Οι κόντρες της Αγκυρας για την ηγεσία του Μουσουλμανικού Κόσμου

Επιτιθέμενη στη Γαλλία και τον Εμανουέλ Μακρόν, η Τουρκία προσπαθεί να τοποθετήσει τον εαυτό της ως τον «τολμηρό ηγέτη» του παγκόσμιου πολιτικού Ισλάμ, παρότι αυτό θέτει σε κίνδυνο τους οικονομικούς της δεσμούς με το Παρίσι.

Στις 25 Οκτωβρίου, ο Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι ο Γάλλος ομόλογός του χρειάζεται «ιατρική βοήθεια», με αφορμή τη στάση που τήρησε απέναντι στους μουσουλμάνους στη Γαλλία και κάλεσε σε μποϊκοτάζ των γαλλικών προϊόντων.

Η Γαλλία ανακάλεσε τον πρέσβη της στην Αγκυρα ως αντίδραση στα σχόλια Ερντογάν. Στη σκιά του αποκεφαλισμού του Γάλλου καθηγητή στις 18 Οκτωβρίου, ο Εμανουέλ Μακρόν κατηγόρησε το ριζοσπαστικό Ισλάμ για τη βία που οδήγησε στο έγκλημα. Λίγο πριν, είχε υποστηρίξει ότι το Ισλάμ είναι «μια θρησκεία σε κρίση», ενώ μετά τη δολοφονία επέτρεψε να παρουσιάζονται επικριτικά για τους μουσουλμάνους σκίτσα σε κυβερνητικά κτήρια.

Εκτός από την Τουρκία, η αντίδραση της Γαλλίας στον αποκεφαλισμό πυροδότησε δημόσιες καταδίκες από 13 άλλες μουσουλμανικές χώρες, εκκλήσεις για μποϊκοτάζ σε γαλλικά προϊόντα από το Κατάρ και διαδηλώσεις στις οποίες κάηκαν γαλλικές σημαίες.

Η σφοδρότητα με την οποία αντιμετώπισε το Παρίσι η Αγκυρα έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά από εντάσεις στις σχέσεις των δύο σε διάφορα θεμάτα. Στην καρδιά του ιδεολογικού χάσματος Γαλλίας και Τουρκίας βρίσκεται η διαφορετική οπτική για τον ρόλο της θρησκείας στην κοινωνία. Οι δυο χώρες υποστηρίζουν επίσης διαφορετικές πλευρές σε διάφορες διαμάχες και συγκρούσεις, περιλαμβανομένου του εμφυλίου στη Λιβύη και της έντασης στην ανατολική Μεσόγειο.

Ο Μακρόν προγραμματίζει νέες μεταρρυθμίσεις τον Δεκέμβριο, που θα ενισχύσουν περαιτέρω τον διαχωρισμό μεταξύ κράτους και εκκλησίας. Ο Ερντογάν, αντίθετα, πιέζει ώστε οι θρησκευτικές αξίες να έχουν περισσότερο κεντρικό ρόλο στην «τεχνικά» κοσμική κυβέρνηση.

Στη Μεσόγειο, η Γαλλία υπήρξε ιδιαίτερα μαχητική στην καταδίκη της επιθετικής πολιτικής της Αγκυρας στις έρευνες υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες περιοχές που διεκδικούν Ελλάδα και Κύπρος. Στη Λιβύη, η Γαλλία προσωρινά βγήκε εκτός μιας αποστολής του ΝΑΤΟ, αφότου μια τουρκική φρεγάτα στοχοποίησε μια γαλλική. Το γαλλικό πλοίο επιθεωρούσε ένα άλλο τουρκικό πλοίο που ήταν ύποπτο για παραβίαση του εμπάργκο όπλων στη Λιβύη.

Οι εμπορικές σχέσεις των δύο πλευρών μπορεί να επηρεαστούν από τις εξελίξεις. Ο όγκος του εμπορίου μεταξύ των δύο φτάνει τα 17 δισ. δολάρια. Η Τουρκία είναι η 13η αγορά για τη Γαλλία (εξάγει κυρίως βιομηχανικά προϊόντα), ενώ η Γαλλία είναι ο έκτος καλύτερος πελάτης για την Τουρκία. Η τουρκική πόλη Μπούρσα είναι ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής της γαλλικής Renault.

Παρά τους οικονομικούς κινδύνους, ο Ερντογάν και το κυβερνών κόμμα του AKP θα υποδαυλίσουν τα αντι-γαλλικά αισθήματα, για να κερδίσουν εγχώρια αποδοχή μεταξύ των εθνικιστών και των θρησκευόμενων Τούρκων. Η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής και η υποτίμηση του νομίσματος έχουν διαβρώσει την υποστήριξη στον Ερντογάν και το ΑΚΡ. Η σύγκρουση με τη Γαλλία προσφέρει ένα καλοδεχούμενο αντιπερισπασμό από τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα.

Το AKP συχνά χρησιμοποιεί εντάσεις στο εξωτερικό, προκειμένου να μετριάσει την πολιτική πίεση στο εσωτερικό της χώρας, ειδικά σε περιόδους οικονομικής δυσκολίας που πλήττουν τη δημοτικότητά του.

Μια δημοσκόπηση που έγινε από τη Metropoll τον Αύγουστο έδωσε μικρό προβάδισμα στον Ερντογάν έναντι του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Ιμαμ Ιμάγογλου και άλλα πρόσωπα που θα μπορούσαν να κατέβουν ως υποψήφιοι πρόεδροι στις εκλογές που προγραμματίζονται για το 2023.

Στο εξωτερικό, η Αγκυρα θα προσπαθήσει να κεφαλαιοποιήσει το αυξανόμενο αντι-γαλλικό αίσθημα για να τοποθετηθεί ως ηγέτης του Μουσουλμανικού Κόσμου εις βάρος τοπικών ανταγωνιστών. Η διάθεσή της να προκαλέσει άμεσα τη Γαλλία έρχεται σε αντιδιαστολή με πιο μετριοπαθείς προσεγγίσεις από χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Ενώ δεν θα επιτρέψουν επίσημα μποϊκοτάζ στα γαλλικά προϊόντα, Ριάντ και Αμπου Ντάμπι είναι απίθανο να υιοθετήσουν την ίδια οξεία ρητορική από τον φόβο ότι έτσι θα διαταράξουν τους αμυντικούς και εμπορικούς δεσμούς με την Ευρώπη καθώς θα ευθυγραμμίζονται με την ισλαμική ρητορική. Επιπρόσθετα, αμφότερες προσπαθούν να απομακρυνθούν από την προώθηση του «πολιτικού Ισλάμ» στο εξωτερικό και δεν θέλουν να εμφανιστούν ως «ακολουθήματα» της Τουρκίας.

Το AKP έχει μια μακρά στρατηγική «ήπιας δύναμης» για να τοποθετήσει την Τουρκία ως ηγέτη των ανά τον κόσμο Σουνιτών και η χώρα στήνει σχολεία και τεμένη, ενώ θέλει να εμφανίζεται ως υπερασπιστής των παγκόσμιων δικαιωμάτων τους. Αφότου ανέβηκε στην εξουσία το 2002, ανταγωνίζεται στον τομέα αυτόν τη Σαουδική Αραβία. Βλέπει τη στρατηγική αυτή ως ένα συνδυασμό «θρησκευτικής αποστολής» και οχήματος για να εξασφαλίσει επιρροή σε άλλες χώρες.