Η «μαγική εικόνα» της τουρκικής οικονομίας και οι πραγματικοί κίνδυνοι

Η οικονομική ανάπτυξη που κατέγραψε φέτος η Τουρκία δύσκολα θα είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα, καθώς ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν ασκεί πιέσεις για μείωση των επιτοκίων με τρόπους που αποσταθεροποιηθούν περαιτέρω το ήδη εύθραυστο νόμισμα της χώρας και την οικονομική της κατάσταση.

Ο Ερντογάν ήταν ξεκάθαρος στις τελευταίες του δηλώσεις ότι θέλει να ξεκινήσει η χαλάρωση των επιτοκίων της Τουρκίας παρά τον πληθωρισμό που εξακολουθεί να κινείται σε υψηλά επίπεδα. Δεν επίκειται άμεσα μια κρίση στο νόμισμα, το ισοζύγιο πληρωμών ή το χρέος, αλλά η φυγή κεφαλαίων και οι πιο σφιχτές χρηματοπιστωτικές συνθήκες θα επιταχύνουν μια τέτοια εξέλιξη.

* Είναι γνωστή η ανορθόδοξη νομισματική πολιτική του Ερντογάν, η οποία προκρίνει την χαλάρωση με κάθε κόστος για την προαγωγή της οικονομικής ανάπτυξης η οποία, κατά την άποψή του, θα συγκρατήσει τον πληθωρισμό.

* Η ανορθόδοξη αυτή προσέγγιση έχει οδηγήσει σε αναρίθμητες αλλαγές διοικητών στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας πτώση της λίρας λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης στην ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας.

Η πρόσφατη μικρή πτώση του πληθωρισμού θα ενισχύσει την προσπάθεια του Ερντογάν να μειώσει τα επιτόκια πριν η κεντρική τράπεζα να είναι έτοιμη να αποδεχτεί μια χαλάρωση της πολιτικής. Τα στοιχεία του Μαϊου για τον πληθωρισμό δείχνουν την πρώτη επιβράδυνση μετά από επτά μήνες, αλλά αφήνει και πάλι την Τουρκία με έναν από τους υψηλότερους πληθωρισμούς στον κόσμο.

Ο ετήσιος πληθωρισμός υποχώρησε στο 16,6% τον περασμένο μήνα από 17,1% τον Απρίλιο. Παρότι παρέμεινε αρκετά πάνω από τον επίσημο στόχο του 5%, η πρόσφατη βουτιά του πληθωρισμού – ακόμα και αν είναι προσωρινή – θα ενισχύσει τις εκκλήσεις του Ερντογάν για χαμηλότερα επιτόκια, καθιστώντας μια μείωση επιτοκίου πιο πιθανή για τους ερχόμενους μήνες. 

* Ο δομικός πληθωρισμός στην Τουρκία υποχώρησε επίσης από το λίγο πάνω από το 17% τον Απρίλιο στο 17% τον Μάιο. Ο πληθωρισμός στα αγαθά διαμορφώθηκε στο 17,9%, χαμηλότερα από το υψηλότερο επίπεδο από τα μέσα του 2019 πριν έναν μήνα. Οι τιμές των υπηρεσιών, ωστόσο, συνεχίζουν να κινούνται υψηλότερα.

* Είναι πιθανό ότι η πτώση στα στοιχεία του Μαϊου για τον πληθωρισμό να οφείλεται στο lockdown που επιβλήθηκε στο τέλος του Ραμαζανιού τον Μάιο, καθιστώντας πολύ πρόωρο να πει κανείς αν έχει αλλάξει ρου ο πληθωρισμός στην Τουρκία.

Η ανάπτυξη που κατέγραψε πρόσφατα η τουρκική οικονομία πιθανότατα δεν είναι βιώσιμη, καθώς η λίρα συνεχίζει να αποδυναμώνεται λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης από τους επενδυτές στο νόμισμα της χώρας και στην κυβέρνηση. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δημοσίευσε η TurkStat στις 31 Μαϊου, στο πρώτο τρίμηνο του έτους η οικονομία της Τουρκίας αναπτύχθηκε ταχύτερα από κάθε άλλη στη G20 εκτός από την κινεζική, με το ΑΕΠ της να αυξάνεται κατά 7%. Αλλά αυτός ο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης έλαβε ώθηση από τη δημοσιονομική τόνωση και τον δανεισμό που στο τέλος απλά θα επιδεινώσουν το πρόβλημα χρέους που αντιμετωπίζει η χώρα. Παρά τον θετικό ρυθμό ανάπτυξης η αγοραστική δύναμη συνεχίζει να αποδυναμώνεται λόγω της πτώσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας της λίρας, καθιστώντας την ανάπτυξη αυτή μη βιώσιμη μακροπρόθεσμα.

* H κατανάλωση των νοικοκυριών στην Τουρκία εκτινάχτηκε 7,4% κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα και η μεταποίηση αυξήθηκε σημαντικά. Πρόκειται για τους δύο κινητήριους μοχλούς της ανάπτυξης σύμφωνα με την TurkStat. Αλλά η δημοσιονομική τόνωση και η αύξηση του δανεισμού, καθώς και το πιο αδύναμο νόμισμα, στηρίζουν επίσης αυτούς τους παράγοντες. Οι τουρκικές τράπεζες ενθαρρύνθηκαν να χορηγήσουν δάνεια σε επιχειρήσεις και καταναλωτές στη διάρκεια του 2020, ειδικά στο δεύτερο μισό, ώστε να κρατήσουν την ανάπτυξη υψηλά.

* H ρητορική του Ερντογάν συνεχίζει να ασκεί πίεση στη συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας, ενώ πλήττει το επενδυτικό κλίμα, οδηγώντας σε φυγή κεφαλαίων. Μετά τη δήλωση Ερντογάν στη 1 Ιουνίου ότι «επιβάλλεται» μια μείωση επιτοκίου, το τουρκικό νόμισμα υποχώρησε σε νέα χαμηλά. Η πρόσφατη πτώση της λίρας διογκώθηκε και από ότι τουρκικές εταιρείες αναγκάστηκαν να μετακυλίσουν περισσότερα από $6,9 δισ. δανείων σε ξένο νόμισμα τον Ιούνιο.

Το δυσοίωνο μακροπρόθεσμο οικονομικό outlook της Τουρκίας μπορεί τελικά να απειλήσει τον Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα AKP. Η πίεση του Ερντογάν για περαιτέρω μείωση επιτοκίων τη στιγμή που ο πληθωρισμός παραμένει υψηλός μπορεί να αποδυναμώσει περαιτέρω τη συναλλαγματική ισοτιμία και να έχει και άλλες αρνητικές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις.

* Η εύθραυστη ανάπτυξη θα δώσει στην αντιπολίτευση μια ακόμα ευκαιρία να ασκήσει κριτική στην οικονομική στρατηγική του AKP, καθώς οι αντιπολιτευτικές εφημερίδες και πολιτική αμφισβητούν τα νούμερα ως υπερβολικά αισιόδοξα που δεν αντανακλούν την πιο δεινή οικονομική κατάσταση της Τουρκίας. Αν και οι εκλογές του 2023 είναι ακόμα δύο χρόνια μακριά, τα νούμερα του AKP στις δημοσκοπήσεις υποχώρησαν πρόσφατα σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, κυρίως λόγω της επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης της χώρας.

* Η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών αναμένεται να καμφθεί περαιτέρω, κάτι που θα περιορίσει ακόμα περισσότερο τις εισροές συναλλάγματος – ειδικά αν οι οίκοι αξιολόγησης προχωρήσουν και σε άλλες υποβαθμίσεις του αξιόχρεου της Τουρκίας (σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Reuters αυτό εξετάζει να κάνει η S&P).

* Η δολαροποίηση αναμένεται να συνεχιστεί καθώς θα αποδυναμώνεται η συναλλαγματική ισοτιμία, παρά τη διαρκή ρητορική του Ερντογάν για ενίσχυση των εγχώριων επενδύσεων και εμπιστοσύνη στη λίρα.

*Η απότομη χαλάρωση δημιουργεί τον κίνδυνο να οξύνει την κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών της Τουρκίας, η οποία επιδεινώνεται σταθερά τον τελευταίο χρόνο, καθώς η κυβέρνηση στραγγίζει τα συναλλαγματικά αποθέματα. Από το 2019 ως το 2020, η τουρκική κυβέρνηση πούλησε $128 δισ. αποθεμάτων για να σταθεροποιήσει τη λίρα.