Τεχνητή Νοημοσύνη και Υγεία: Τα ιατρικά θαύματα μιας νέας εποχής

Ο 50χρονος Andrea έχει διαγνωστεί με κολπική μαρμαρυγή και επισκέπτεται τον καρδιολόγο του, ο οποίος χρησιμοποιεί τα ιατρικά του δεδομένα για να δημιουργήσει το ψηφιακό του δίδυμο.

Η εικονική καρδιά που εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή του γιατρού σε τρισδιάστατη μορφή, με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης, δεν είναι μια απλή απεικόνιση, αλλά ένα ψηφιακό αντίγραφο που μοιάζει, συμπεριφέρεται και αντιδρά ακριβώς όπως η φυσική καρδιά του ασθενούς. Μέσω προηγμένων δυνατοτήτων ανάλυσης, προσομοιώνονται και συγκρίνονται διάφορες θεραπευτικές επιλογές στο ψηφιακό δίδυμο, με στόχο τη βέλτιστη εξατομικευμένη θεραπεία, την οποία στη συνέχεια θα λάβει ο ασθενής.

Μια άλλη ασθενής, η 48χρονη Anne από τον Καναδά, που είχε καταστεί ανίκανη να μιλάει της στα 30 της χρόνια, έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο, ξαναβρήκε τη φωνή της 18 χρόνια μετά, χάρη σε μια πρωτότυπη τεχνολογία βασισμένη τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτή μετάφρασε τα σήματα του εγκεφάλου της σε ηχητικές λέξεις, επιτρέποντάς της να επικοινωνεί πλήρως.

Δεν πρόκειται για εικόνες από το μέλλον, αλλά για καταστάσεις ήδη παρούσες στην κλινική πρακτική, όπως και η περισσότερο γνωστή στο ευρύ κοινό πρώτη εμφύτευση μικροτσίπ σε ανθρώπινο εγκέφαλο από την startup του Έλον Μασκ, που έχει στόχο να «παντρέψει» φυσική και Τεχνητή Νοημοσύνη, να διασυνδέσει δηλαδή ανθρώπινους εγκεφάλους με τους υπολογιστές, βοηθώντας όσους υποφέρουν από καταστάσεις όπως η παράλυση να αλληλοεπιδράσουν με το περιβάλλον τους.

Ο Αντώνιος Ντακανάλης, διακεκριμένος καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο Bicocca του Μιλάνου, παρέθεσε τα παραπάνω παραδείγματα, εισάγοντας το κοινό στο σήμερα και το αύριο των εφαρμογών  Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) στη σωματική, αλλά και ψυχική υγεία, στο πλαίσιο εκδήλωσης στο περίπτερο του υπουργείου Υγείας στην 88η ΔΕΘ, με τη συμμετοχή του Εθνικού Κέντρου Αξιολόγησης της Ποιότητας και Τεχνολογίας στην Υγεία.

Λύσεις ΤΝ σε διάφορες ιατρικές ειδικότητες

Πρόσφατα, Αμερικανοί επιστήμονες αξιοποίησαν επιτυχώς την Τεχνητή Νοημοσύνη για να αντιμετωπίσουν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στη μάχη κατά του καρκίνου: την πρόβλεψη του πότε ο καρκίνος θα αντισταθεί στη χημειοθεραπεία.

«Η γενετική σύνθεση ενός όγκου επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ανταπόκρισή του στα φάρμακα, όμως το πλήθος μεταλλάξεων που εντοπίζονται στους όγκους καθιστά την πρόβλεψη της αντίστασης στα φάρμακα δύσκολη υπόθεση», εξήγησε ο ερευνητής και πρόσθεσε: «Η ΤΝ ξεπερνάει αυτό το εμπόδιο δίνοντας τη δυνατότητα ταχείας ανάλυσης χιλιάδων μεταλλάξεων αλλά και ανίχνευσης του υποκείμενου μοριακού μηχανισμού της ανθεκτικότητας, τουλάχιστον στα είδη καρκίνου στα οποία δοκιμάστηκε ο αλγόριθμος, επισπεύδοντας τη διαδικασία ανάπτυξης νέων στοχευμένων θεραπειών».

Σήμερα η ΤΝ βρίσκει ήδη εφαρμογή σε πολλές ειδικότητες της Ιατρικής, βοηθώντας -και όχι υποκαθιστώντας- τους γιατρούς στην λήψη κλινικής απόφασης. Για παράδειγμα, στην καρδιολογία υπάρχουν αλγόριθμοι που αξιολογούν καρδιογραφήματα εντός δευτερολέπτων. Στη νευρολογία μπορεί η Τεχνητή Νοημοσύνη να συνεισφέρει στην έγκαιρη διάγνωση της νόσου Αλτσχάιμερ, ενώ στη χειρουργική υπάρχουν προγράμματα που συνδράμουν, διορθωτικά κυρίως, το έργο του χειρουργού.

Αναμφισβήτητα, όπως ανέφερε ο κ. Ντακανάλης, αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη εφαρμογή της ΤΝ στην Ιατρική είναι στην ανάλυση της εικόνας. Μπορεί να κάνει πράγματα που οι άνθρωποι αδυνατούν, όπως το να εντοπίζει σε μια αξονική τομογραφία κακοήθειες σε πολύ αρχικά στάδια που το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί καν να διακρίνει.

Εφαρμογές ΤΝ στην ψυχική υγεία

Καινοτόμες εφαρμογές ΤΝ για έξυπνα κινητά τηλέφωνα που ανέπτυξε πρόσφατα ο Έλληνας ερευνητής και η ομάδα του, έγιναν είδηση εντός και εκτός Ευρώπης για την ικανότητα τους να εντοπίζουν έγκαιρα συμπτώματα ψυχικής δυσφορίας, όπως άγχος και κατάθλιψη και να προσφέρουν εξατομικευμένες, ολιστικές, κλινικά τεκμηριωμένες λύσεις ευεξίας, που είναι προσβάσιμες σε όλους, οποτεδήποτε και από οπουδήποτε.

«Παρόλο που ο ευαίσθητος τομέας της ψυχικής υγείας απαιτεί συναισθηματική νοημοσύνη και ενσυναίσθηση που οι υπολογιστές και οι άψυχες μηχανές δε μπορούν (για την ώρα) να προσομοιώσουν, ακόμα και εδώ η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να ωφελήσει σημαντικά, αφού έχει την ικανότητα να αντλεί μεγάλο όγκο δεδομένων από διάφορες πηγές, από ηλεκτρονικά αρχεία υγείας και γενετικά δεδομένα μέχρι δεδομένα που λαμβάνονται από smartphones και φορητές συσκευές, να αναλύει σε πραγματικό χρόνο όλα αυτά τα δεδομένα, ανιχνεύοντας έγκαιρα και με υψηλό βαθμό ακρίβειας, που φτάνει μέχρι και το 100%, διάφορα προβλήματα της ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των ψυχωτικών, διατροφικών και διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών και των διαταραχών της διάθεσης και των αυτοκτονιών, που είναι και το μείζον ζήτημα στην κλινική πράξη», επισήμανε.

Σήμερα, τεχνολογία και επιστήμη έχουν προχωρήσει τόσο μπροστά, που είμαστε πλέον σε θέση να ανιχνεύουμε μέχρι και ισχνά προειδοποιητικά σημάδια ψυχικών διαταραχών με βάση την ανάλυση των χαρακτηριστικών της ομιλίας των ανθρώπων, όπως ο ρυθμός, ο τόνος και η ένταση της ομιλίας.

Η κατάθλιψη

Η τεχνολογία δίνει πλέον τη δυνατότητα στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας να εξάγουν πιο ασφαλή συμπεράσματα για την εξέλιξη μιας ψυχιατρικής και νευρολογικής νόσου ή τη θεραπευτική ανταπόκριση. Η ομάδα του Α. Ντακανάλη στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνου έχει εντάξει και αξιοποιεί την Τεχνητή Νοημοσύνη σε ένα πρόγραμμα για την κατάθλιψη.

«Υπάρχουν ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στα φάρμακα ή πρέπει να δοκιμάσουν διάφορα σκευάσματα μέχρι να βρεθεί το κατάλληλο για αυτούς. Εμείς συλλέγουμε μεγάλο όγκο δεδομένων από γενετικό υλικό μέχρι ηλεκτρονικά αρχεία υγείας και μέσω αλγορίθμου προβλέπουμε ποιο φάρμακο ταιριάζει σε ποιον, κάτι που σημαίνει ταχύτερη ίαση των ασθενών, καλύτερη ποιότητα ζωής και εξοικονόμηση πόρων», σημείωσε ο ερευνητής και πρόσθεσε: «Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα σε 5.000 ασθενείς είναι πολύ ενθαρρυντικά και φρονώ ότι η τεχνική μας μπορεί να επεκταθεί σε όλο το φάσμα τη ψυχοπαθολογίας, φέρνοντας μας κοντά στο διαχρονικό ζητούμενο της εξατομικευμένης θεραπείας».

Αξία αγοράς και ηθικοί προβληματισμοί

Σύμφωνα με τον κ. Ντακανάλη, η αξία της αγοράς της ΤΝ στην υγειονομική περίθαλψη, η οποία το 2021 ήταν 11 δισ. δολάρια, προβλέπεται να ξεπεράσει τα 188 δισ. το 2030, υποδεικνύοντας ότι η νοημοσύνη που επιδεικνύουν οι μηχανές θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ψηφιακή μεταμόρφωσης της ιατρικής που αλλάζει πρόσωπο.

Ο ίδιος υπογράμμισε πως η Ελλάδα μπορεί να έχει λόγο σε αυτή την εξέλιξη, μόνο εάν κατακτήσει ένα σημαντικό ορόσημο: να γίνει αντιληπτή ως παραγωγός καινοτομίας και όχι μόνο ως καταναλωτής τεχνολογίας σε οποιοδήποτε τομέα, περιλαμβανόμενης και της υγείας.

Ο Έλληνας επιστήμονας παρατηρεί πως σήμερα «η επιστήμη συγκεντρώνει γνώση γρηγορότερα από ό,τι η κοινωνία συγκεντρώνει σοφία», γι' αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε ότι η τεχνολογία, θα εξυπηρετεί το κοινό καλό, όπου χρησιμοποιείται.

«Δεν πρέπει να φοβόμαστε τα ρομπότ ή την Τεχνητή Νοημοσύνη αλλά τους ανθρώπους που τα προγραμματίζουν και να θέσουμε ρυθμιστικό πλαίσιο ως κοινωνία για τη χρήση της νέας τεχνολογίας «επ΄αγαθώ του συνόλου», σημειώνει και παρομοιάζει την ΤΝ με ένα υφαντό, όπου ο άνθρωπος είναι αυτός που φτιάχνει το σχέδιο, τα χρώματα, το στημόνι και το υφάδι.