«Καμπανάκι» ή «Αρμαγεδδών» η δολοφονία Σουλεϊμανί;

Δεν γνωρίζουμε τώρα και πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ με σιγουριά τι ακριβώς ήταν αυτό που ώθησε τον Ντόναλντ Τραμπ να εγκρίνει τη δολοφονία του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί. Ήταν η πρόσφατη επίθεση του όχλου στην πρεσβεία των ΗΠΑ στη Βαγδάτη; Ήταν η συνεχιζόμενη πίεση που δέχεται ο πρόεδρος από πολλούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή -από τη Σαουδική Αραβία μέχρι το Ισραήλ- που προέτρεπαν τον Λευκό Οίκο να κάνει περισσότερες κινήσεις για να σταματήσει την αυξανόμενη ιρανική παρουσία στη Μέση Ανατολή; Ήταν ένας καταιγισμός συμβουλών από αυτοαποκαλούμενους ειδήμονες σε θέματα του Ιράν στην Ουάσινγκτον, που υποστήριξαν πως η εξόντωση του Σουλεϊμανί θα άλλαζε την ισορροπία δυνάμεων στην Τεχεράνη υπέρ των «μεταρρυθμιστών», στερώντας από τους «σκληροπυρηνικούς» τον ισχυρότερο και δημοφιλέστερο ηγέτη τους; Ή ήταν απλώς ότι ο Τραμπ περίμενε να εμφανιστεί στα πρωτοσέλιδα ως ένας ισχυρός και αποφασιστικός παγκόσμιος ηγέτης;

Αυτό, όμως, που γνωρίζουμε, είναι πως αυτή η απόφαση αποτελεί ξεκάθαρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ διέταξε τη δολοφονία ενός υψηλού επιπέδου αξιωματούχου μιας ξένης χώρας, που δεν βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου με τις ΗΠΑ. Δυστυχώς, η αμερικανική εξωτερική πολιτική πέρασε μια ακόμα «κόκκινη γραμμή». Αν και ο Λευκός Οίκος μαζί με τη CIA είχαν σχεδιάσει δολοφονίες ξένων ηγετών σε πολλές περιπτώσεις κατά το παρελθόν (απλά θυμηθείτε τις πολυάριθμες απόπειρες δολοφονίας του Φιντέλ Κάστρο), ωστόσο οι πρόεδροι των ΗΠΑ ποτέ δεν ανακοίνωναν δημοσίως τέτοιους στόχους, πόσω μάλλον να υπερηφανεύονται για αυθαίρετες δολοφονίες στο εξωτερικό.

Ωστόσο, αυτό δεν είναι απλώς ένα έγκλημα. Είναι ένα σοβαρό λάθος. Οποιοσδήποτε γνωρίζει οτιδήποτε για τους Ιρανούς, υποστηρίζει πως η Τεχεράνη θα πρέπει να απαντήσει στην κίνηση των ΗΠΑ, ακόμα και αν αυτή η απάντηση δεν έρθει αύριο (σ.τ.μ: το άρθρο δημοσιεύθηκε στις 7 Ιανουαρίου, οπότε δεν είχε ακόμα πραγματοποιηθεί η ιρανική πυραυλική επίθεση κατά των αμερικανικών βάσεων στο Ιράκ αλλά και το «λάθος» της κατάρριψης του ουκρανικού Boeing).

Κανένας σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή δεν μπορεί να αισθάνεται πιο ασφαλής σήμερα απ’ ό,τι ήταν στις 2 Ιανουαρίου· το Ιράν έχει πολλούς τρόπους να υπονομεύσει την ασφάλειά τους, χρησιμοποιώντας τα προπύργιά του και τους αντιπροσώπους του στην Υεμένη, στη Συρία, στον Λίβανο και σε άλλες τοποθεσίες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής. Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ισραήλ θα πρέπει να προετοιμαστούν για τα χειρότερα σενάρια. Το ίδιο ισχύει και για το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ που είναι σταθμευμένο σε Ιράκ και Συρία -θα είναι οι εμφανέστεροι στόχοι της ιρανικής εκδίκησης.

Ως προς την ισορροπία δυνάμεων στην Τεχεράνη, οι Ιρανοί σκληροπυρηνικοί δεν πάσχουν από έλλειψη εξαιρετικά έμπειρων και με ισχυρά κίνητρα ηγετών που θα είναι έτοιμοι να αντικαταστήσουν τον Σουλεϊμανί. Αν η εσωτερική ισορροπία δυνάμεων αλλάξει, θα αλλάξει υπέρ των Φρουρών της Επανάστασης και όχι το αντίθετο. Θα βοηθήσουν όλες αυτές οι εξελίξεις τον Ντόναλντ Τραμπ στην προεκλογική του εκστρατεία; Καθόλου.

Θα ελπίζαμε η ιρανική αντίδραση να μην είναι συναισθηματική και υπερβολική, αλλά καλά υπολογισμένη και σωστά μετρημένη. Ωστόσο, αυτό το τραγικό ατύχημα θα πρέπει επίσης να αποτελέσει σήμα προς όλους τους περιφερειακούς και ξένους παράγοντες στη Μέση Ανατολή, πως τελειώνει ο χρόνος που έχουν ακόμα για να αποτρέψουν έναν μεγάλο πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες. Ούτε στην Ουάσινγκτον ούτε στην Τεχεράνη δεν αδημονούν να ξεκινήσει ένας τέτοιος πόλεμος, όμως το μείγμα της ιρανικής υπερηφάνειας και της αμερικανικής αλαζονείας δημιουργεί ένα εξαιρετικά εκρηκτικό κοκτέιλ.

Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πια προοπτικές για διμερείς διαπραγματεύσεις μεταξύ τις Ουάσινγκτον και της Τεχεράνης, τουλάχιστον για έναν ακόμα χρόνο. Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι τελειώνει η ελπίδα οι δυο πλευρές να καταλήξουν σε συμβιβασμό για τη χαλάρωση των αμερικανικών κυρώσεων και την αποδοχή κάποιας εκδοχής του «πετρελαϊκού σχεδίου μακρόν». Σημαίνει επίσης πως οι κίνδυνοι μιας ακούσιας κλιμάκωσης στην περιοχή ή μιας άμεσης σύγκρουσης ΗΠΑ-Ιράν που θα προκληθεί από κάποιον λάθος υπολογισμό, από ανθρώπινο ή τεχνικό λάθος, από ανεύθυνη συμπεριφορά των αντιπροσώπων κ.ο.κ., αυξάνονται εκθετικά.

Αν ο δρόμος των διμερών σχέσεων ΗΠΑ-Ιράν παραμείνει κλειστός, όπως είναι πιθανό, για αρκετό καιρό, τότε είναι ακόμα πιο πιεστική η ανάγκη να ενεργοποιηθεί ο δρόμος των περιφερειακών σχέσεων. Στο τέλος της ημέρας, αν κάτι καταστροφικό συμβεί στην περιοχή, η καταστροφή θα επηρεάσει πρωτίστως τις χώρες της περιοχής, όχι τις ΗΠΑ. Αν δεν υπάρχει χρόνος και δεν υπάρχει πολιτική βούληση για να δημιουργηθεί ένα περιφερειακό σύστημα συλλογικής ασφάλειας, θα πρέπει τουλάχιστον να εξεταστεί ένας περιφερειακός μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων που θα περιλαμβάνει το Ιράν και γειτονικά αραβικά κράτη. Δυνάμεις του εξωτερικού που ανησυχούν -όπως η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η ΕΕ- θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη δημιουργία αυτού του μηχανισμού, συνεργαζόμενες με τους αντίστοιχους περιφερειακούς εταίρους τους. Θα πρέπει να θεωρήσουμε τη δολοφονία του στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί ως «καμπανάκι»  και όχι ως τη σάλπιγγα που σαλπίζει τον επερχόμενο Αρμαγεδδώνα.

(*) O Andrey Kortunov είναι γενικός διευθυντής του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (RIAC). Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην American Herald Tribune