Τα μηνύματα που έστειλε το Πεκίνο με τις ασκήσεις στην Ταϊβάν

Οι στρατιωτικές ασκήσεις που διεξήγαγε η Κίνα ως απάντηση στην επίσκεψη της προέδρου της Βουλής των ΗΠΑ Νάνσι Πελόζι στην Ταϊβάν δεν θα προκαλέσουν άμεση στρατιωτική κλιμάκωση, αν και υπογραμμίζουν τις επιλογές που έχει στη διάθεσή του το Πεκίνο για πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά αντίποινα κατά των ΗΠΑ, της Ταϊβάν και άλλων αντιπάλων, αλλά και τους περιορισμούς με τους οποίους είναι αντιμέτωπες οι προσπάθειες περιφερειακής σταθεροποίησης.

Η Πελόζι συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Ταϊβάν Τσάι Ινγκ-γουέν στην Ταϊπέι στις 3 Αυγούστου μετά την άφιξή της στο νησί μια μέρα νωρίτερα. Σε απάντηση, το υπουργείο Άμυνας της Κίνας ανακοίνωσε ασκήσεις με πραγματικά πυρά για τις 4-7 Αυγούστου σε έξι θαλάσσιες περιοχές γύρω από την Ταϊβάν. Στη συνέχεια, στις 4 Αυγούστου, το Ναυτικό και Λιμενικό Γραφείο της Ταϊβάν ισχυρίστηκε ότι η Κίνα είχε προσθέσει μια έβδομη περιοχή και επέκτεινε τη ναυτική άσκηση έως τις 10 π.μ. τοπική ώρα στις 8 Αυγούστου.

Οι ασκήσεις περιλάμβαναν κινεζικές ναυτικές και αεροπορικές επιχειρήσεις στη διάμεση γραμμή των Στενών της Ταϊβάν (μια de facto διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο χωρών) και δοκιμές πυραύλων στις καθορισμένες περιοχές. Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας αυτών των ασκήσεων στις 4 Αυγούστου, το υπουργείο Άμυνας της Ιαπωνίας ανέφερε ότι τουλάχιστον τέσσερις πύραυλοι πέταξαν απευθείας πάνω από την πρωτεύουσα της Ταϊβάν, την Ταϊπέι, πριν προσγειωθούν στα ύδατα ανατολικά της Ταϊβάν, και πέντε πύραυλοι προσγειώθηκαν στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Ιαπωνίας, αν και όλοι κινήθηκαν μέσα στις προκαθορισμένες περιοχές των ασκήσεων.

* Οι ασκήσεις με πραγματικά πυρά πραγματοποιήθηκαν σε ύδατα βόρεια της Ταϊβάν (κοντά στις λιμενικές πόλεις της Ταϊπέι και του Κεελούνγκ), καθώς και στα Στενά της Ταϊβάν δυτικά του νησιού και στη θάλασσα ανατολικά του νησιού. Στα νότια της Ταϊβάν, ασκήσεις διεξήχθησαν επίσης στα ανοικτά των ακτών του Καοσιούνγκ και του Ανπίνγκ, καθώς και σε μια ακόμα πιο μακρινή περιοχή στο στενό της Λουζόν.

* Η τελευταία φορά που η Κίνα πραγματοποίησε ασκήσεις με πραγματικά πυρά αυτής της κλίμακας ήταν το 1995-1996, αλλά ήταν πιο μακριά από τις ακτές της Ταϊβάν και επικεντρώθηκαν κυρίως στις περιοχές δυτικά της Ταϊβάν, όχι στις πιο μακρινές θάλασσιες περιοχές στα ανατολικά του νησιού. Οι περιοχές στις οποίες πραγματοποιήθηκαν οι τρέχουσες ασκήσεις, ωστόσο, επικαλύπτονται σε ορισμένα σημεία με τα χωρικά ύδατα της Ταϊβάν, και έτσι οι πυραυλικές επιθέσεις σε αυτά τα ύδατα μπορούν να χαρακτηριστούν ως επιθετικές ενέργειες, αν και η Ταϊβάν απάντησε με αυτοσυγκράτηση.

Οι ασκήσεις αποσκοπούν κυρίως να εκφράσουν την απογοήτευση του Πεκίνου για το διπλωματικό ταξίδι των ΗΠΑ στην Ταϊβάν και να πείσουν την Ταϊπέι ότι δεν αξίζει να υποστεί τα αντίποινα του Πεκίνου για μια τέτοια συνεργασία με τον έξω κόσμο. Από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας το 1949, το Πεκίνο θεωρεί την Ταϊβάν ως κυρίαρχο έδαφός του και δεσμεύεται να «επανενωθεί» με το νησί με οποιοδήποτε μέσο, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βίας.

Όταν ξένοι αξιωματούχοι αντιτίθενται σε αυτήν την αφήγηση επισκεπτόμενοι την Ταϊβάν υποστηρίζοντας de facto την κυριαρχία του νησιού, το Πεκίνο συχνά απαντά με κυρώσεις, εμπορικούς περιορισμούς, επιδείξεις στρατιωτικής δύναμης και πάγωμα των διπλωματικών καναλιών. Όπως και με προηγούμενες στρατιωτικές ασκήσεις, το Πεκίνο έχει στόχο να αποτρέψει την κυβέρνηση και τον λαό της Ταϊβάν από το να προχωρήσουν προς de jure ανεξαρτησία και συνάψουν στενότερες αμυντικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Γενικότερα, οι τελευταίες στρατιωτικές ασκήσεις της Κίνας επιδιώκουν να υπενθυμίσουν στους αντιπάλους της το στρατιωτικό και οικονομικό κόστος της υποστήριξης της Ταϊβάν. Για το Πεκίνο, αυτές οι ασκήσεις μπορούν να αποτρέψουν τις ασιατικές και δυτικές εταιρείες να στηρίξουν την κυριαρχία της Ταϊβάν, δείχνοντας τη μεγάλης κλίμακας αναστάτωση που μπορεί να προκαλέσει η Κίνα στην παγκόσμια ναυτιλία στα Στενά της Ταϊβάν ως απάντηση στις εξελίξεις που αφορούν το νησί.

Η επέκταση της έκτασης και της διάρκειας των ασκήσεων σηματοδοτεί, επιπλέον, την ικανότητα της Κίνας να επιβάλει de facto εμπάργκο στα κύρια λιμάνια της Ταϊβάν στο μέλλον, και ως εκ τούτου να αποδεκατίσει την παγκόσμια θαλάσσια κυκλοφορία. Πράγματι, η κάλυψη των ασκήσεων από τα κρατικά μέσα της Κίνας επιβεβαίωσε άμεσα αυτήν την πρόθεση, καθώς το κύριο μήνυμα ήταν ότι οι ασκήσεις θα παρέχουν εκπαίδευση για την εφαρμογή ενός «θαλάσσιου αποκλεισμού», μιας «αναχαίτισης αέρος-αέρος» και το «σφράγισμα και τον έλεγχο» της Ταϊβάν και των γύρω υδάτων. Η Κίνα προσπαθεί επίσης να αποτρέψει την ξένη εμπλοκή στις υποθέσεις της Ταϊβάν, δείχνοντας στην Ιαπωνία και τις ΗΠΑ το στρατιωτικό κόστος που θα είχε μια παρέμβαση σε μια μελλοντική κινεζική εισβολή στην Ταϊβάν.

Οι απόψεις των Κινέζων εθνικιστών, οι ανησυχίες για την κληρονομιά του Σι Τζινπίνγκ και ο συμβολισμός της 95ης επετείου του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (συμπτωματικά την 1η Αυγούστου) πιθανότατα συνέβαλαν στην απόφαση του Πεκίνου να απαντήσει τόσο σθεναρά με την πραγματοποίηση στρατιωτικών ασκήσεων.

Πριν από την επίσκεψη της Πελόζι, οι Κινέζοι ηγέτες είχαν στείλει μέσω διπλωματικών καναλιών μήνυμα στον Λευκό Οίκο ότι το Πεκίνο ενδέχεται να επιβάλει ζώνη απαγόρευσης πτήσεων για να εμποδίσει την Πελόζι να εισέλθει στον εναέριο χώρο της Ταϊβάν. Αυτό τελικά δεν συνέβη, καθώς έφτασε με ασφάλεια στην Ταϊπέι στις 2 Αυγούστου με τη συνοδεία αεροσκαφών της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ. Έτσι, οι ασκήσεις είχαν εν μέρει στόχο να ενισχύσουν τη στήριξη των εθνικιστών στην κινεζική κυβέρνηση, οι οποίοι επέκριναν τον στρατό τους ότι απέτυχε να εμποδίσει την Πελόζι να επισκεφθεί το νησί, δείχνοντας ότι η Κίνα μπορεί ακόμα να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της στην Ταϊβάν. Επιπλέον, οι ασκήσεις θα βοηθήσουν στην ενίσχυση της στρατιωτικής φερεγγυότητας του ίδιου του προέδρου Σι Τζινπίνγκ προτού αυτός και άλλοι κορυφαίοι ηγέτες συζητήσουν για τη σύνθεση του επόμενου Πολιτικού Γραφείου της Κίνας (του ανώτατου οργάνου λήψης αποφάσεων του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας) πριν από το 20ο Συνέδριο του Κόμματος, το οποίο θα πραγματοποιηθεί κάποια στιγμή αυτό το φθινόπωρο.

Επιπλέον, οι ασκήσεις έχουν τακτικά οφέλη για την πολεμική ετοιμότητα της Κίνας, δίνοντας τη δυνατότητα στον στρατό της να κάνει επίδειξη δύναμης , καθώς και να δοκιμάσει μερικά από τα προκαταρκτικά βήματα που απαιτούνται για μελλοντική εισβολή στην Ταϊβάν (συμπεριλαμβανομένων εμπάργκο, συντονισμένων πυραυλικών επιθέσεων και αποκλεισμού της εναέριας πρόσβασης).

Από υλικοτεχνική άποψη, ο στρατός της Κίνας δεν είναι έτοιμος να εισβάλει στην Ταϊβάν - μια τέτοια κίνηση θα ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο περίπλοκες αποβατικές επιχειρήσεις στην παγκόσμια ιστορία - και ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει την πιθανή μεγάλης κλίμακας σύγκρουση με τις ΗΠΑ που θα ακολουθούσε.

Οι πρόσφατες στρατιωτικές εκτιμήσεις των ΗΠΑ φτάνουν στο σημείο να υποδηλώνουν ότι η Κίνα δεν θα είναι στρατιωτικά έτοιμη να εξαπολύσει εισβολή στην Ταϊβάν πριν από το 2027. Αλλά οι τρέχουσες ασκήσεις προσφέρουν στον κινεζικό στρατό εμπειρία στη μαζική κινητοποίηση δυνάμεων (όπως φαίνεται σε βίντεο κοινωνικών δικτύων με κινεζικά, αυτοκινούμενα οβιδοβόλα και πλατφόρμες πυραύλων που κινούνται στους αυτοκινητόδρομους και τις παραλίες του Σιαμέν), καθώς και στην πραγματοποίηση κοινών επιχειρήσεων με την Πολεμική Αεροπορία της Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, το Ναυτικό, των Πυραυλικών Δυνάμεων και των Δυνάμεων Στρατηγικής Υποστήριξης (υπεύθυνες για την επιμελητεία, τις επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο και την προπαγάνδα).

Αυτές οι εμπειρίες είναι κρίσιμες για την προετοιμασία μιας μελλοντικής εισβολής στην Ταϊβάν, η οποία θα απαιτούσε από όλους τους στρατιωτικούς κλάδους της Κίνας να ανταποκριθούν με συντονισμό δυνάμεων και κινητοποίηση πόρων σε μια κλίμακα που η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεν έχει δοκιμάσει από την ίδρυσή της το 1949. Εντούτοις, οι τρέχουσες ασκήσεις δεν αποτελούν πρόβα εισβολής, η οποία θα περιλάμβανε πιο περίπλοκες πτυχές (όπως η μαζική κινητοποίηση, η εκπαίδευση και ο εξοπλισμός εθνοφυλακών).

* Για να καταλάβει την Ταϊβάν, η Κίνα θα χρειαστεί να αναπτύξει εκατομμύρια στρατιώτες, να διασφαλίσει ότι θα φτάσουν με ασφάλεια στις ακτές της Ταϊβάν και στη συνέχεια να βάλει αυτούς τους στρατιώτες να δημιουργήσουν ένα προγεφύρωμα με ασφαλείς γραμμές ανεφοδιασμού προς στην ηπειρωτική χώρα. Ο τεράστιος όγκος ανθρώπινου δυναμικού, οχημάτων και υλικοτεχνικών ικανοτήτων που θα απαιτούσε αυτό θα το καθιστούσε μια ηράκλεια προσπάθεια ακόμη και χωρίς την παρέμβαση των ΗΠΑ. Αλλά με μια εισβολή να είναι πιθανόν να προκαλέσει την αντίδραση των ΗΠΑ, η Κίνα πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι ο στρατός της είναι οπλισμένος και έτοιμος να αποκρούσει τον πιο ισχυρό στρατό στον κόσμο.

Παρά τα τακτικά αυτά οφέλη, οι κίνδυνοι αυτών των ασκήσεων είναι μεγάλοι για την Κίνα, με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ταϊβάν και τη στάση των δυτικών κυβερνήσεων έναντι της Κίνας να μην ευνοούν το Πεκίνο.

Αν και οι διαταραχές στο εμπόριο από τις τετραήμερες ασκήσεις ήταν αρκετά περιορισμένες, τα γυμνάσια της Κίνας θα ενισχύσουν την αίσθηση στις δυτικές κυβερνήσεις και σε ορισμένες ασιατικές ότι η Κίνα έχει εξελιχθεί σε μεγάλη απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα, εντείνοντας πιθανώς τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές ενέργειες για αποσύνδεση από την Κίνα. Όσον αφορά την πολιτική ζωή στην Ταϊβάν, οι ασκήσεις θα μπορούσαν να γυρίσουν μπούμερανγκ για την Κίνα οδηγώντας το λιγότερο φιλικό προς την Κίνα κυβερνών κόμμα του νησιού να κερδίσει περισσότερες έδρες στις τοπικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Πιο άμεσα, ωστόσο, αξίζει να παρακολουθήσει κανείς τον κίνδυνο ατυχήματος μεταξύ κινεζικών και ταϊβανέζικων δυνάμεων στη θάλασσα ή στον αέρα, καθώς θα μπορούσε να πυροδοτήσει πολιτική κρίση παρόμοια με εκείνη που προκάλεσε το περιστατικό με το κατασκοπευτικό αεροσκάφος EP-3 τον Απρίλιο του 2001, κατά τη διάρκεια του οποίου Κινέζος πιλότος μαχητικού συγκρούστηκε με πολύ μεγαλύτερο αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροσκάφος ενώ προσπαθούσε να το αναχαιτίσει. Αν και είναι απίθανο να πυροδοτήσει ευρύτερη στρατιωτική σύγκρουση, ένα τέτοιο περιστατικό θα μπορούσε να βαθύνει περαιτέρω τις κινεζικές εντάσεις με την Ταϊβάν και τις ΗΠΑ και να προκαλέσει ακόμη περισσότερα οικονομικά αντίποινα ή μια πολιτική κρίση, όπως έκανε το περιστατικό του EP-3.

* Πριν τις προεδρικές εκλογές της Ταϊβάν το 1996, η Κίνα προσπάθησε να χρησιμοποιήσει ασκήσεις με πραγματικά πυρά για να αποτρέψει τους πολίτες της Ταϊβάν να ψηφίσουν υπέρ του Λι Τενγκ-Χούι. Αλλά οι ασκήσεις κατέληξαν να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, αυξάνοντας την υποστήριξη για τον Λι, βοηθώντας τον να κερδίσει τελικά τη μάχη.

Μέχρι στιγμής, η διεθνής αντίδραση στις ασκήσεις παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό ήπια, με ελάχιστα στρατιωτικά και οικονομικά αντίποινα. Σε απάντηση στις ασκήσεις, η Ταϊβάν έχει τις δυνάμεις της σε όλο το νησί σε κατάσταση ετοιμότητας. Η Ταϊπέι έχει επίσης χρησιμοποίησει αεροσκάφη και πλοία για να αποτρέψει τις αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις της Κίνας να περάσουν πολύ πέρα από τη διάμεση γραμμή των Στενών της Ταϊβάν.

Ενώ η κυβέρνηση της Ταϊβάν ισχυρίστηκε ότι ο στρατός θα απαντούσε με τα κατάλληλα μέτρα σε τυχόν παραβιάσεις της κυριαρχίας του νησιού, η Ταϊπέι μέχρι στιγμής έχει ενεργήσει με μεγάλη αυτοσυγκράτηση — χρησιμοποιώντας μόνο την ελάχιστη δύναμη που απαιτείται για να απαντήσει στις κινεζικές προκλήσεις.

Οι ΗΠΑ, επίσης, ενήργησαν με γενική ψυχραιμία, στέλνοντας αεροπλανοφόρα στις κοντινές θάλασσες πριν και μετά την επίσκεψη της Πελόζι, αλλά δεν ανταποκρίθηκαν άμεσα σε καμία από τις τακτικές στρατιωτικές κινήσεις της Κίνας εν μέσω των ασκήσεων. Όσον αφορά τις επιχειρήσεις, ορισμένες ναυτιλιακές και αεροπορικές εταιρείες της Νότιας Κορέας έχουν ήδη εκτρέψει ή ακυρώσει δρομολόγια, αντίστοιχα, στην περιοχή. Η σύντομη διάρκεια των ασκήσεων και η σχετική ευκολία αλλαγής των θαλάσσιων διαδρομών για την αποφυγή των περιοχών όπου διεξάγονται (μαζί με το γεγονός ότι τα πλοία εξακολουθούν να έχουν πρόσβαση στα λιμάνια της Ταϊβάν) θα περιορίσουν τις διακοπές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

* Η επίσκεψη της Πελόζι πραγματοποιήθηκε καθώς οι ΗΠΑ και η Κίνα προσπαθούν να διατηρήσουν τη δυνατότητα στρατιωτικής αποτροπής στον Δυτικό Ειρηνικό και παράλληλα να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους στην Ταϊβάν, χωρίς να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη σύγκρουση. Εντούτοις, ενώ η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο υποψιάζονται ότι ο στρατηγικός ανταγωνισμός τους μπορεί να οδηγήσει τελικά σε σύγκρουση, προσπαθούν και οι δύο να αποφύγουν την περιττή κλιμάκωση στην περιοχή που θα μπορούσε να προκαλέσει μια σύγκρουση μεταξύ των δύο μεγαλύτερων υπερδυνάμεων του κόσμου με απρόβλεπτες συνέπειες.

Ωστόσο, η επίσκεψη της Πελόζι και η αντίδραση της Κίνας υπογραμμίζουν τον κίνδυνο οι βραχυπρόθεσμες πολιτικές αποφάσεις να υπερισχύσουν των μακροπρόθεσμων στρατηγικών που αποσκοπούν στην αποφυγή συγκρούσεων. Η βραχυπρόθεσμη απειλή μιας εισβολής παραμένει μικρή, αν και η Κίνα θα μπορούσε ακόμη να επεκτείνει τις στρατιωτικές ασκήσεις ή τα αντίποινα (π.χ. με πρόσθετους εμπορικούς περιορισμούς, μποϊκοτάζ εμπορευμάτων κ.λπ.) τις επόμενες ημέρες.

Όμως η επίσκεψη της Πελόζι και η αντίδραση της Κίνας αποκαλύπτουν τον κίνδυνο οι βραχυπρόθεσμες πολιτικές ατζέντες να υπερισχύσουν των μακροπρόθεσμων στρατηγικών στόχων για τη διαχείριση των εντάσεων. Για την Ταϊβάν, αυτός ο στρατηγικός στόχος είναι η διασφάλιση της de facto κυριαρχίας, ακόμη και αν η de jure ανεξαρτησία είναι απρόσιτη. Αυτό είναι παρόμοιο με τον στόχο των ΗΠΑ να διατηρήσουν την κυριαρχία της Ταϊβάν για να εμποδίσουν την προβολή δύναμης της Κίνας βαθύτερα στον Ειρηνικό που θα απειλούσε τη στρατιωτική κυριαρχία των ΗΠΑ.

Ο απώτερος στόχος της Κίνας, εν τω μεταξύ, είναι να επανενωθεί με την Ταϊβάν μακροπρόθεσμα, ιδανικά ειρηνικά, και εάν χρειαστεί με τη χρήση βίας. Ενώ η ανάλυση κόστους-οφέλους και η μακροπρόθεσμη διαχείριση των αυξανόμενων εντάσεων θα συνεχίσουν να καθορίζουν τις πολιτικές της Κίνας, της Ταϊβάν και των ΗΠΑ, αυτές οι πιο ρεαλιστικές προσπάθειες θα συνεχίσουν να επηρεάζονται από πολιτικές ανάγκες.

Τέτοια γεγονότα θα απειλήσουν την οικονομική και στρατιωτική σταθερότητα βραχυπρόθεσμα και στην πορεία θα δοκιμάσουν τη δέσμευση διαφόρων κυβερνήσεων στις υποσχέσεις τους για την ασφάλεια.

* Η επίσκεψη της Πελόζι φάνηκε να ήταν δική της επιλογή, όχι πολιτική απόφαση του Λευκού Οίκου και πήγε κόντρα στις ανησυχίες του αμερικανικού στρατού. Αλλά επειδή δεν ήθελε να φανεί αδύναμη, η Ουάσιγκτον τελικά έδωσε τη στήριξή της στην επίσκεψή μόλις ανακοινώθηκε επίσημα.

* Ένας μελλοντικός κίνδυνος μπορεί να προέλθει από την πτέρυγα του κυβερνώντος κόμματος της Ταϊβάν που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, η οποία είναι γνωστό ότι πιέζει για την ψήφιση νομοθεσίας που θα επισημοποιούσε την κυριαρχία της Ταϊβάν. Το Πεκίνο τείνει να λαμβάνει ισχυρά μέτρα ενάντια σε αυτές τις προσπάθειες (για παράδειγμα, με απαγορεύσεις σε ορισμένες εξαγωγές της Ταϊβάν) παρά την επιθυμία και από τις δύο πλευρές να διατηρήσουν τη σταθερότητα και να αποφύγουν την περιττή πρόκληση.