Σωτήρης Τσιόδρας: Πώς επηρεάζει η κλιματική αλλαγή την υγεία μας

Νέοι ιοί που αναδύονται μετά από το λιώσιμο των πάγων, γεωγραφική επέκταση κουνουπιών που δημιουργούν επιδημίες μεταδοτικών ασθενειών, αυξανόμενη ανταλλαγή παθογόνων μεταξύ ανθρώπων - ζώων και 37 παθογόνα προτεραιότητας που σύμφωνα με τον ΠΟΥ θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια νέα πανδημία, αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα.

«Η κλιματική αλλαγή αυτή τη στιγμή είναι ένας οδηγός, στον δρόμο για πολλαπλές σοβαρές συνέπειες για την υγεία του ανθρώπου, μεταξύ των οποίων βέβαια και οι λοιμώξεις», επεσήμανε ο καθηγητής παθολογίας-λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Σωτήρης Τσιόδρας, ο οποίος ανέλυσε τους αναδυόμενους κινδύνους σε διάλεξή του στο πλαίσιο του Aristotle Medical Forum 2024, που ολοκληρώθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής στην υγεία

Όπως είπε ο κ. Τσιόδρας, 7 ή 8 είδη νέων ιών που δεν έχει ξαναδεί η ανθρωπότητα έχουν αναγνωρίσει ήδη οι ομάδες επιστημόνων που εργάζονται στους παγετώνες οι οποίοι λιώνουν στην Αλάσκα και στην Αρκτική. Αυτοί μελετώνται ώστε να αναπτυχθούν ικανοποιητικά αντίμετρα.

Την ίδια ώρα, διαβιβαστές σοβαρών μεταδοτικών ασθενειών επεκτείνονται γεωγραφικά, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Είδη κουνουπιών που εντοπίζονταν σε χώρες της Μεσογείου, πλέον βρίσκονται σε βορειότερα γεωγραφικά στρώματα, προκαλώντας επιδημίες μαλάριας και δάγκειου πυρετού, ενώ η επαφή με τον άνθρωπο και οι συνθήκες που δημιουργούν επιφέρουν και μείωση της άμυνας του ανθρώπου.

«Τα καινούργιας τεχνολογίας εμβόλια που είχε η ανθρωπότητα για τον δάγκειο τελείωσαν, γιατί τα παρήγγειλε όλα η Βραζιλία», είπε, αναφερόμενος στα 5 εκατομμύρια κρούσματα δάγκειου πυρετού στη χώρα της Νότιας Αμερικής, ενώ αναφέρθηκε και στην προσπάθεια καταπολέμησης με τη δημιουργία στο εργαστήριο γενετικά τροποποιημένων κουνουπιών, που θα διασπείρονται στους γηγενείς πληθυσμούς, εμποδίζοντάς τους να πολλαπλασιαστούν.

Ο ιός του Δυτικού Νείλου έχει εγκατασταθεί στην Ελλάδα 15 χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση, ενώ επεκτείνεται όλο βορειότερα. «Τον είδαμε στην πατρίδα μας το 2009-2010, εγώ τον είδα στην Αμερική το 1999-2000 όταν ψέκαζαν με φορτηγά τη νύχτα έξω από το σπίτι μας στη Βοστώνη και σε τρία χρόνια είχε πάει στην Καλιφόρνια ο ιός, ο οποίος ξεκίνησε από τα γηροκομεία της Νέας Υόρκης. Οι εκτιμήσεις σήμερα είναι μέχρι το 2050 θα έχει εξαπλωθεί στο μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης, φυσικά και της νότιας», είπε, ενώ έκανε αναφορά στην ανησυχία των εντομολόγων για κουνούπια που πλέον διαχειμάζουν, τονίζοντας την ανάγκη στενότερης επιτήρησης.

Τα 37 παθογόνα προτεραιότητας για νέα πανδημία

Επιστήμονες που έχουν ως αντικείμενο την προετοιμασία της ανθρωπότητας απέναντι σε πανδημίες, έχουν διατυπώσει την άποψη ότι η αλλαγή του κλίματος θα οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο για μια επόμενη πανδημία.

«Αυτή τη στιγμή εστιάζουμε στην διεπαφή των ανθρώπων με τη φύση, η οποία γίνεται όλο και πιο συχνή. Με νεότερα μοριακά εργαλεία που δοκιμάζονται στην Αφρική σε μεγάλες κοόρτες ασθενών που βρίσκονται σε κοντινή επαφή με ζώα, γίνεται ευρύς έλεγχος για νέα παθογόνα, τα οποία από εμάς πάνε στη φύση και από τη φύση σε εμάς», ανέφερε ο καθηγητής, εξηγώντας πως αυτή η αμφίδρομη ανταλλαγή παθογόνων φάνηκε στην πανδημία κορωνοϊού, με τις τεράστιες επιδημίες και την εξέλιξη του ιού στα ελάφια στις ΗΠΑ.

Μεγάλες προσπάθειες γίνονται αυτή τη στιγμή από ειδικές ομάδες επιστημόνων, οι οποίες έχουν βάλει στο «μικροσκόπιο» τα 37 παθογόνα προτεραιότητας που αναγνώρισε φέτος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ως δυνητικές αιτίες πρόκλησης μιας επόμενης πανδημίας.

Καρδιαγγειακός κίνδυνος και καρκίνοι

Μελέτες έδειξαν ότι έως και 50 μέρες μετά από μια πλημμύρα υπάρχει αύξηση κινδύνου από εμφράγματα του μυοκαρδίου. «Μαθηματικά μοντέλα με βάση τα δεδομένα των Αμερικανών, έδειξαν αυξημένη θνητότητα σε περιοχές που χτυπήθηκαν από τυφώνες», επεσήμανε ο κ.Τσιόδρας, προσθέτοντας πως οι υπερβολικές θερμοκρασίες θα αυξήσουν κατά 160% με 200% τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, κυρίως στους ηλικιωμένους.

Στον αντίποδα, μετανάλυση με δεδομένα από 18 χώρες και πάνω από 100 εκατομμύρια ανθρώπους, έδειξε ότι το πράσινο προστατεύει από εγκεφαλικά επεισόδια και άλλα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Την ίδια ώρα, πρώιμα δεδομένα μελετών δείχνουν ότι τα μικροσωματίδια στην ατμόσφαιρα ενεργοποιούν ογκογονίδια και αυξάνουν την πιθανότητα καρκίνου του πνεύμονα σε υψηλού κινδύνου πληθυσμούς, όπως για παράδειγμα οι πυροσβέστες.

Πώς θα είναι το μέλλον

Πόλεις – «σφουγγάρια» έχουν σχεδιαστεί στην Κίνα ώστε να απορροφούν το υπερβολικό νερό από τις πλημμύρες. Σε μεγάλο παγετώνα επιστήμονες επιχειρούν να κτίσουν ένα υπόστρωμα που θα τον σηκώσει λίγο με νόμους της φυσικής, με στόχο να χαμηλώσουν την θερμοκρασία και να αποτρέψουν το λιώσιμο.

Στη Νορβηγία εργοστάσιο προσπαθεί να καθαρίσει τον αέρα από διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο διοχετεύει κάτω από τη γη. Η NASA ανακοίνωσε ένα μεγαλόπνοο σχέδιο «βομβαρδισμού» των υψηλότερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας στα 58.000 πόδια με αεροζόλ πάγου. Στον Καναδά κτίζονται εργοστάσια που θα παράγουν ασβεστολιθικό νερό, το οποίο θα ρίχνουν στα ποτάμια και στα ρυάκια για να δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα.

«Χρειαζόμαστε κατάλληλη επιτήρηση, να προσπαθήσουμε να εμποδίσουμε αυτό το spillover - spillback στη διασπορά των παθογόνων μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων, να επενδύσουμε σε αντίμετρα, χρειάζεται πολύ και διατομεακή συνεργασία, επικοινωνία με τους ανθρώπους και φυσικά πολιτική βούληση και νομικό πλαίσιο», κατέληξε ο καθηγητής.