H ανακοίνωση της κυπριακής κυβέρνησης τη Δευτέρα ότι ήρθε σε συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τη διάσωση του τραπεζικού τομέα του νησιού, αναζωπύρωσε τη συζήτηση σχετικά με τους όρους αλλά και τη νομιμότητα της οικονομικής βοήθειας στις χώρες της Ε.Ε. που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες.

Μόλις ολοκληρωθεί η συμφωνία, η Κύπρος θα είναι η πέμπτη χώρα από τότε που ξεκίνησε η κρίση που θα λάβει πακέτο διάσωσης της Ε.Ε. και του ΔΝΤ. Οι πρώτες τέσσερις ήταν η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία. Κάθε φορά που χορηγείται ένα πακέτο διάσωσης, δημιουργούνται δύο ερωτήματα. Πρώτον, πρέπει το μπλοκ των 17 να στηρίζει τα κράτη μέλη του; Δεύτερον, ποιος πρέπει να επωμίζεται το βάρος των διασώσεων;

Σε γενικές γραμμές, οι ευρωπαϊκές ελίτ συμφωνούν στο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να προσφέρει στήριξη στα κράτη μέλη της όταν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες, ώστε να αποτρέπεται η μετάδοση της οικονομικής κρίσης. Μόνο τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα (συνήθως από την άκρα δεξιά ή από την άκρα αριστερά) αμφισβητούν ανοιχτά την ανάγκη οικονομικής στήριξης. Αλλά τις περισσότερες φορές τα πακέτα διάσωσης δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλή, ειδικά στη βόρεια Ευρώπη.

Οι ψηφοφόροι σε αυτές τις χώρες αμφισβητούν συχνά την ανάγκη να χρησιμοποιηθούν χρήματα των φορολογουμένων για τη βοήθεια των χωρών της περιφέρειας, οι οποίες θεωρούνται λιγότερο ανταγωνιστικές και απρόθυμες να εφαρμόσουν δομικές μεταρρυθμίσεις (άποψη που καλλιεργείται συχνά από τους ηγέτες της Ε.Ε.). Η αμφισβήτηση αυτή ήταν ιδιαίτερα έντονη στην περίπτωση της Κύπρου, όπου το 30% - 50% των τραπεζικών καταθέσεων ανήκει σε Ρώσους πολίτες. Το νησί κατηγορείται ότι είναι ένας ασφαλής παράδεισος για ξέπλυμα χρήματος.

Η απάντηση στο ερώτημα για το ποιος πρέπει να επωμίζεται το βάρος των διασώσεων είναι πιο πολύπλοκη. Μέχρι σήμερα, η συνταγή που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση περιλαμβάνει έναν συνδυασμό οικονομικών μεταρρυθμίσεων και οικονομικής στήριξης. Οι χώρες που εισπράττουν τη βοήθεια οφείλουν να περιορίσουν τις δαπάνες, να αυξήσουν τους φόρους και να εφαρμόσουν δομικές μεταρρυθμίσεις ως αντάλλαγμα για τα πακέτα διάσωσης.

Οι περισσότερες χώρες που έλαβαν πακέτα διάσωσης είναι αντιμέτωπες με αρνητική οικονομική ανάπτυξη και ιστορικά υψηλά επίπεδα ανεργίας. Η Ισπανία και η Ελλάδα είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Οι πολιτικές επιπτώσεις της κρίσης είναι εμφανείς στην ενίσχυση των αντικαθεστωτικών κομμάτων στις χώρες της περιφέρειας.

Η κυπριακή διάσωση προσθέτει μια νέα διάσταση στην κρίση. Στην αρχική της μορφή, η συμφωνία μεταξύ της Κύπρου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός ειδικού φόρου επί των τραπεζικών καταθέσεων, ώστε να μειωθεί η ευρωπαϊκή συνεισφορά στο πακέτο και να αυξηθούν τα κεφάλαια από την Κύπρο. Η εναλλακτική αυτή -η οποία βρίσκεται ακόμα υπό συζήτηση στο κυπριακό κοινοβούλιο- είναι καινούρια, γιατί τοποθετεί ένα μέρος τους βάρους της διάσωσης στους καταθέτες. Σημαίνει ότι οι Κύπριοι θα χάσουν ένα μέρος των αποταμιεύσεών τους. Αυτό παρακίνησε εκατοντάδες Κύπριους να τρέξουν το Σαββατοκύριακο για την απόσυρση όσο το δυνατόν περισσότερων χρημάτων από τα ATM.

Τoποθετημένη σε στρατηγικό σημείο της Ανατολικής Μεσογείου, η Κύπρος αποτελεί σημαντικό κομμάτι των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο, κρίσιμο σταθμό συγκέντρωσης πληροφοριών για διάφορες χώρες και οικονομικό παράδεισο για τη Ρωσία.

Όμως, η Κύπρος δεν είναι καινούρια στην ευρωπαϊκή κρίση. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η κυπριακή οικονομία συρρικνώθηκε κατά 2,3% το 2012 και αναμένεται να συνεχίσει να συρρικνώνεται και το 2013 και το 2014. Η ανεργία υπερτριπλασιάστηκε από το 3,8% το 2008 στο 14,2% το 2012.

Η διάσωση αυτή ενδέχεται να επιδεινώσει ακόμα περισσότερο την ποιότητα της ζωής των Κυπρίων και πιθανότατα θα αποδυναμώσει τη νέα κυβέρνηση στη Λευκωσία, η οποία εκλέχτηκε μόλις πριν από έναν μήνα.

Η κυπριακή διάσωση δημιουργεί ακόμα ερωτήματα και για την προθυμία των Γερμανών και των άλλων βόρειων ευρωπαϊκών κρατών να δεχτούν μια πλήρη διάσωση στο μέλλον, από τη στιγμή που το Βερολίνο διαμηνύει ότι οι οφειλέτες πρέπει να καταβάλουν μεγαλύτερο τίμημα.

Σε κάθε περίπτωση, το μόνο βέβαιο είναι ότι ο πληθυσμός των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας συνεχίζει να επωμίζεται το μεγαλύτερο βάρος των διασώσεων. Η δυναμική αυτή όχι μόνο επιδεινώνει την κοινωνική διάσταση της κρίσης, αλλά αναζωπυρώνει και τη συζήτηση για τη νομιμότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την αξιοπιστία των κυβερνήσεων που στηρίζουν τις πολιτικές της.

Όλο και περισσότερο, οι λαοί της ευρωπαϊκής περιφέρειας απορρίπτουν τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται η Γερμανία την κρίση και αντιμετωπίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση ως μια δύναμη που έχει επιβληθεί στους λαούς.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ιδρύθηκε πάνω στην υπόσχεση ότι θα φέρει ευημερία στην ευρωπαϊκή ήπειρο και η νομιμότητά της βασίζεται άμεσα στην τήρηση αυτής της υπόσχεσης.

Τους τελευταίους μήνες, η συζήτηση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικεντρώθηκε στη διαμάχη για τη λιτότητα και την ανάπτυξη. Αν το κοινωνικό κόστος από την κρίση συνεχίσει να διογκώνεται, η συζήτηση θα πάρει νέα τροπή: η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας ενάντια στην ξένη παρέμβαση στα εθνικά ζητήματα.