Οι προοπτικές της Συρίας για οικονομική και πολιτική σταθερότητα

Η Συρία, κεντρική χώρα της Μέσης Ανατολής, παραμένει θεμελιώδης παράγοντας στο γεωπολιτικό και οικονομικό τοπίο της περιοχής. Καθώς η χώρα αναδύεται από τα συντρίμμια του εμφυλίου πολέμου, η προοπτική για την ανάκαμψή της και η δυνατότητά της να παίξει ρόλο στην περιφερειακή σταθερότητα αποκτούν ζωτική σημασία.

Η παρούσα ανάλυση εξετάζει τις πολιτικές, δημογραφικές και οικονομικές συνθήκες της Συρίας, τη γεωπολιτική της σημασία, τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες για την ανασυγκρότηση και σταθεροποίηση της χώρας.

Σύντομη Ιστορία και πολιτική δομή

Η Συρία, με ιστορία χιλιάδων ετών, υπήρξε το λίκνο μεγάλων πολιτισμών όπως οι Φοίνικες και οι Ρωμαίοι. Παρά την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία το 1946, η χώρα υπήρξε πεδίο συνεχών πολιτικών αναταραχών, με στρατιωτικά πραξικοπήματα και επαναστάσεις. Το κόμμα Μπάαθ ανέλαβε την εξουσία το 1963, με τον Χάφεζ αλ-Άσαντ να εδραιώνει την εξουσία του το 1970, θέτοντας τις βάσεις για το αυταρχικό καθεστώς που θα ακολουθούσε.

Η πολιτική δυναμική της Συρίας άλλαξε δραματικά το 2000, όταν ο γιος του Χάφεζ, Μπασάρ αλ-Άσαντ, ανέλαβε την εξουσία. Παρά τις προσδοκίες για μεταρρυθμίσεις, η χώρα βυθίστηκε σε έναν βίαιο εμφύλιο πόλεμο από το 2011, ο οποίος έχει διαλύσει την κοινωνική και πολιτική της δομή.

Με την ισχυρή υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, το καθεστώς Άσαντ κατάφερε να διατηρήσει τον έλεγχο των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας μέχρι τις 8 Δεκεμβρίου 2024, όταν κατέρρευσε και ο Άσαντ φυγαδεύτηκε στη Ρωσία, νικημένος από το HTS, μια ισλαμιστική, τρομοκρατικής προέλευσης, ομάδα.

Δημογραφικά δεδομένα

Η δημογραφία της Συρίας είναι εξαιρετικά περίπλοκη, με έντονες εθνολογικές και θρησκευτικές διαφορές. Καθώς η πλειονότητα των Σουνιτών αποτελούσε παραδοσιακά τη βασική κοινωνική ομάδα, η αντιπαράθεση με το καθεστώς Άσαντ, που υποστηρίζεται από την Αλαουίτικη μειονότητα, έχει εντείνει τις εντάσεις στη διάρκεια του πολέμου.

Κύριοι παίκτες και ελεγχόμενες περιοχές

Η χώρα είναι κατακερματισμένη, με διάφορες ομάδες και ξένες δυνάμεις να ελέγχουν διαφορετικές περιοχές. Αυτό καθιστά την ειρηνική διαδικασία εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι αντιφάσεις και τα συμφέροντα των εξωτερικών παραγόντων επηρεάζουν την πορεία της χώρας.

Γεωπολιτικοί παίκτες

Η στρατηγική θέση της Συρίας, στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, την καθιστά αντικείμενο έντονων γεωπολιτικών παιχνιδιών. Η εμπλοκή μεγάλων δυνάμεων έχει επιδεινώσει τη σύγκρουση, με διαφορετικές χώρες να κυνηγούν τα δικά τους συμφέροντα, αντί να συμβάλλουν στην ειρηνική αποκατάσταση της χώρας.

Οικονομική κατάσταση και δυνατότητες

Η Συρία, προ του πολέμου, ήταν μια από τις πιο διαφοροποιημένες οικονομίες της Αραβικής Χερσονήσου. Σήμερα, με εκτιμώμενο ΑΕΠ μόλις 10 δισ. δολάρια το 2024 και ΑΕΠ ανά κάτοικο 500 δολάρια, η οικονομία της είναι σε κατάσταση πλήρους κατάρρευσης.

Η ανασυγκρότηση απαιτεί τεράστιες επενδύσεις, με το κόστος να υπολογίζεται σε 250 δισ. δολάρια, ενώ οι κυρώσεις και η συνεχιζόμενη σύγκρουση εμποδίζουν την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Γιατί να βοηθήσει ο κόσμος τη Συρία;

Η διεθνής κοινότητα έχει ισχυρούς λόγους να υποστηρίξει την ανασυγκρότηση της Συρίας:

1. Πολιτική σταθερότητα: Η σταθερότητα της Συρίας είναι κρίσιμη για την περιοχή, ειδικά για τη μείωση των προσφυγικών ροών.
2. Οικονομικές ευκαιρίες: Η ανασυγκρότηση προσφέρει δυνατότητες για επενδύσεις, κυρίως στους τομείς των υποδομών και της ενέργειας.
3. Γεωπολιτική επιρροή: Η Συρία μπορεί να αποτελέσει γέφυρα συνεργασίας μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, ενισχύοντας τη γεωπολιτική σταθερότητα.

Μελλοντικές Προοπτικές: Σύγκριση με το Αφγανιστάν και το Ιράκ

Η εμπειρία από το Αφγανιστάν και το Ιράκ δείχνει ότι η ανασυγκρότηση απαιτεί μια ισχυρή πολιτική συμφωνία, κάτι που παραμένει αβέβαιο στη Συρία λόγω των εσωτερικών διαχωρισμών και των γεωπολιτικών συμφερόντων των εξωτερικών δυνάμεων. Η παρουσία της Ρωσίας, του Ιράν, της Τουρκίας και του Ισραήλ δυσχεραίνει την επίτευξη μιας ενιαίας λύσης, καθώς κάθε χώρα προτάσσει τα δικά της συμφέροντα.

Η διεθνής εμπειρία αποδεικνύει ότι οι εξωτερικές επεμβάσεις, συχνά, επιδεινώνουν την κατάσταση, και η Συρία κινδυνεύει να παραμείνει σε έναν ατέρμονο κύκλο αστάθειας αν δεν υπάρξει κοινή προσέγγιση και διαπραγμάτευση.

Συμπέρασμα

Το μέλλον της Συρίας παραμένει αβέβαιο, αλλά η αποκατάστασή της είναι καθοριστική για τη Μέση Ανατολή και την παγκόσμια κοινότητα. Η ειρηνική και πολιτική ανασυγκρότηση απαιτεί την ειλικρινή συνεργασία των διεθνών δυνάμεων και την εγκατάλειψη των γεωπολιτικών παιχνιδιών.

Αν οι μεγάλες δυνάμεις δεν συμφωνήσουν στο πως θα δημιουργηθεί μια Συρία στην οποία όλες οι επιμέρους ομάδες αισθάνονται ότι συμμετέχουν και ευημερούν, η χώρα θα παραμείνει κατακερματισμένη και η περιοχή θα βυθιστεί σε μια ατέρμονη κρίση, με σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια ασφάλεια και σταθερότητα.

Ο συνδυασμός των προσφάτων εμπειριών του Ιράκ και του Αφγανιστάν και του γεγονότος ότι οι Αραβικές χώρες σταθεροποιούνται μάλλον με μοναρχίες παρά με δημοκρατικά καθεστώτα, δείχνουν ότι η Συρία διανύει ένα μονοπάτι εξαιρετικά δυσοίωνο.

Πηγές:World Bank Data (2024), United Nations Reports on Syria (2024), CIA World Factbook

* Ο Νικόλαος Χαβούτης είναι διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας SoZone Limited ([email protected])