Αδύναμος κρίκος η Ευρώπη στη μάχη για παγκόσμια κυριαρχία

Τον Φεβρουάριο, η πανδημία του νέου κορωνοϊού επέφερε στην παγκόσμια οικονομία το μεγαλύτερο σοκ από την εποχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Tα περιοριστικά μέτρα και η κατάρρευση της καταναλωτικής δαπάνης εξαφάνισαν 500 εκατ. θέσεις εργασίας. Το παγκόσμιο εμπόριο πάγωσε, καθώς οι χώρες έκλειναν τα σύνορα και έμπαιναν λουκέτα στα εργοστάσια. Μόνο οι παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών και των κυβερνήσεων βοήθησαν να αποφευχθεί μια πιο σοβαρή οικονομική καταστροφή.

Όπως τονίζει σε άρθρο του ο Economist, το κραχ έπληξε συγχρονισμένα την υφήλιο, αλλά καθώς η παγκόσμια οικονομία αρχίζει να ανακάμπτει, εμφανίζονται αποκλίσεις στις επιδόσεις των χωρών -αποκλίσεις οι οποίες μπορούν να αλλάξουν τις παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες.

Σύμφωνα με προβλέψεις του ΟΟΣΑ, στο τέλος του επόμενου έτους το ΑΕΠ των ΗΠΑ θα βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με το 2019, αλλά της Κίνας θα είναι 10% μεγαλύτερο. Η Ευρώπη θα είναι ακόμα κάτω από τα προ πανδημίας επίπεδα, μια μοίρα που μπορεί να έχει και η Ιαπωνία.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις της UBS, η απόκλιση του ρυθμού ανάπτυξης 5ο διαφορετικών οικονομιών ήταν η μεγαλύτερη τα τελευταία 40 τουλάχιστον χρόνια. Το χάσμα οφείλεται κατά κύριο λόγο στην εξάπλωση της πανδημίας. Η Κίνα κατάφερε να τη σταματήσει, ενώ η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με δεύτερο κύμα. Την περασμένη εβδομάδα το Παρίσι έκλεισε τα μπαρ και η Μαδρίτη εισήλθε σε τοπικό lockdown.

Μια άλλη αιτία είναι η διαφορετική δομή της κάθε οικονομίας. Είναι πιο εύκολο να λειτουργήσει ένα εργοστάσιο με κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης, παρά ο τομέας των υπηρεσιών. Ο τομέας της μεταποίησης είναι πολύ μεγαλύτερος στην Κίνα σε σχέση με άλλες μεγάλες χώρες ως ποσοστό της συνολικής οικονομίας. Ένας τρίτος παράγοντας, σύμφωνα με τον Economist, είναι οι πολιτικές που εφάρμοσαν οι φορείς άσκησης πολιτικής. Οι ΗΠΑ παρείχαν περισσότερη στήριξη από ό,τι η Ευρώπη.

Αλλά όπως επισημαίνει ο Economist, εκτός από τα μέτρα τόνωσης της οικονομίας, οι φορείς άσκησης πολιτικής καλούνται να αντιμετωπίσουν τις δομικές αλλαγές και τη δημιουργική καταστροφή που προκαλεί η πανδημία.

Η πανδημία θα αφήσει τις οικονομίες λιγότερο παγκοσμιοποιημένες και περισσότερο ψηφιοποιημένες και άνισες, προβλέπει ο Economist. Οι εταιρείες θα μεταφέρουν ένα μέρος της παραγωγής πιο κοντά στην έδρα τους σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τα ρίσκα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Καθώς οι υπάλληλοι γραφείου θα συνεχίσουν να δουλεύουν από το σπίτι τους, οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι που απασχολούνταν ως γκαρσόνια θα πρέπει να βρουν νέες δουλειές στα προάστια. Μέχρι να το κάνουν, μπορεί να μείνουν άνεργοι για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Καθώς ολοένα και περισσότερες δραστηριότητες θα εκτελούνται διαδικτυακά, οι επιχειρήσεις με τα περισσότερα αποθέματα δεδομένων θα αποκτούν πιο ισχυρό ρόλο. Το φετινό ράλι των τεχνολογικών μετοχών δίνει μια εικόνα γι' αυτό που θα ακολουθήσει, επισημαίνει ο Economist.

Εν τω μεταξύ, τα χαμηλά επιτόκια θα διατηρήσουν τις τιμές των στοιχείων ενεργητικού σε υψηλά επίπεδα παρά την αποδυνάμωση των οικονομιών. Η εξέλιξη αυτή θα μεγαλώσει το χάσμα ανάμεσα στο χρηματιστήριο και την πραγματική οικονομία, εκτιμά ο Economist.

Η πρόκληση για τις δημοκρατικές κυβερνήσεις θα είναι να προσαρμοστούν σε όλες αυτές τις αλλαγές διατηρώντας ταυτόχρονα τη στήριξη των ψηφοφόρων στην ελεύθερη αγορά, επισημαίνει το βρετανικό περιοδικό, τονίζοντας ότι τούτο δεν αποτελεί ανησυχία για την Κίνα, η οποία φαίνεται να βγαίνει ισχυρότερη από την πανδημία. Η οικονομία της έχει ανακάμψει πολύ γρήγορα. Ωστόσο, ο ιός έχει, σύμφωνα με τον Economist, αποκαλύψει και τις αδυναμίες του κινεζικού συστήματος. Δεν έχει κάποιο αξιόπιστο δίχτυ ασφαλείας και φέτος εστίασε τα μέτρα στήριξης στις επιχειρήσεις και τις υποδομές και όχι στα νοικοκυριά. Και μακροπρόθεσμα το σύστημα παρακολούθησης και κρατικού ελέγχου θα περιορίσει την ελεύθερη κίνηση ανθρώπων και ιδεών που ενισχύουν την καινοτομία και ανεβάζουν τα επίπεδα διαβίωσης.

Η Ευρώπη, από την άλλη, έχει μείνει πίσω, προειδοποιεί ο Economist. Η απάντησή της στην πανδημία διατρέχει τον κίνδυνο να αποστεώσει τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Στις πέντε μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες, το 5% του εργατικού δυναμικού παραμένει σε βραχυπρόθεσμα προγράμματα στήριξης της απασχόλησης. Στη Βρετανία το ποσοστό είναι διπλάσιο. Σε ολόκληρη την ήπειρο, τα μέτρα αναστολής πληρωμών χρέους και κρατικής στήριξης δημιουργούν τον κίνδυνο να παραταθεί η ζωή εταιρειών-ζόμπι, οι οποίες θα έπρεπε να κλείσουν. Αυτό είναι ακόμα πιο ανησυχητικό, από τη στιγμή που η Γαλλία και η Γερμανία ακολουθούσαν ακόμα και πριν την πανδημία μια βιομηχανική πολιτική που στηριζόταν στους εθνικούς πρωταθλητές, υπογραμμίζει ο Economist, προσθέτοντας ότι αν η Ευρώπη βλέπει την πανδημία ως μια ευκαιρία για να ενισχύσει τη σχέση μεταξύ κυβερνήσεων και επιχειρήσεων, η αποδυνάμωσή της θα επιταχυνθεί.

To μεγάλο ερώτημα, σύμφωνα με τον Economist, είναι οι ΗΠΑ. Για το μεγαλύτερο μέρος της χρονιάς, το μείγμα της πολιτικής που εφάρμοσαν ήταν σωστό. Παρείχε ένα πιο γενναιόδωρο δίχτυ ασφαλείας και ένα μεγαλύτερο πακέτο τόνωσης από ό,τι αναμενόταν για την πατρίδα του καπιταλισμού. Επίσης η αμερικανική κυβέρνηση επέτρεψε στην αγορά εργασίας να προσαρμοστεί και επέδειξε λιγότερη διάθεση σε σχέση με την Ευρώπη να διασώσει εταιρείες-ζόμπι. Ως εκ τούτου, οι ΗΠΑ, σε αντίθεση με την Ευρώπη, βλέπουν να δημιουργούνται πολλές νέες θέσεις εργασίας.

Το αδύναμο σημείο των ΗΠΑ είναι ο πολιτικός διχασμός, τονίζει ο Economist, υπογραμμίζοντας ότι αν θέλουν να διατηρήσουν την ηγετική τους θέση, θα πρέπει να υπάρξει ριζική αλλαγή στην αμερικανική πολιτική ζωή.