Σε δεινή θέση έχει βρεθεί η Ελλάδα, μετά την απόρριψη εκ μέρους της Ευρώπης του ύστατου, ως φαίνεται, πολιτικού εκβιασμού που επιχείρησε η κυβέρνηση. Η τρόικα αναμένεται να επιστρέψει τις επόμενες ημέρες, με άτεγκτες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά όχι μόνο την υλοποίηση των δραματικών εξαγγελιών Βενιζέλου, στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας, αλλά και τις σημερινές ανακοινώσεις για νέο τέλος σε όλα τα ακίνητα. 

Από την ικανότητα και την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης να ανταποκριθεί, καθώς και από τις αντιδράσεις που ενδεχομένως να αντιμετωπίσει όχι μόνο στα πεζοδρόμια αλλά και μέσα στη Βουλή (περίπτωση στην οποία θα οδηγηθούμε μοιραία σε εκλογές), θα εξαρτηθεί και η πορεία των εξελίξεων που βρίσκονται πλέον σε κρισιμότατο «μεταίχμιο», με ορίζοντα ενός τριμήνου, ίσως και πολύ λιγότερο.

Η διχογνωμία στην ευρωζώνη (που εκφράστηκε και με την παραίτηση του κ. Juergen Stark από την ΕΚΤ) χειροτερεύει την κατάσταση, καθώς η ρευστότητα του ελληνικού κράτους έχει πέσει πλέον κάτω από το 1 δισ. ευρώ και φαίνεται να επαρκεί μέχρι και το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Αυτό σημαίνει ότι αν δεν έρθει η 6η δόση ή ένα επαρκές μέρος της, τότε το Δημόσιο είναι πολύ πιθανό να αναγκαστεί να καθυστερήσει ακόμη και μισθούς ή πληρωμές συντάξεων, μάλλον περί τα τέλη Οκτωβρίου!

Ευχής έργον ότι δεν υπάρχουν αποπληρωμές ομολόγων μέχρι το δίμηνο Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου, δυσάρεστες όμως οι ενδείξεις αυξανόμενης απροθυμίας (ή καλύτερα αδυναμίας) του τραπεζικού συστήματος να διασφαλίσει στα προηγούμενα επίπεδα ακόμη και τη βραχυπρόθεσμη ρευστότητα του Δημοσίου.

Η «κρυφή» όψη της πρόσφατης δημοπρασίας ΕΓΕΔ

Αίσθηση προκάλεσε (κι όχι μόνο στο εσωτερικό) το γεγονός ότι η τελευταία δημοπρασία εντόκων, ενώ «έβγαλε» ικανοποιητικό επιτόκιο και σημαντική υπερκάλυψη, παρουσίασε μία απρόσμενη ιδιαιτερότητα, την οποία ήδη κατέγραψε από την Παρασκευή το Euro2day.gr.

Μετά την κανονική δημοπρασία, πραγματοποιείται πάντα μια «συμπληρωματική», στην οποία γίνονται δεκτές «μη ανταγωνιστικές προσφορές» και το Δημόσιο εισπράττει ένα επιπρόσθετο ποσό.

Στην πρόσφατη δημοπρασία του Αυγούστου, ζητήθηκαν -και δόθηκαν, με αυτήν τη διαδικασία- 300 εκατ. ευρώ. Στη δημοπρασία του Σεπτεμβρίου, όμως, ενώ όλα τα άλλα έδειξαν να εξελίσσονται φυσιολογικά, το ποσό που συσσωρεύτηκε από τη συμπληρωματική διαδικασία ήταν μόλις 155 εκατ. ευρώ. Σημειωτέον ότι και πριν από τον Αύγουστο, με τέτοιες διαδικασίες συγκεντρώνονταν ποσά της τάξεως των 375 εκατ. κάθε φορά.

Περιττό να ειπωθεί ότι εδώ και πολύ καιρό οι εκδόσεις ΕΓΕΔ καλύπτονται σχεδόν ολοκληρωτικά από ελληνικές τράπεζες.

Τι συνέβη λοιπόν;

Το συμπέρασμα, τόσο από το εσωτερικό όσο κι από το εξωτερικό, ήταν το ίδιο: ότι η προθυμία των ελληνικών τραπεζών να λαμβάνουν ΕΓΕΔ αρχίζει να περιορίζεται, προφανώς για λόγους δικής τους ρευστότητας.

Κι αυτό διότι: α) η ΕΚΤ δεν δέχεται ΕΓΕΔ για προσφορά ρευστότητας και β) δεν τα δέχεται ούτε κι ο ειδικός μηχανισμός ELA, της Τράπεζας της Ελλάδος. Που σημαίνει ότι δεν «περνούν» σε καμία από τις σημαντικές εναπομείνασες στις τράπεζες πηγές ρευστότητας, παρά μόνο στους ιδιώτες πελάτες.

Με όλα αυτά εξηγείται, βεβαίως, και η θέση ορισμένων παραγόντων της αγοράς, σύμφωνα με την οποία δεν αποκλείεται καθόλου στο επόμενο διάστημα οι εταίροι μας να δηλώσουν ότι -εφόσον δεν υπάρχει πιστή εφαρμογή των συμφωνημένων- θα δίνουν μεν χρήματα για την πληρωμή του εξωτερικού χρέους (ώστε να μη χρεοκοπήσει η χώρα στο εξωτερικό), όχι όμως και για τις εσωτερικές υποχρεώσεις του Δημοσίου, ακόμη κι αν αυτές αφορούν σε απολαβές.

Κομβικό σημείο και η εξέλιξη στο PSI

Οι σημαντικές αυτές εξελίξεις συνδυάζονται και με την πορεία της συμμετοχής ιδιωτών, του γνωστού πλέον ως PSI, στο rollover των ελληνικών ομολόγων, ένα θέμα που πρακτικά αναμένεται να κλείσει, είτε θετικά είτε αρνητικά, μέσα στον Οκτώβριο.

Στο εξωτερικό είναι πολλοί εκείνοι που περιμένουν να δουν δύο πράγματα:

Πρώτον, πόση θα είναι η συμμετοχή (κανένας δεν πιστεύει ότι θα είναι 90%, όλοι όμως περιμένουν να διαπιστώσουν αν θα είναι 80% ή πιο κοντά στο 70%) και, δεύτερον (και σημαντικότερο), αν η ελληνική κυβέρνηση θα αποδεχτεί τη μετατροπή με τα ποσοστά συμμετοχής που θα έχει «πιάσει».

- Αν η συμμετοχή είναι 90% στα ομόλογα λήξεως μέχρι το 2014, τα πράγματα θεωρείται ότι είναι καλά, διότι δεν θα χρειαστούν αναθεώρηση τα ήδη συμφωνημένα στη σύνοδο κορυφής του Ιουλίου, σε ό,τι αφορά τη χρηματοδότηση της Ελλάδας μέσω των άλλων κρατών-μελών.

Αν δεν είναι, τότε αρχίζουν τα δύσκολα, ακριβώς γιατί θα πρέπει να υπάρξει νέος γύρος διαβουλεύσεων, με την Ελλάδα να είναι στην «μπούκα» αρκετών, αν όχι όλων των υπόλοιπων εταίρων!

- Αν προχωρήσει η μετατροπή των ομολόγων -κι αυτό είναι κάτι που έχει περάσει σχεδόν απαρατήρητο από την εγχώρια ειδησεογραφία-, τότε η Ελλάδα χάνει ένα μεγάλο δυνητικό πλεονέκτημα, έναν «μαύρο άσο», μια και αφορά στο ζοφερό έτσι κι αλλιώς ενδεχόμενο μιας πραγματικής χρεοκοπίας.

Οι «έμπειροι» δικηγόροι από τη Ν. Υόρκη

Κι αυτό δεν το λένε κάποιοι τυχαίοι, αλλά το ίδιο το νομικό γραφείο που έχει προσλάβει η κυβέρνησή μας για το θέμα του ελληνικού χρέους, δηλαδή το νομικό γραφείο Cleary Gottlieb, Steen & Hamilton της Νέας Υόρκης, που θεωρούνται ειδικοί σε θέματα αναδιαρθρώσεων, και χρεοκοπιών, σε επίπεδο κρατών.

Όπως δημοσιεύτηκε στον διεθνή Τύπο, την ελληνική υπόθεση του PSI έχει αναλάβει ένας partner του γραφείου ονόματι Lee Buchheit με «περγαμηνές» στον χειρισμό υποθέσεων, όπως αυτή της Ισλανδίας, της Αργεντινής και άλλων.

Το ενδιαφέρον είναι ότι σε γραπτές τοποθετήσεις του για το ελληνικό «πρόβλημα», που έγιναν πριν το γραφείο αναλάβει την ελληνική υπόθεση (και οι οποίες παρουσιάστηκαν τότε από ειδικά sites του εξωτερικού), ο κ. Buchheit είχε προβλέψει το ενδεχόμενο του PSI (μιας... απαλής αναδιάρθρωσης, δηλαδή), προβλέποντας επίσης και τα μειονεκτήματα που θα έχει προκειμένου να είναι «εθελοντική» η διαδικασία:

Ότι θα είναι ακριβή για την Ελλάδα, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν τα collaterals των νέων ομολόγων, κι ότι η επίπτωση στο χρέος θα είναι τόσο μικρή που να προβληματίζει τους επενδυτές, για το αν -και πότε- θα ακολουθήσει στη συνέχεια το πραγματικό… «κούρεμα».

Ο ίδιος, όμως, έχει επισημάνει ήδη από τον Μάιο του 2010, σε ανάλυσή του με τίτλο «How to Restructure Greek Debt», τον «άσο» που διαθέτει η Ελλάδα στην περίπτωση όπου οδηγηθεί σε απόπειρα δραστικού περιορισμού του χρέους της.

Η συντριπτική πλειονότητα των ελληνικών ομολόγων που βρίσκονται σε κυκλοφορία διέπεται από το ελληνικό δίκαιο. Που σημαίνει ότι με πρωτοβουλία της ελληνικής Βουλής μπορεί να αλλάξει το νομικό καθεστώς για την αποπληρωμή αυτών των ομολόγων.

Αυτό προφανώς θα περιορίσει δραστικά τις δυνατότητες των ξένων επενδυτών να αντιδράσουν νομικά σε μια σκληρή αναδιάρθρωση, χωρίς βεβαίως να αλλάζει το γεγονός ότι οι πραγματικές συνέπειες σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα της χώρας να δανειστεί στο άμεσο μέλλον θα είναι πολύ μεγάλες.

Ωστόσο, ο κ. Buchheit (και ο συνυπογράφων το κείμενο κ. Gaurang Mitu Gulati) έχει γράψει απερίφραστα για την περίπτωση της Ελλάδας:

«Καμία άλλη χρεωμένη χώρα στη σύγχρονη ιστορία δεν ήταν σε θέση να επηρεάσει τόσο πολύ το αποτέλεσμα μιας αναδιάρθρωσης κρατικών χρεών, μέσα από την αλλαγή διατάξεων του νόμου που διέπει τη συντριπτική πλειονότητα των χρεών της».

Ο ίδιος αναφέρει ως παράδειγμα την εισαγωγή στον νόμο μιας διάταξης που θα αναγκάζει όλους τους κατόχους ελληνικών ομολόγων που διέπονται από το ελληνικό δίκαιο να συμμετάσχουν, από τη στιγμή που η αναδιάρθρωση έχει γίνει δεκτή από την πλειοψηφία των κατόχων (συνήθως -αλλά όχι απαραίτητα- τα 2/3 ή και παραπάνω).

Με απλά λόγια, η ελληνική Βουλή θα μπορούσε να εξαναγκάσει με πολλούς τρόπους τους κατόχους ομολόγων της να αποδεχτούν ένα σκληρό «κούρεμα», απλώς αλλάζοντας το νομικό καθεστώς.

«Όπλο» με ημερομηνία... λήξεως

Αυτό, βέβαια, θα δημιουργούσε σημαντικά απόνερα κι ένα διεθνές προηγούμενο με προεκτάσεις ικανές να προκαλέσουν αναταράξεις στις αγορές. Σαφώς οι επιπτώσεις έτσι κι αλλιώς θα είναι τεράστιες, ενώ δεν αποκλείονται και απόπειρες νομικής αντίδρασης, με βάση π.χ. διμερείς επενδυτικές συμφωνίες της χώρας μας με άλλες χώρες.

Εντούτοις, εάν και εφόσον ολοκληρωθεί το PSI, τότε αυτός ο νομικός «άσος» στο μανίκι της Ελλάδας θα σταματήσει να υφίσταται.

Πρώτον, διότι τα νέα ομόλογα θα έχουν σημαντικές εγγυήσεις κεφαλαίου και, δεύτερον, διότι θα διέπονται πλέον από το αγγλικό δίκαιο!

Το τι ρήτρες θα περιλαμβάνουν αυτά τα νέα ομόλογα παραμένει έως στιγμής «θολό», αφού ελάχιστες λεπτομέρειες έχουν δοθεί στους επενδυτές που ενδιαφέρθηκαν να λάβουν μέρος στην ανταλλαγή.

Θεωρείται πάντως βέβαιο ότι θα περιέχουν «ρήτρες συλλογικής δράσης» (με βάση τις οποίες αν ένα ποσοστό -συνήθως το 75%- αποδεχτεί αναδιάρθρωση, τη δέχονται υποχρεωτικά και οι υπόλοιποι) καθώς και ρήτρες «cross-default» ανάμεσα στις διάφορες κατηγορίες ομολόγων που προβλέπει το PSI, όπως επίσης και ρήτρες επιτάχυνσης των πληρωμών (απαίτηση επιστροφής του κεφαλαίου) σε περίπτωση default, σε άλλα ομόλογα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως, μια ελληνική χρεοκοπία, ακόμη κι αν έχει την υποχρεωτική στήριξη των εταίρων μας, θα είναι ένα γεγονός με σοβαρές, δυσμενείς συνέπειες τόσο για την Ελλάδα όσο και για την ευρωζώνη, ενδεχομένως και συνολικά για την παγκόσμια οικονομία, και με μεγάλους κραδασμούς για το τραπεζικό σύστημα διεθνώς.

Και υπάρχει πάντα το δεύτερο ενδεχόμενο, να αποτελέσει πρελούδιο για την έξοδο της χώρας από το ευρώ.