθησης ότι οι Βορειοκορεάτες είναι τρελοί, πιστεύεται ότι ίσως βιαστούν να ολοκληρώσουν το όπλο τους και να προχωρήσουν σε πόλεμο με την παραμικρή πρόκληση. Το αποτέλεσμα είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα να προσπαθούν να πείσουν τη Βόρειο Κορέα να μην κάνει κάτι τρελό.

Η ελάχιστη ριψοκίνδυνη δράση που είναι επαρκής στο να δώσει αξιοπιστία στο προφίλ του επιθετικού και του τρελού, συν ατελείωτες ρητορικές απειλές την καθιστούν βασική απειλή για τις μεγάλες δυνάμεις.


Ο παράγοντας Κίνα και το Ιράν

Ωστόσο υπάρχει μία πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος. Με το πέρασμα των χρόνων οι υπόλοιπες δυνάμεις πόνταραν στην Κίνα για να πείθει τους Βορειοκορεάτες να μην κάνουν κάτι απερίσκεπτο. Η Κίνα είναι προς το παρόν μπλεγμένη σε εδαφικές διαφορές με συμμάχους των ΗΠΑ στη Βόρεια και την Ανατολική Θάλασσα. Το αν τελικά κανείς θα προχωρούσε σε πόλεμο για τα νησιά στα νερά αυτά είναι αμφίβολο, αλλά η κατάσταση δεν παύει να χρήζει προσοχής.
Τις τελευταίες εβδομάδες η Κίνα και η Ιαπωνία επέδειξαν αυξημένη εχθρότητα σε όρους τουλάχιστον ρητορικής και μετακίνησης πλοίων.

Μια κρίση στη Βόρειο Κορέα, ειδικά με δεδομένη την πυρηνική δοκιμή από την πλευρά της, είναι αναπόφευκτο να ξεκινήσει ένα διπλωματικό χορό στον οποίο οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία θα ζητούν από τους Κινέζους να παρέμβουν. Οι Κινέζοι θα το κάνουν ευχαρίστως μια που, ούτως ή άλλως, μετά τη δοκιμή οι Βορειοκορεάτες δεν θα έχουν και πολλά παραπάνω να κάνουν. Στην πραγματικότητα, η Πιονγκγιάνγκ θα επιμείνει στο θέμα της δοκιμής για αρκετό καιρό. Η Κίνα δεν θα μασήσει τα λόγια της με τους Βορειοκορεάτες και οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία θα είναι ευγνώμονες στην Κίνα για την εκτόνωση της κρίσης. Μετά, ποιος θα ήταν τόσο… ανάγωγος ώστε να εγείρει θέματα εμπορίου ή μικρών νησιών όταν η Κίνα χρησιμοποίησε την ισχύ της για να κάνει τη Βόρειο Κορέα να υποχωρήσει;

Είναι αδύνατον να ξέρουμε τι σκέφτονται οι Κινέζοι και δεν έχουμε λόγους να υποθέτουμε ότι οι Κινέζοι και οι Βορειοκορεάτες συνεργάζονται και δεν πιστεύουμε ότι η Κίνα έχει τόσο μεγάλο ενδιαφέρον να σταθεροποιήσει την κατάσταση στη Βόρεια Κορέα. Από την πλευρά της, η Βόρειος Κορέα έχει την τάση να σκηνοθετεί αυτές τις κρίσεις -και τις ακόλουθες κινεζικές παρεμβάσεις- σε αρκετά χρήσιμες για το Πεκίνο φάσεις.

Πρέπει ακόμη να επισημανθεί ότι και άλλες χώρες έμαθαν τον ελιγμό του «επιθετικός, αδύναμος, τρελός» από το παράδειγμα της Β. Κορέας. Το Ιράν είναι ο καλύτερος μαθητής. Παρουσίασε πειστικά τον εαυτό του ως επιθετικό, μέσω του πυρηνικού του προγράμματος. Επίσης, μόνιμα σχεδόν εμφανίζεται αδύναμο, ως αντιμετωπίζον διαρκώς οικονομικές κρίσεις και πλήθη εξαγριωμένων νέων που κρατούν iPods. Το αν το Ιράν μπορεί να παίξει το χαρτί της αδυναμίας τόσο καλά όσο η Β. Κορέα παραμένει ασαφές. Άλλωστε, το Ιράν δεν έχει τους λιμούς που πλήττουν την Β. Κορέα.

Ωστόσο, η κατά καιρούς ρητορική του μπορεί σίγουρα να θεωρηθεί παρανοϊκή. Η Τεχεράνη έχει προσεκτικά καλλιεργήσει την εντύπωση ότι θα προχωρούσε σε πυρηνικό πόλεμο ακόμη και αν αυτό θα σήμαινε τον θάνατο όλων των Ιρανών. Όπως και η Β. Κορέα, έτσι και το Ιράν κατάφερε να διατηρήσει την κυβέρνησή του και την εθνική του κυριαρχία.

Οι ατελείωτες προβλέψεις για την πτώση της ισλαμικής δημοκρατίας αποδείχθηκαν εσφαλμένες.

Δεν θέλω να φανεί ότι κριτικάρω τη στρατηγική του επιθετικός, αδύναμος, τρελός. Όταν έχεις αδύναμο φύλλο μια τέτοια στρατηγική μπορεί να αποφέρει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Μπορεί ωστόσο να αποδειχθεί παρατραβηγμένη αν ο φόβος περί της επιθετικότητας και της τρέλας υπονομεύσει τον εφησυχασμό που επεδείκνυαν οι αντίπαλοί σου λόγω της αδυναμίας σου.

Η διπλωματία είναι η τέχνη των κρατών να επιτυγχάνουν όσο περισσότερα μπορούν χωρίς να καταφεύγουν στον πόλεμο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μικρά και απομονωμένα κράτη να επιβιώσουν χωρίς πόλεμο. Όπως σε πολλά πράγματα, το παράδοξο του να φαίνεται κανείς πρόθυμος να πάει σε πόλεμο παρά όλους τους λογικούς υπολογισμούς μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά για κάτι τέτοιο. Είναι μια ικανοποιητική στρατηγική και προς το παρόν για το Ιράν και τη Β. Κορέα έχει αποδώσει.


* Ο George Friedman είναι πρόεδρος και ιδρυτής του ινστιτούτου αναλύσεων Stratfor.


*Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.