Οι τρεις δύσκολες επιλογές του Ισραήλ για τη Γάζα

Μια, κατά πως φαίνεται επικείμενη, ισραηλινή χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα απειλήσει να προκαλέσει νέα Ιντιφάντα, θα αυξήσει τον κίνδυνο συμμετοχής άλλων ένοπλων ομάδων στη σύγκρουση και θα αναγκάσει το Ισραήλ να επιλέξει μεταξύ μη ελκυστικών επιλογών για πιθανή εκ νέου κατάληψη του παλαιστινιακού θύλακα.

Επίσης, θα αποτελέσει τροχοπέδη στην εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία, θα διογκώσει τα αντι-ισραηλινά αισθήματα στις χώρες της περιοχής και ενδεχομένως θα προκαλέσει προσφυγική κρίση στην Αίγυπτο.

Στις 9 Οκτωβρίου, ο επικεφαλής εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού είπε ότι οι ισραηλινές αμυντικές δυνάμεις είχαν καλέσει τον αριθμό ρεκόρ των 300.000 εφέδρων, συμπεριλαμβανομένων των βασικών μονάδων που απαιτούνται για μια χερσαία εισβολή, και «προχωρούν στην επίθεση».

Οι ενέργειες αυτές προετοιμάζουν το έδαφος για μια ισραηλινή χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας ως αντίποινα για τις επιθέσεις που ξεκίνησε η παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς με έδρα τη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου. Μέσω της εισβολής, το Ισραήλ ελπίζει να υποβαθμίσει τη στρατιωτική υποδομή και την ικανότητα της Χαμάς να πραγματοποιεί μελλοντικές επιθέσεις, καθώς και πετύχει τη διάσωση ομήρων όπου είναι δυνατόν.

Την ίδια μέρα, επικαλούμενο τρεις ισραηλινές και αμερικανικές πηγές, το Axios ανέφερε ότι ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είπε στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας στις 8 Οκτωβρίου ότι «πρέπει να μπούμε», γεγονός που υπονοεί ότι μια χερσαία εισβολή είναι σχεδόν βέβαιη. Ήδη, οι ισραηλινές αρχές έχουν διατάξει «πλήρη πολιορκία» της λωρίδας για να διακοπεί η παροχή ηλεκτρισμού, τροφίμων, καυσίμων, νερού και άλλων αγαθών και υπηρεσιών στους περίπου 2,3 εκατομμύρια κατοίκους της.

* Το Ισραήλ (υποστηριζόμενο από την Αίγυπτο) έχει αποκλείσει τη λωρίδα από τότε που ανέλαβε η Χαμάς την εξουσία το 2007, αλλά οι ισραηλινές αρχές επέτρεπαν την εισαγωγή ορισμένων αγαθών (όπως τρόφιμα) που θεωρείται ότι έχουν μικρότερο κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή όπλων.

Μια ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα συνεπαγόταν υψηλό αριθμό θυμάτων και από τις δύο πλευρές, θα διόγκωνε δραματικά τον κίνδυνο βίαιης ανάφλεξης στη Δυτική Όχθη και θα αύξανε τις επιθέσεις από τον Λίβανο, αναγκάζοντας το Ισραήλ να πολεμήσει σε πολλαπλά μέτωπα.

Παρά τον μεγάλο αριθμό καλά εκπαιδευμένων και εξοπλισμένων ισραηλινών στρατευμάτων, και την αεροπορική κυριαρχία, μια εισβολή στη λωρίδα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη σε τακτικό και στρατηγικό επίπεδο. Η Χαμάς και άλλες ομάδες όπως η Παλαιστινιακή Ισλαμική Τζιχάντ (PIJ) έχουν δημιουργήσει ένα τεράστιο δίκτυο από κρησφύγετα, σήραγγες και παγίδες από τις οποίες κρύβονται και επιτίθενται σε Ισραηλινούς στρατιώτες, ειδικά νεότερους εφέδρους που δεν έχουν εμπειρία να πολεμούν εντός πόλεων όπως η Γάζα, η οποία είναι εξαιρετικά πυκνοκατοικημένη και επομένως ενέχει υψηλό κίνδυνο παράπλευρων ζημιών.

Επιπλέον, το γεγονός ότι η Χαμάς και η PIJ κρατούν δεκάδες ομήρους (σύμφωνα με πληροφορίες 100 στην περίπτωση της Χαμάς και 30 στην περίπτωση της PIJ) σημαίνει ότι τα ισραηλινά στρατεύματα δεν θα μπορούν να βασιστούν στη συντριπτική υπεροπλία τους και σε κάποιον βαθμό θα πρέπει να πολεμήσουν με επίγειες δυνάμεις υιοθετώντας πιο διακριτικές, προσεκτικές μεθόδους.

Θα υπάρξουν πολλά θύματα και από τις δύο πλευρές, αυξάνοντας τον κίνδυνο μιας νέας Ιντιφάντα (παλαιστινιακή εξέγερση) όχι μόνο στη Γάζα, αλλά και στη Δυτική Όχθη, όπου οι εντάσεις βρίσκονται ήδη σε οριακό σημείο μετά από μήνες βίαιων επιθέσεων μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Η Φωλιά των Λιονταριών, μια ομάδα ανταρτών στη Δυτική Όχθη, της οποίας η αυξανόμενη επιρροή αμφισβητεί τον ηγετικό ρόλο της Χαμάς στην Παλαιστινιακή Αντίσταση, φέρεται να έχει ήδη καλέσει τους κατοίκους της Δυτικής Όχθης «να πάρουν τα όπλα αμέσως», καταδεικνύοντας πόσο πιθανός είναι ο κίνδυνος μιας νέας Ιντιφάντα. Επιπλέον, η Χεζμπολάχ και οι διάφορες παλαιστινιακές φράξιες στον Λίβανο φαίνεται ότι είναι έτοιμες να εμπλακούν για να οδηγήσουν το Ισραήλ σε έναν πολυμέτωπο πόλεμο και μια ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα έδινε σε αυτές τις ομάδες ακόμη μεγαλύτερο κίνητρο να συμμετάσχουν πιο επιθετικά στη σύγκρουση.

Οι επιλογές

Μετά από μια χερσαία εισβολή, οι επιλογές του Ισραήλ για την εκ νέου κατάληψη της Γάζας θα είχαν όλες σημαντικά μειονεκτήματα, προμηνύοντας περαιτέρω αστάθεια και ανασφάλεια στην περιοχή. Ο πρωθυπουργός Νετανιάχου υποσχέθηκε ότι η αντίδραση του Ισραήλ θα «αλλάξει τη Μέση Ανατολή» και ότι «αυτό που θα βιώσει η Χαμάς θα είναι δύσκολο και τρομερό», υποδηλώνοντας ότι σκοπεύει να ανακτήσει τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Το Ισραήλ φαινομενικά έχει τρεις κύριες επιλογές για την κατοχή και τη διακυβέρνηση της Γάζας, καμία από τις οποίες δεν είναι πιθανό να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη σταθερότητα ή ασφάλεια.

Πρώτον, το Ισραήλ θα μπορούσε να παραδώσει τον έλεγχο στην Παλαιστινιακή Αρχή (PA), η οποία ήδη κυβερνά τη Δυτική Όχθη. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προσθέσει ένα επίχρισμα νομιμότητας αφήνοντας τους Παλαιστίνιους φαινομενικά να έχουν τον έλεγχο της επικράτειας. Η υποστήριξη για την Παλαιστινιακή Αρχή, όμως, έχει πέσει κατακόρυφα στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα ενώ και οι ισραηλινές αρχές είναι πολύ δύσπιστες για την ικανότητά της να κυβερνήσει. Η μετάβαση σε μια διακυβέρνηση της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα είναι επομένως απίθανο να συμβεί και ακόμη λιγότερο πιθανό να είναι επιτυχής (αν υποτεθεί, βέβαια, ότι η Παλαιστινιακή Αρχή θα συμφωνούσε ακόμη και να καταλάβει το έδαφος, το οποίο παραμένει ανοιχτό ερώτημα).

Δεύτερον, το Ισραήλ θα μπορούσε να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια εναλλακτική μορφή διακυβέρνησης μέσω ενός διαφορετικού παλαιστινιακού φορέα. Ωστόσο, η εναλλακτική αυτή θα είχε επίσης περιορισμένη νομιμότητα στα μάτια των κατοίκων της Γάζας και, μετά την άνευ προηγουμένου βία το περασμένο Σαββατοκύριακο, το Ισραήλ είναι απίθανο να θέλει να πειραματιστεί με μια μη δοκιμασμένη παλαιστινιακή κυβέρνηση που πιθανότατα θα μπορούσε να θεωρηθεί μια μαριονέτα.

Τέλος, το Ισραήλ θα μπορούσε να επιδιώξει να κυβερνήσει άμεσα την επικράτεια, πιθανώς υπό τον υπάρχοντα φορέα του Συντονιστή Κυβερνητικών Δραστηριοτήτων στα Παλαιστινιακά Εδάφη (COGAT) εντός του Υπουργείου Άμυνας. Τα ακροδεξιά κόμματα που υποστηρίζουν την κυβέρνηση του Νετανιάχου πιέζουν ώστε το Ισραήλ να ανακτήσει τον έλεγχο της Γάζας από τη Χαμάς από τότε που το Ισραήλ απέσυρε τους εποίκους και τις δυνάμεις του από το έδαφος το 2005. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα επέβαλλε την άμεση ισραηλινή διοίκηση σε έναν πληθυσμό που είναι αντίθετος σε αυτό — κάτι που θα απαιτούσε μακροπρόθεσμη και σημαντική ανάπτυξη ισραηλινών δυνάμεων ασφάλειας στην επικράτεια.

* Το Ισραήλ κυβέρνησε άμεσα τη Λωρίδα της Γάζας αφού την κατέλαβε από την Αίγυπτο το 1967 και έως το 2005. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το Ισραήλ δημιούργησε οικισμούς και χρησιμοποίησε το έδαφος ως κέντρο στρατιωτικών επιχειρήσεων. Αλλά μετά τις Συμφωνίες του Όσλο το 1993, το Ισραήλ δήλωσε την πρόθεσή του να αποσυρθεί από τη Γάζα και να την παραδώσει στην Παλαιστινιακή Αρχή. Το Ισραήλ αποσύρθηκε το 2005 και διέλυσε βίαια τους οικισμούς του. Το 2007 η Χαμάς ανέλαβε την εξουσία μετά από έναν σύντομο εμφύλιο πόλεμο με τη Φατάχ, το κόμμα που ελέγχει την Παλαιστινιακή Αρχή.

Μια ισραηλινή χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα βάλει επίσης στον πάγο τις προσπάθειες για ομαλοποίηση των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας και θα πυροδοτήσει διαδηλώσεις κατά του Ισραήλ και στοχευμένες επιθέσεις σε όλη την περιοχή και πέρα από αυτήν.

Τους τελευταίους μήνες, το Ριάντ διαπραγματευόταν με την Ουάσιγκτον ένα πιθανό αμυντικό σύμφωνο ως μέρος μιας ευρύτερης συμφωνίας για τη Σαουδική Αραβία για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. Μέχρι στιγμής, το βασίλειο έχει περιοριστεί στις δημόσιες δηλώσεις του για τη σύγκρουση στη Γάζα στο να ζητά την αποτροπή περαιτέρω βίας. Ωστόσο, μια ισραηλινή εισβολή στη λωρίδα θα καθιστούσε ουσιαστικά πολιτικά αδύνατο για το Ριάντ να προχωρήσει σε συζητήσεις ομαλοποίησης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, λόγω του πλήγματος που θα προκαλούσε στην εικόνα του στο μουσουλμανικό κόσμο το γεγονός ότι συνεργάζεται με τους Ισραηλινούς ενώ οι Παλαιστίνιοι βρίσκονται υπό πολιορκία.

Το Ισραήλ και η Σαουδική Αραβία ενδέχεται να συνεχίσουν τις συνομιλίες στο παρασκήνιο, καθώς έχουν αμοιβαία συμφέροντα να συνεργαστούν εναντίον του Ιράν. Αλλά είναι πλέον απίθανο να υπάρξει οποιαδήποτε σημαντική συμφωνία τις επόμενες εβδομάδες.

Ομοίως, τα άλλα κράτη που έχουν ομαλοποιήσει τις σχέσεις τους με το Ισραήλ με τις Συμφωνίες του Αβραάμ - Μπαχρέιν, Μαρόκο, Σουδάν και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα - πιθανότατα θα ανακοινώσουν μέτρα περιορισμού των σχέσεων με το Ισραήλ, όπως αναστολή ταξιδιών και περιορισμό των επενδύσεων. Την ίδια στιγμή, αντι-ισραηλινές (και αντι-εβραϊκές) διαμαρτυρίες και επιθέσεις μπορούν να αναμένονται σε όλη τη Μέση Ανατολή και πέρα από αυτήν, ειδικά εάν το Ισραήλ εισβάλει στη Γάζα. Κάποιες διαμαρτυρίες και μεμονωμένες πράξεις βίας έχουν ήδη συμβεί (συμπεριλαμβανομένης της αστυνομικής δολοφονίας δύο Ισραηλινών τουριστών στις 8 Οκτωβρίου στην Αίγυπτο), αλλά η πιθανότητα μεγάλου αριθμού νεκρών από την παλαιστινιακή πλευρά και φυσικών καταστροφών κατά τη διάρκεια μιας ισραηλινής εισβολής στη Γάζα θα πυροδοτούσε πιθανώς πολύ μεγαλύτερες διαδηλώσεις και θα αύξανε σημαντικά την πιθανότητα στοχευμένων αντισημιτικών επιθέσεων.

Τέλος, μια ισραηλινή εισβολή θα μπορούσε να οδηγήσει σε εισροή προσφύγων από τη Γάζα στη γειτονική Αίγυπτο, δημιουργώντας μια μεγάλη κρίση που θα επιδείνωνε τις οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η βορειοαφρικανική χώρα.

Ήδη, το Κάιρο φέρεται να φοβάται «μια ανθρωπιστική καταστροφή που δεν θα ξέραμε πώς να αντιμετωπίσουμε». Σε συνδυασμό με την επιβολή ολοκληρωτικού αποκλεισμού από το Ισραήλ, μια εισβολή θα ωθούσε τους κατοίκους της Γάζας να προσπαθήσουν να διαφύγουν στην Αίγυπτο μέσω της συνοριακής διέλευσης της Ράφα, η οποία είναι το μόνο πέρασμα που συνδέει τη Γάζα με την Αίγυπτο. Ενώ το Κάιρο προσπαθεί να μεσολαβήσει μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς για να αποτρέψει περαιτέρω κλιμάκωση, πιθανότατα θα αναγκαστεί να δεχτεί μεγάλο αριθμό Παλαιστινίων προσφύγων και το οικονομικό κόστος της φροντίδας τους.

Σε περίπτωση εκ νέου κατάληψης της Γάζας από το Ισραήλ, οι πρόσφυγες που θα φύγουν για την Αίγυπτο ενδέχεται να μην μπορούν να επιστρέψουν, κάτι που σημαίνει ότι οι αιγυπτιακές αρχές μπορεί να επωμιστούν τη φροντίδα τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.