Γιατί γέμισε η Μαγνησία νεκρά ψάρια, τα ζητήματα δημόσιας υγείας

Οι απόκοσμες εικόνες που μεταδίδονται τις τελευταίες μέρες από τη Μαγνησία κάνουν τον γύρο του κόσμου. Εκατοντάδες τόνοι νεκρών ψαριών επιπλέουν στην επιφάνεια του νερού, από την πολύπαθη λίμνη Κάρλα ως το λιμάνι του Βόλου και τις ακτές του Παγασητικού, με ενδιάμεσο διάδρομο μεταφοράς τους τον χείμαρρο Ξηριά.

Χιλιάδες κάτοικοι του Βόλου και επισκέπτες κοντά στις περιοχές συσσώρευσης βιώνουν μια κατάσταση αφόρητης δυσοσμίας από την αποσύνθεση των ψαριών και ανησυχούν για τις πιθανές επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής, τόσο στο οικοσύστημα όσο και στην δημόσια υγεία.

Την ώρα που μαίνεται η διαμάχη δημάρχου και περιφερειάρχη για τις ευθύνες, με φόντο τις εικόνες καταστροφής, η εισαγγελική έρευνα επιταχύνεται, ενώ αρμόδιες υπηρεσίες και ανεξάρτητοι φορείς με εισαγγελική εντολή λαμβάνουν δείγματα ψαριών και νερού για την αξιολόγηση της κατάστασης, της ποιότητας του νερού και του μικροβιακού του φορτίου.

Παράλληλα, τα συνεργεία δίνουν μάχη με το χρόνο για την περισυλλογή και την καύση των νεκρών ψαριών, ενόψει επικείμενων καταιγίδων που θα μπορούσαν να επιδεινώσουν δραματικά το πρόβλημα.

Οι τρεις εκδοχές για τα αίτια

«Μαζί με τα ψάρια μεταφέρθηκαν από την πλημμυρισμένη Κάρλα στον Παγασητικό φερτά υλικά και ακάθαρτα νερά, με ζιζανιοκτόνα, λιπάσματα και δυστυχώς ανθρώπινα απόβλητα από αποχετεύσεις», λέει ο Χρήστος Μαραβέλιας, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Γεωλογίας, Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με ειδίκευση στην αλιευτική βιολογία. Σύμφωνα με τον ίδιο, τρεις είναι οι πιθανότερες εκδοχές για το πώς γέμισε το υδάτινο οικοσύστημα με νεκρά ψάρια:

1. Πέθαναν μέσα στην Κάρλα και μεταφέρθηκαν νεκρά μέσω του Ξηριά. «Μέσα στον περιορισμένο χώρο της λίμνης δημιουργήθηκαν συνθήκες έλλειψης οξυγόνου. Τα ψάρια θα μπορούσαν να έχουν πεθάνει εκεί λόγω ασφυξίας από την πολύ μεγάλη συγκέντρωση και από τον ευτροφισμό»
2. Πέθαναν κατά τη μεταφορά τους, κατά τον συνωστισμό τους στον Ξηριά, λόγω του μεγάλου όγκου τους. Εκατοντάδες τόνοι ψαριών βρέθηκαν σε ένα στενό ποτάμι, χωρίς χώρο και οξυγόνο
3. Ενδέχεται κάποια από τα ψάρια που βρέθηκαν νεκρά στον Παγασητικό να είχαν μεταφερθεί εκεί ζωντανά και να πέθαναν με την επαφή τους με το θαλασσινό νερό, που είναι εκτός των ορίων διαβίωσής τους

Με έγγραφό της η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Θεσσαλίας συνιστά την αποφυγή κολύμβησης σε επτά παραλίες του Παγασητικού, για λόγους προστασίας της υγείας των λουόμενων και διασφάλισης της δημόσιας υγείας.

Δ. Μουλιού: Υγειονομική βόμβα ο Παγασητικός - Δυνητικοί κίνδυνοι

«Ο Παγασητικός είναι υγειονομική βόμβα και με τα νεκρά ψάρια έγινε πιο χειροπιαστή η οικολογική καταστροφή», λέει η Βολιώτισσα διπλωματούχος βιοχημικός – βιοτεχνολόγος, Δήμητρα Μουλιού. «Εδώ και μήνες, όπως αναφέρει, μετά από τις πλημμύρες τα ίδια νερά εισέρχονται στον Παγασητικό, και ίσως δεν απαιτείται απλώς απομάκρυνση των νεκρών ψαριών, αλλά και παύση της εκροής των δυνητικά μολυσμένων υδάτων εντός του κόλπου, δεδομένης και της αποσύνθεσης οργανικής ύλης εντός αυτών και του πιθανού ευτροφισμού και ανάπτυξης τοξικών φυκών».

Σύμφωνα με την κ. Μουλιού, μαζικοί θάνατοι τόνων ψαριών έχουν καταγραφεί στο παρελθόν σε λίμνες της Πολωνίας, της Ρωσίας, του Ισραήλ, της Κίνας και της Αφρικής, ενώ πρόσφατα κάτι ανάλογο συνέβη στο Σαν Αντόνιο της Καλιφόρνια. Η διεθνής εμπειρία παρέχει πληροφορίες αξιολόγησης και χειρισμού.

Σε πρώτη φάση, όπως αναφέρει, «το πρόβλημα έγκειται στην αποσύνθεση των νεκρών ψαριών και άλλων οργανισμών εντός του νερού, κάτι που αναμφίβολα οδηγεί σε συσσώρευση οργανικής ύλης, σε αύξηση της βακτηριακής βιομάζας και σε πιθανή πυροδότηση ανοξικών ‘νεκρών ζωνών’ εντός του κόλπου».

Σε δεύτερη φάση βρίσκεται «η ενδεχόμενη μόλυνση των θαλάσσιων υδάτων λόγω τοξικών φερτών υλών από την Κάρλα, κάτι επιζήμιο για το βολιώτικο οικοσύστημα και τον Βολιώτη λόγω πιθανής διατάραξης της τοπικής τροφικής αλυσίδας. Ενδεχομένως να πρέπει να κρατήσουμε απόσταση και από τα ντόπια θαλασσινά πόσο μάλλον τα μαλάκια».

Αποφυγή κολύμβησης και μέτρα προφύλαξης

Η βιοχημικός – βιοτεχνολόγος προτείνει την αποφυγή κολύμβησης και άλλων συναφών δραστηριοτήτων στη θάλασσα, σε περιοχές με νεκρά ψάρια, έως ότου οι αρμόδιοι φορείς προχωρήσουν σε μετρήσεις και δώσουν αποτελέσματα. Επίσης, συνιστά την τήρηση απόστασης από τις περιοχές συσσώρευσης, αλλά και τη χρήση μάσκας υψηλής προστασίας Κ(Ν)95 για την προφύλαξη του αρχικά ανώτερου αναπνευστικού συστήματος απέναντι σε έκθεση δυνητικών εισπνεόμενων χημικών –σε περιοχές με την χαρακτηριστική δυσωδία.

«Όσοι έχουν κάποια χρόνια πάθηση ή είναι ανοσοκατεσταλμένοι, ευπαθείς ή άτομα μεγαλύτερης ηλικίας θα πρέπει να προσέχουν διπλά, και όσοι έρχονται σε επαφή με το νερό και δραστηριοποιούνται σε αυτό ίσως θα πρέπει να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά για πιθανά δερματικά εξανθήματα/εγκαύματα, ενοχλήσεις των οφθαλμών, πονοκεφάλους, ναυτίες και συμπτωματολογία αλλεργικών αντιδράσεων λόγω οξειδωτικού στρες», αναφέρει και συμπληρώνει: «Έπειτα το μικροβιολογικό φορτίο ενδεχομένως να είναι ένα ζήτημα και ίσως χρειαστούμε σχετική ανοσία. Η ιστορία έχει δείξει πως η "ισπανική γρίπη" επιδεινώθηκε εξαιτίας του μολυσμένου νερού και των τριτοκοσμικών συνθηκών της τότε εποχής»

Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών

«Λόγω των δυνητικών υγρών και αέριων τοξινών, ίσως θα πρέπει οι Βολιώτες να προλάβουμε πιθανές καταστάσεις με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη όπως φρούτα και λαχανικά έντονου χρώματος και να παραμείνουμε ενυδατωμένοι εξωτερικά και εσωτερικά», σημειώνει η κ. Μουλιού, προσθέτοντας: «Υπάρχουν τροφές που μετά την κατανάλωση διασπώνται προς την παραγωγή ενώσεων που δρουν ως βιοαπορροφητικά, δεσμεύοντας τοξίνες και πιθανά βαρέα μέταλλα. Τέτοια είναι ο κόλιανδρος, το σκόρδο, το λεμόνι, ορισμένα είδη ξηρών καρπών κ.ά.».