Ανάλυση των δασμών ΗΠΑ-Κίνας: Στόχοι, αποτελέσματα και... μαθήματα

Οι δασμοί μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα σημεία τριβής στην παγκόσμια οικονομία. Σε προηγούμενο άρθρο μας, εξηγήσαμε τους κύριους λόγους για τους οποίους οι ΗΠΑ, τόσο επί προεδρίας Τραμπ, όσο και Μπάιντεν, έκριναν ότι η οικονομική συμπεριφορά της Κίνας κατέστησε την επιβολή δασμών επιβεβλημένη, λόγω της χειραγώγησης του κινεζικού νομίσματος έναντι του δολαρίου και της συνεχούς κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας των ΗΠΑ.

Με το σημερινό μας άρθρο αξιολογούμε την εφαρμογή της πολιτικής «Πρώτα η Αμερική», και πως οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τους δασμούς ως στρατηγικό εργαλείο για να προστατέψουν την εγχώρια βιομηχανία, να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και να πιέσουν την Κίνα για μεταρρυθμίσεις.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η οικονομική θεωρία, αλλά και η ιστορία, δείχνουν ότι εκτεταμένη χρησιμοποίηση της πολιτικής των  δασμών, μπορεί να επιφέρει σημαντικές συνέπειες, τόσο σε εθνικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Η τρέχουσα κατάσταση: Δεδομένα και επιδράσεις των δασμών

Το συνολικό εμπόριο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας (με στοιχεία του 2022) εκτιμάται σε $690 δισ., εκ των οποίων $536 δισ. αντιπροσωπεύουν εισαγωγές των ΗΠΑ από την Κίνα, και $154 δισ. εξαγωγές των ΗΠΑ προς την Κίνα. Σήμερα, πάνω από το μισό διμερές εμπόριο, ήτοι το 66% των εισαγωγών των ΗΠΑ από την Κίνα και το 58% των αμερικανικών εξαγωγών, υπόκεινται σε δασμούς.

Παρατηρήσεις:

• Στρατηγικά προϊόντα όπως τα ηλεκτρονικά και τα χημικά επηρεάζονται περισσότερο λόγω της ευρείας χρήσης τους στην παραγωγή αλλά και την κατανάλωση.
• Σημαντικές αγροτικές εξαγωγές των ΗΠΑ (π.χ. σόγια) έχουν δεχθεί βαρύ πλήγμα, με την αξία να μειώνεται κατά $24 δισ. το 2022.
• Οι δασμοί αύξησαν τις τιμές καταναλωτικών προϊόντων στις ΗΠΑ κατά περίπου 1,8% έως 2%, με επιβάρυνση $500-$1.000 ανά νοικοκυριό.

Ποιοι είναι οι στόχοι της επιβολής δασμών

• Προστασία της Εγχώριας Οικονομίας: Οι δασμοί στοχεύουν να περιορίσουν τις φθηνές εισαγωγές και να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα εγχώριων βιομηχανιών, όπως ο χάλυβας.
• Διαπραγματευτική Πίεση: Οι δασμοί χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο πίεσης για την επίτευξη μεταρρυθμίσεων στις πρακτικές πνευματικής ιδιοκτησίας της Κίνας και τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος.
• Εθνική Ασφάλεια: Η προστασία κρίσιμων τομέων, όπως η τεχνολογία και η ενέργεια, κρίθηκε απαραίτητη για τη διατήρηση της αμερικανικής ηγεμονίας.

Οικονομική θεωρία και εμπειρικές επιπτώσεις

Η οικονομική θεωρία αναγνωρίζει τα πλεονεκτήματα του προστατευτισμού σε περιόδους κρίσης, αλλά τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι η εκτεταμένη χρήση των δασμών μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμες ζημιές:

1. Ιστορικό Παράδειγμα Smoot-Hawley 

• Οι δασμοί της δεκαετίας του  1930 αύξησαν το κόστος εισαγωγών κατά 60% και μείωσαν τις εξαγωγές των ΗΠΑ κατά 61%. Το δε χρονικό διάστημα που παρήλθε από την επιβολή μέχρι την πρόκληση του αρνητικού αποτελέσματος ήταν δύο χρόνια.

• Οι δασμοί προσέθεσαν $52 δισ. στο κόστος των Αμερικανών καταναλωτών.
• Προκάλεσαν μείωση στις αμερικανικές εξαγωγές, ιδίως σε τομείς όπως τα αγροτικά προϊόντα.

Η στρατηγική «Πρώτα η Αμερική»

Η στρατηγική αυτή υποστηρίζει την εγχώρια παραγωγή μέσω δασμολογικών φραγμών, αλλά προκάλεσε:

• Αύξηση του κόστους για τους καταναλωτές.
• Αντιδράσεις από συμμάχους και εμπορικούς εταίρους.
• Διατάραξη αλυσίδων εφοδιασμού, καθώς πολλές πολυεθνικές εταιρείες μετέφεραν την παραγωγή τους από την Κίνα σε χώρες όπως το Βιετνάμ και η Ινδία.

Ενδεδειγμένη εφαρμογή και συμπεράσματα

1. Επανεξέταση Στόχων

• Οι δασμοί πρέπει να επικεντρωθούν σε τομείς στρατηγικής σημασίας, όπως η τεχνολογία. Η στρατηγική αυτή θα διασφαλίσει ότι οι ΗΠΑ διατηρούν την ηγετική τους θέση σε κρίσιμους τομείς του μέλλοντος

• Η ενδυνάμωση της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) είναι απολύτως απαραίτητη για τη μακροπρόθεσμη οικονομική ανθεκτικότητα. Μόνο μέσω της συνεχούς καινοτομίας μπορούν οι ΗΠΑ να διατηρήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και να εξασφαλίσουν βιώσιμη ανάπτυξη.

• Οι ΗΠΑ πρέπει να ενισχύσουν τις πολυμερείς εμπορικές συμφωνίες, προωθώντας τη σταθερότητα και την ευημερία της παγκόσμιας οικονομίας. Η συνεργασία αυτή θα συμβάλει στη δημιουργία ενός βιώσιμου και ευημερούντος διεθνούς εμπορικού περιβάλλοντος.

Συνολική Αξιολόγηση: Οι δασμοί, αν και προσφέρουν βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα, αποτελούν ένα δίκοπο μαχαίρι. Ενώ ενδέχεται να παρέχουν άμεσα οφέλη, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για μια ισχυρή και ισόρροπη προσέγγιση.

Μία στρατηγική που συνδυάζει προστασία και συνεργασία μπορεί να εξασφαλίσει όχι μόνο τη μείωση του κόστους για τους καταναλωτές, αλλά και τη διαρκή ενίσχυση της ηγετικής θέσης των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο.

Οι δασμοί είναι ένα πανίσχυρο είτε προειδοποιητικό, είτε ανασχετικό όπλο, αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την μακροπρόθεσμη πολιτική.

* Ο Νικόλαος Χαβούτης είναι διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας SoZone Limited ([email protected]).