Στην... κατάψυξη, αν φυσικά μπορούσαν, θα έμπαιναν ευχαρίστως φέτος πολλές επιχειρήσεις του κατασκευαστικού κλάδου, καθώς υπό τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί η συντήρηση δυνάμεων αποτελεί πλέον τη μοναδική λύση για να καταφέρουν να επιβιώσουν.

Οι μικρές τεχνικές εταιρείες, που πλήττονται κυρίως από την έλλειψη έργων, έχουν ήδη μειώσει σημαντικά το προσωπικό τους, ενώ έχουν περιορίσει στις απολύτως απαραίτητες τις συμπληρωματικές δραστηριότητες τις οποίες ανέπτυσσαν (real estate, ενέργεια κ.ά.).
 
Όμως, και οι μεγάλοι όμιλοι του χώρου, οι οποίοι δεν αντιμετωπίζουν άμεσο πρόβλημα, έχουν προχωρήσει σε απολύσεις εργαζομένων και παράλληλα προσπαθούν να καλύψουν τα οικονομικά τους ανοίγματα για να μη βρεθούν σε αδιέξοδο.

Πρέπει να αναφερθεί πως οι μεγάλες κατασκευαστικές επιχειρήσεις που έχουν αναλάβει οδικά έργα παραχώρησης οφείλουν να διαθέσουν σημαντικά ποσά το χρονικό διάστημα 2010 - 2012 για να τα ολοκληρώσουν, τη στιγμή που οι αντιδράσεις των πολιτών για την επιβολή υψηλών διοδίων στους αυτοκινητοδρόμους κορυφώνονται.

--- Κυνήγι ρευστότητας

Για να προλάβουν δυσάρεστες καταστάσεις, η μία μετά την άλλη οι μεγάλες τεχνικές εταιρείες προχωρούν σε κινήσεις που θα τους εξασφαλίσουν ρευστότητα, είτε μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου είτε μέσα από την έκδοση ομολογιακών δανείων.

Ήδη η J&P Άβαξ ανακοίνωσε την πρόθεσή της να συνάψει ομολογιακό δάνειο 291 εκατ. ευρώ (την απόφαση θα λάβει η έκτακτη Γ.Σ. στις 17 Φεβρουαρίου), ενώ η Μηχανική προωθεί την αύξηση του μετοχικού της κεφαλαίου κατά 45 - 50 εκατ. ευρώ (η σχετική απόφαση αναμένεται να ληφθεί από έκτακτη Γ.Σ. εντός του Φεβρουαρίου).

Σε ανάλογες κινήσεις είναι πιθανόν να προχωρήσουν και οι όμιλοι των ΕΛΛΑΚΤΩΡ, ΓΕΚΤΕΡΝΑ και ΑΕΓΕΚ, ώστε να εξασφαλίσουν τα απαραίτητα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων και των έργων τους που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη.

Επισημαίνεται ότι οι μεγάλοι αυτοί όμιλοι, με εξαίρεση την ΑΕΓΕΚ μετά την πρόσφατη ρύθμιση των τραπεζικών χρεών της, είναι φορτωμένοι με υποχρεώσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων προς τράπεζες. Συγκεκριμένα, μόνο οι βραχυπρόθεσμες οφειλές της ΕΛΛΑΚΤΩΡ αγγίζουν τα 292 εκατ. ευρώ, της J&P Άβαξ φτάνουν τα 306 εκατ. ευρώ, της ΓΕΚΤΕΡΝΑ τα 286 εκατ. ευρώ και της Μηχανικής σε 165 εκατ. ευρώ.

--- Μένουν από... καύσιμα και επενδυτές

Οι μικρότερες τεχνικές εταιρείες βρίσκονται σε δυσχερέστερη θέση. Οι περισσότερες από αυτές μόλις που απασχολούν το ελάχιστο ανθρώπινο δυναμικό το οποίο τους έχει απομείνει, δεδομένου ότι το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των έργων τους είναι περιορισμένο μιας και δεν προστέθηκαν νέες συμβάσεις εδώ και περίπου έναν χρόνο.

Μάλιστα, ο κλάδος των κατασκευών θα πρέπει να περιμένει ακόμη ένα εξάμηνο τουλάχιστον μέχρις ότου προκηρυχτούν νέοι διαγωνισμοί δημοσίων έργων. Υπενθυμίζεται ότι από το υπουργείο Υποδομών βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία αναμόρφωσης του συστήματος επιλογής αναδόχων, οπότε στο διάστημα κατά το οποίο θα διαρκέσει αυτή (περίπου μέχρι το καλοκαίρι του 2010) δεν θα γίνονται δημοπρατήσεις νέων έργων.
 
Παράλληλα, η εξόφληση των οφειλών του Δημοσίου, στην οποία έλπιζαν πολλές μικρομεσαίες εταιρείες για να επιβιώσουν την περίοδο της κρίσης, γίνεται με αργό ρυθμό και επομένως δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας.

Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρήσεις όπως η ΑΤΤΙΚΑΤ, η ΒΙΟΤΕΡ και η Τεχνική Ολυμπιακή - Μοχλός προσπαθούν να περιορίσουν κατά το δυνατόν τα έξοδά τους για να μην αντιμετωπίσουν σύντομα τον κίνδυνο της πτώχευσης.

Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί πως οι τρεις αυτές εταιρείες διαθέτουν τα περιουσιακά στοιχεία που θα μπορούσαν να τις βγάλουν από το αδιέξοδο. Ειδικότερα, η ΑΤΤΙΚΑΤ ελέγχει ποσοστό 10% της Αττικής Οδού και παράλληλα μέσω της συνδεδεμένης εταιρείας Παρνασσός έχει αναλάβει το έργο αξιοποίησης της ολυμπιακής εγκατάστασης στον Άγιο Κοσμά.

Η ΒΙΟΤΕΡ είναι ιδιοκτήτρια σειράς ακινήτων και συμμετέχει στο έργο αξιοποίησης της εγκατάστασης του Κανόε Καγιάκ στο Ελληνικό, ενώ η Τεχνική Ολυμπιακή έχει στην κατοχή της το τουριστικό συγκρότημα Πόρτο Καρράς στη Χαλκιδική.

Αντίθετα, τα περιθώρια ελιγμών για επιχειρήσεις όπως η Έδραση - Χ. Ψαλλίδας και η Προοδευτική είναι μικρά, μιας και δεν διαθέτουν ανάλογα σημαντικά περιουσιακά στοιχεία. Επιπλέον, η προσπάθεια για την εξεύρεση στρατηγικού επενδυτή δεν έχει ευοδωθεί προς το παρόν και είναι αμφίβολο αν θα έχει αποτέλεσμα στο προσεχές μέλλον.

Ωστόσο, για την περίπτωση της Έδρασης θα πρέπει να επισημανθεί ότι το καλό της όνομα στην κατασκευαστική αγορά ίσως τελικά τη βοηθήσει να αποφύγει την κατάρρευση. Ήδη, οι πιστώτριες τράπεζες έχουν δείξει ανοχή για την περίπτωσή της.

Τη στρατηγική της συντήρησης δυνάμεων ακολουθούν και άλλες εισηγμένες τεχνικές εταιρείες, όπως η ΕΚΤΕΡ και η Δομική Κρήτης, που ελπίζουν σε αναστροφή του αρνητικού κλίματος για τον κλάδο μέχρι τα τέλη του έτους. 


ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ: ΤΙ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ

Το σύστημα της ελεύθερης συμπλήρωσης τιμολογίου, όπως επίσης και τη διεξαγωγή των διαγωνισμών σε δύο φάσεις με εξέταση τυχόν ενστάσεων στο πρώτο στάδιο, θα προτείνουν στο υπουργείο Υποδομών οι κατασκευαστές στο πλαίσιο της διαβούλευσης για την αναμόρφωση της διαδικασίας επιλογής αναδόχων στα δημόσια έργα.
 
Το υπουργείο έχει καλέσει τις εργοληπτικές οργανώσεις να υποβάλουν τις προτάσεις τους μέχρι σήμερα Παρασκευή 29/1, επιδιώκοντας το αργότερο έως το καλοκαίρι -έπειτα φυσικά από τη σχετική δημόσια διαβούλευση- να θεσμοθετήσει το νέο σύστημα παραγωγής δημοσίων έργων της χώρας.

Οι δύο μεγαλύτερες εργοληπτικές οργανώσεις, ΣΑΤΕ και ΣΤΕΑΤ, τάσσονται υπέρ της εφαρμογής του συστήματος της ελεύθερης συμπλήρωσης ανοιχτού τιμολογίου, βάσει του οποίου δεν θα δίνονται οι τιμές της μελέτης, αλλά μόνο ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου, που μάλιστα δεν θα αποτελεί το ανώτατο όριο των προσφορών.

Σημειώνεται πως με το εν λόγω σύστημα, το οποίο εφαρμόζεται εδώ και χρόνια σε πολλά κράτη, παρέχονται μόνο οι προϋπολογιζόμενες ποσότητες των υλικών που απαιτούνται για ένα έργο και επιλέγεται ο διαγωνιζόμενος ο οποίος έχει υποβάλει την καλύτερη οικονομική και τεχνική προσφορά.

Η ελεύθερη συμπλήρωση τιμολογίου αποτελεί ουσιαστικά παραλλαγή του μειοδοτικού συστήματος και ήδη εφαρμόστηκε πέρυσι πιλοτικά σε έναν από τους τέσσερις παράλληλους διαγωνισμούς που διεξήγαγε το τότε ΥΠΕΧΩΔΕ για την ανάθεση κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου Άκτιου - Αμβρακίας (εκκρεμεί η υπογραφή της σύμβασης ανάθεσης των τεσσάρων εργολαβιών).

Σύμφωνα με τους κατασκευαστές, με το εν λόγω σύστημα οι υποψήφιοι ανάδοχοι θα μελετούν καλά το κάθε έργο και θα υποβάλλουν επεξεργασμένες προσφορές, ενώ θα περιοριστεί το φαινόμενο των υψηλών εκπτώσεων και των ομαδοποιήσεων.

Πάντως, για την επιλογή αναδόχου μέσω του εν λόγω συστήματος, οι κατασκευαστές θα προτείνουν η μειοδοσία να μην αποτελεί το μοναδικό κριτήριο, αλλά να λαμβάνονται υπόψη και άλλες παράμετροι, όπως το ύψος των οικονομικών προσφορών του συνόλου των διαγωνιζομένων, ο προσφερόμενος χρόνος περάτωσης και ο χρόνος συντήρησης.

Αλλαγές, όμως, σκοπεύουν να προτείνουν οι κατασκευαστές και στη διαδικασία που θα ακολουθείται με το νέο σύστημα. Ειδικότερα, θα προτείνουν στο υπουργείο οι διαγωνισμοί να διεξάγονται σε δύο φάσεις και σε διαφορετικές ημερομηνίες. Το πρώτο στάδιο θα περιλαμβάνει την εκδήλωση ενδιαφέροντος, την κατάθεση των τυπικών δικαιολογητικών αλλά και την εξέταση ενστάσεων που τυχόν θα υποβληθούν.

Στη δεύτερη φάση, στην οποία θα προχωρούν μόνο όσοι διαγωνιζόμενοι πληρούν τα απαραίτητα κριτήρια και εφόσον έχουν απορριφθεί ενστάσεις εναντίον τους, θα κατατίθενται οι οικονομικές προσφορές που θα αποσφραγίζονται αυθημερόν. Με τον τρόπο αυτόν εκτιμάται πως οι διαγωνισμοί δεν θα μπλέκουν σε χρονοβόρες διαδικασίες που έχουν ως αποτέλεσμα τη σοβαρή καθυστέρηση στην υλοποίηση έργων υποδομής.

Φυσικά, για την καθιέρωση ενός αδιάβλητου και αποτελεσματικού συστήματος παραγωγής έργων, οι κατασκευαστές θεωρούν απαραίτητα στοιχεία την ύπαρξη ολοκληρωμένων μελετών, τη σύνταξη πληρέστατων τευχών δημοπράτησης αλλά και τη δημιουργία ταυτότητας δημοσίων έργων που θα αναρτάται στο Διαδίκτυο.

Ειδικά σε ό,τι αφορά το τελευταίο, το υπουργείο Υποδομών έχει ήδη κινήσει τις διαδικασίες για τη δημιουργία συστήματος επιτελικής παρακολούθησης των έργων που θα τεθεί σε λειτουργία μέχρι τα τέλη Μαρτίου. Με το σύστημα αυτό, κάθε πολίτης θα μπορεί μέσω του Διαδικτύου να αντλεί πληροφορίες για τη διαδικασία ανάθεσης των δημοσίων έργων και τα επιμέρους στοιχεία τους (αντικείμενο εργασιών, προϋπολογισμός, ποσοστό εκπτώσεων, ανάδοχος κ.ά.), καθώς και να παρακολουθεί την πορεία εκτέλεσής τους.

* Αναδημοσίευση από το 619ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 29 Ιανουαρίου - 2 Φεβρουαρίου 2010.