Υπάρχουν περίοδοι όπου το διεθνές σύστημα υπόκειται σε ριζοσπαστικές μεταβολές σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η τελευταία τέτοια περίοδος ήταν το 1989-1991. Τότε, κατέρρευσε η σοβιετική αυτοκρατορία, τελείωσε το «οικονομικό θαύμα» της Ιαπωνίας, υπεγράφη η Συνθήκη του Μάαστριχτ που δημιούργησε τη σύγχρονη Ευρώπη, η Πλατεία Τιενανμέν καθόρισε την Κίνα ως μια οικονομία της αγοράς που κυριαρχείται από ένα αδιαμφισβήτητο Κομμουνιστικό Κόμμα κ.ά. Τα θεμελιώδη στοιχεία του διεθνούς συστήματος μεταβλήθηκαν ριζοσπαστικά, αλλάζοντας τους κανόνες για τα επόμενα 20 χρόνια.

Βρισκόμαστε σε έναν παρόμοιο κύκλο που ξεκίνησε το 2008 και βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Κατά την περίοδο αυτήν, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει σταματήσει να λειτουργεί όπως λειτουργούσε πριν από πέντε χρόνια, ενώ ακόμα δεν έχει καθοριστεί η νέα της μορφή.

Η Κίνα βρίσκεται σε δύσκολη κοινωνική και οικονομική φάση, με την παγκόσμια ύφεση να επηρεάζει σοβαρά την οικονομία της και τα προϊόντα της να καθίστανται όλο και λιγότερο ανταγωνιστικά λόγω του πληθωρισμού.

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Ιράκ έχει δημιουργήσει ευκαιρίες για το Ιράν να δείξει τη δύναμή του, κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει τις ισορροπίες ισχύος στην περιοχή. Οι ταυτόχρονες μεταβολές στην Ευρώπη, στην Κίνα και στη Μέση Ανατολή ανοίγουν την πόρτα σε ένα νέο διεθνές πλαίσιο, το οποίο θα αντικαταστήσει αυτό που δημιουργήθηκε το 1989-1991.

Η πρόβλεψή μας για το 2012 πλαισιώνεται από την ιδέα ότι βρισκόμαστε στη μέση αυτού που θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αλλαγή γενιάς σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος. Οι διαδικασίες βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη, και ως εκ τούτου θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν το μέλλον της Ευρώπης, της Κίνας και της Μέσης Ανατολής πιο λεπτομερώς πριν καταλήξουμε σε συμπεράσματα.

Η πρόβλεψη για το 2012 είναι μοναδική, από την άποψη ότι δεν είναι μια πρόβλεψη για ένα έτος σε μια σειρά ετών που πλαισιώνονται από τις ίδιες πραγματικότητες. Αντιθέτως, είναι μια χρονιά κατά την οποία οι μεμονωμένες προβλέψεις δείχνουν μια νέα πραγματικότητα και έναν επανακαθορισμό του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο κόσμος.

Το 2012 μπορεί να μην είναι η κατακλείδα αυτής της διαδικασίας μεταμόρφωσης. Όπως και το 1991 δεν ήταν η κατακλείδα. Ωστόσο, όπως το 1991 ήταν η χρονιά κατά την οποία έγινε ξεκάθαρο ότι ο παλιός κόσμος του Ψυχρού Πολέμου δεν ήταν πλέον λειτουργικός, έτσι και το 2012 είναι η χρονιά κατά την οποία θα γίνει ξεκάθαρο ότι ο μεταψυχροπολεμικός κόσμος έφτασε στο τέλος του και θα αντικατασταθεί από αλλαγμένους παίκτες και από άλλες δυναμικές.


ΕΥΡΩΠΗ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ευρωζώνη θα επιβιώσουν το 2012 και η χρηματοοικονομική κρίση της Ευρώπης θα σταθεροποιηθεί, προσωρινά τουλάχιστον.

Όμως, το Stratfor αναμένει πως η Ευρώπη θα συνεχίσει τη μακρά κι οδυνηρή ολίσθησή της σε μια όλο και πιο βαθιά ύφεση. Αναμένει επιτάχυνση της εκροής κεφαλαίων από τις χώρες της ευρωπεριφέρειας, καθώς οι επενδυτές στην Ευρώπη και αλλού θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους στο ευρωπαϊκό σύστημα. Εκτιμά πως κατά διαστήματα θα αποσύρονται τα μέτρα χρηματοοικονομικής στήριξης προκειμένου να διατηρηθούν οι πιέσεις στις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας, τα οποία θα οδηγήσουν σε οικονομικό πανικό και σε ακραία μεταβλητότητα.

Ωστόσο, η κινητήριος δύναμη πίσω από τις εξελίξεις στην Ευρώπη το 2012 θα είναι πολιτική και όχι οικονομική. Η Γερμανία, βλέποντας ότι η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση δημιουργεί ευκαιρίες, χρησιμοποιεί την ανώτερη οικονομική της θέση για να επιχειρήσει να αλλάξει τη δομή της ευρωζώνης προς όφελός της.

Ο πυρήνας αυτής της προσπάθειας... μεταρρύθμισης είναι να αυτοματοποιηθούν οι αυστηροί δημοσιονομικοί έλεγχοι σε όσες περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες γίνεται, στο πλαίσιο τόσο μιας νέας διακυβερνητικής συνθήκης όσο και του εθνικού Συντάγματος του κάθε κράτους-μέλους.

Κανονικά, θα προβλέπαμε αποτυχία ενός τέτοιου εγχειρήματος: Η παραχώρηση της αυτονομίας των προϋπολογισμών σε μια εξωτερική δύναμη θα ήταν η πιο δραματική θυσία της εθνικής κυριαρχίας ενός κράτους που έχει γίνει μέχρι τώρα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού πειράματος - θυσία στην οποία θα αντισταθούν σθεναρά οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ωστόσο, οι Γερμανοί έχουν έξι πλεονεκτήματα-κλειδιά το 2012:

Πρώτον, υπάρχουν ελάχιστες εκλογικές αναμετρήσεις προγραμματισμένες για φέτος, ως εκ τούτου δεν θα ερωτηθεί και η άποψη του κοινού στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Από τις χώρες της ευρωζώνης, μόνο η Γαλλία, η Σλοβακία και η Σλοβενία έχουν προγραμματισμένες εθνικές εκλογές. Από αυτές τις τρεις χώρες, η Γαλλία είναι μακράν η πιο κρίσιμη.

Η γαλλογερμανική συμμαχία αποτελεί τον πυρήνα του ευρωπαϊκού συστήματος και οποιαδήποτε σοβαρή ρήξη μεταξύ των δύο θα σήμαινε και το τέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αν η Γερμανία κάνει συμβιβασμό για κάποια χώρα, αυτή θα είναι η Γαλλία, και αν η Γαλλία χρειάζεται μία ακόμα χώρα για να διασφαλίσει τη δική της θέση στην Ευρώπη, αυτή είναι η Γερμανία. Συνεπώς, οι δύο χώρες επέλεξαν να συνεργαστούν αντί να ανταγωνιστούν -τουλάχιστον μέχρι στιγμής- και εκτιμάται πως η συνεργασία τους θα αντέξει φέτος. Ευτυχώς για τη Γερμανία, οι γαλλικές εκλογές θα πραγματοποιηθούν όταν θα ξεκινά η διαδικασία της επικύρωσης, έτσι οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στο γερμανικό σχέδιο θα γίνουν νωρίς.

Δεύτερον, η Γερμανία χρειάζεται την έγκριση μόνο των 17 χωρών της ευρωζώνης και όχι και των 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να προωθήσει με αξιοπιστία τα σχέδιά της. Βέβαια, το γεγονός ότι η Βρετανία έχει ήδη επιλέξει να μη συμμετάσχει δεν βολεύει αυτούς που επιζητούν μια πανευρωπαϊκή διαδικασία, ωστόσο αυτό δεν εκτροχιάζει τη γερμανική προσπάθεια.

Τρίτον, η διαδικασία έγκρισης μιας τέτοιας Συνθήκης θα χρειαστεί αρκετό χρόνο και ορισμένες πτυχές της διαδικασίας μεταρρύθμισης μπορεί να μετατεθούν για αργότερα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναμένεται να υπογράψουν τη νέα Συνθήκη τον Μάρτιο, και το υπόλοιπο του 2012 καθώς και μέρος του 2013 θα αξιοποιηθούν στην αναζήτηση επικύρωσης της νέας Συνθήκης από μεμονωμένες χώρες.

Το δυσκολότερο κομμάτι της διαδικασίας θα είναι να τροποποιηθούν τα εθνικά Συντάγματα ώστε να ικανοποιηθεί η Γερμανία, ωστόσο αυτό μπορεί να αναβληθεί για το 2013, ενώ η κρίση των ευρωπαϊκών ινστιτούτων αναφορικά με το πώς έγινε η διαχείριση της διαδικασίας αναθεώρησης μπορεί να λάβει χώρα ακόμα αργότερα.

Τέταρτον, οι Γερμανοί είναι πρόθυμοι να ασκήσουν σημαντικές πιέσεις. Σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ως μεγαλύτερο αποδέκτη των εξαγωγών τους τη Γερμανία και αυτές οι εξαγωγές είναι κρίσιμης σημασίας για την εγχώρια απασχόληση. Το 2011, η Γερμανία χρησιμοποίησε την ανώτερη οικονομική της θέση σαν μοχλό για να... βοηθήσει στην απομάκρυνση των εκλεγμένων ηγετών της Ελλάδας και της Ιταλίας και στην αντικατάστασή τους από μη εκλεγμένα πρώην στελέχη της Ε.Ε., που σήμερα εργάζονται για να εφαρμόσουν τις πτυχές του γερμανικού προγράμματος. Παρόμοιες πιέσεις θα μπορούσαν να ασκηθούν και σε άλλες χώρες το 2012.

Οι χώρες που είναι πιθανότερο να συγκρουστούν με τη Γερμανία είναι η Ιρλανδία, η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Ισπανία. Η Ιρλανδία θέλει να χαλαρώσουν οι όροι του προγράμματος διάσωσής της και απειλεί με δημοψήφισμα που θα μπορούσε να εκτροχιάσει τη διαδικασία επικύρωσης.

Η νομοθεσία της Φινλανδίας απαιτεί έγκριση από την πλειοψηφία των δύο τρίτων της Βουλής για ορισμένα σημεία της επικύρωσης. Η συνήθως φιλοευρωπαϊκή κυβέρνηση της Ολλανδίας είναι ένας αδύναμος συνασπισμός που μπορεί να κυβερνήσει μόνο με τη στήριξη άλλων κομμάτων, ένα εκ των οποίων είναι ευρωσκεπτικιστικό.

Η Ισπανία πρέπει να κάνει την πιο σκληρή προσπάθεια εφαρμογής μέτρων λιτότητας από οποιαδήποτε χώρα που δεν έχει λάβει πακέτο διάσωσης, έτσι ώστε η διαδικασία μεταρρύθμισης να είναι αξιόπιστη - και θα πρέπει να το κάνει αυτό εν μέσω ανεργίας, που έχει φτάσει σε επίπεδα-ρεκόρ, και μιας οικονομίας που συρρικνώνεται.

Επίσης, αν η Ελλάδα αποφασίσει να διεξαγάγει εκλογές το 2012, οι Ευρωπαίοι θα επιχειρήσουν να διασφαλίσουν ότι η νέα κυβέρνηση δεν θα τερματίσει τη συνεργασία της με την ΕΚΤ, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Κανένα από αυτά τα θέματα δεν θα οδηγήσουν σε αυτόματη σύγκρουση, ωστόσο όλα αυτά θα πρέπει να είναι διαχειρίσιμα με τέτοιον τρόπο ώστε να διασφαλιστεί η επιτυχής επικύρωση, και οι Γερμανοί έχουν δείξει ότι διαθέτουν αρκετά μέσα για να πείσουν τις άλλες κυβερνήσεις.

Πέμπτον, οι Ευρωπαίοι είναι φοβισμένοι και αυτό τους καθιστά πρόθυμους να κάνουν πράγματα που δεν θα έκαναν κανονικά - όπως για παράδειγμα να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας και να επικυρώσουν Συνθήκες που δεν τους αρέσουν. Το να συμφωνήσουν στο να θυσιάσουν την εθνική τους κυριαρχία για να διατηρήσουν το ευρωπαϊκό οικονομικό σύστημα θα φανεί λογική ανταλλαγή.

Η πραγματική πολιτική κρίση δεν θα έρθει προτού η θυσία της εθνικής κυριαρχίας περάσει από τη σφαίρα της θεωρίας στην υλοποίησή της, όμως αυτό δεν θα γίνει το 2012. Από πολλές απόψεις, η πολιτική υποχώρησης των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων τώρα αφορά μόνο την αναβολή μιας αβάστακτης οικονομικής καταστροφής για αργότερα.

Αυτή η αναβολή είναι και το έκτο πλεονέκτημα της Γερμανίας. Εδώ, ο βασικός «παίκτης» είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η οικονομική κρίση έχει δυο πτυχές: Οι υπερχρεωμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις κινούνται προς χρεοκοπίες που θα οδηγούσαν σε κατάρρευση το ευρωπαϊκό σύστημα, και οι ευρωπαϊκές τράπεζες (οι μεγαλύτεροι αγοραστές ευρωπαϊκών κρατικών ομολόγων) είναι σε γενικές γραμμές αφερέγγυες. Η κατάρρευσή τους παρομοίως θα οδηγούσε σε διάλυση του ευρωπαϊκού συστήματος.

Τον Δεκέμβριο η ΕΚΤ άφησε να εννοηθεί ότι είναι πρόθυμη να βάζει έως και 20 δισ. ευρώ την εβδομάδα για αγορές κρατικών ομολόγων στις δευτερογενείς αγορές για να στηρίξει τις προβληματικές χώρες της ευρωζώνης, επεκτείνοντας παράλληλα τα χαμηλότοκα και μακροπρόθεσμης ρευστότητας δάνεια προς τις ευρωπαϊκές τράπεζες σε απεριόριστους όγκους. Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων είναι αρκετά μεγάλο ώστε να αγοραστούν τα τρία τέταρτα όλων των αναμενόμενων εκδόσεων χρέους των χωρών της ευρωζώνης για το 2012, ενώ την πρώτη μέρα εφαρμογής του προγράμματος διατέθηκαν 490 δισ. ευρώ προς τις προβληματικές τράπεζες.

Τα δύο αυτά μέτρα μαζί καθιστούν ιδιαίτερα απίθανη την οικονομική κατάρρευση της ευρωζώνης το 2012, όμως θα υποβαθμίσουν σημαντικά την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και την αποδοτικότητα. Αυτό όμως θα είναι ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπιστεί άλλη φορά.

Για τώρα, οι κινήσεις της ΕΚΤ αγοράζουν οικονομικό και πολιτικό χρόνο: οικονομικό από την άποψη ότι τα μέτρα λιτότητας μπορεί να είναι λίγο πιο χαλαρά απ’ ό,τι θα ήταν κάτω από άλλες συνθήκες και πολιτικό από γιατί υπάρχει η αίσθηση πως η Γερμανία είναι πρόθυμη να συμβιβαστεί κάπως σε θέματα δημοσιονομικής πειθαρχίας σήμερα, ώστε να επιτύχει τους ευρύτερους στόχους του δημοσιονομικού ελέγχου αύριο. Ως εκ τούτου, αν και η χρηματοοικονομική στήριξη δεν αγοράζει καλή θέληση από άλλες χώρες της Ευρώπης, ωστόσο αγοράζει χρόνο.

Καθώς εξελίσσεται η διαδικασία επικύρωσης, η ευρωπαϊκή επιθετικότητα προς τη Γερμανία και τις Βρυξέλλες θα αυξηθεί. Διεθνώς, το βασικό μοτίβο θα είναι η προσπάθεια των κρατών να προστατευτούν από αυτό που θα θεωρήσουν αυξανόμενη -και όχι καλοδεχούμενη- γερμανική παρέμβαση στις εσωτερικές τους υποθέσεις. Σε εθνικό επίπεδο, η όλο και μεγαλύτερη λιτότητα θα δημιουργήσει αίσθημα οργής κατά των κυβερνήσεων.

Η σχετική έλλειψη εκλογών θα στερήσει από τον λαό τη συνηθισμένη βαλβίδα εκτόνωσης των κεντρώων κομμάτων της αντιπολίτευσης, και αυτό θα ενθαρρύνει τα εθνικιστικά και εξτρεμιστικά κινήματα και θα οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή.

Η πολιτική και η οικονομική αναταραχή θα επιμείνουν καθώς η Γερμανία θα διαπραγματεύεται τη νέα Συνθήκη με άλλες χώρες της ευρωζώνης. Αν και ο πυρήνας αυτών των διαπραγματεύσεων είναι η απεμπόληση της εθνικής δημοσιονομικής κυριαρχίας, η Ευρώπη είναι εξαιρετικά πιθανό να υιοθετήσει τη νέα Συνθήκη, αφού ενδεχόμενη αποτυχία θα επιτάχυνε δραματικά την κατάρρευση των πολιτικών δομών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η εφαρμογή της δεν θα γίνει το 2012.