Η Τουρκία δεν μπορεί να κερδίσει από τον πόλεμο στη Λιβύη

Πιεσμένη από ένα στρατό που προελαύνει, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης (GNA) αναζήτησε σωσίβιο στην άλλη άκρη της Μεσογείου, στην Αγκυρα, η οποία σχεδιάζει να στείλει ειδικές δυνάμεις, drones και άλλη βοήθεια στην Τρίπολη. Ενώ, όμως, η στρατιωτική υποστήριξη της Τουρκίας θα βοηθήσει την GNA να παραμείνει ζωντανή στην Τρίπολη, έχοντας κατά νου να αποτελέσει τμήμα του πολιτικού συστήματος της επόμενης ημέρας στη Λιβύη, είναι απίθανο να αλλάξει την κατάσταση σε βαθμό που θα σταματήσει πλήρως την επίθεση κατά της πόλης που έχει εξαπολύσει ο Εθνικός Στρατός της Λιβύης (LNA). Πόσο μάλλον που οι ξένοι υποστηρικτές του Χαλίφα Χάφταρ πιθανότατα θα αντιδράσουν αυξάνοντας τη στήριξη προς τον στρατηγό, κάτι που σημαίνει ότι, μακροπρόθεσμα, η εμπλοκή της Αγκυρας στη Λιβύη έχει υψηλό κίνδυνο να την οδηγήσει σε ένα επικίνδυνο μη αναστρέψιμο μονοπάτι (mission creep).

Ο Χάφταρ παίζει μακροπρόθεσμα

Όταν ο Χάφταρ ξεκίνησε την επίθεση κατά της Τρίπολης τον Απρίλιο του 2019, είχε στόχο να επιτεθεί στην GNA πριν οι αντίπαλες δυνάμεις καταφέρουν να κινητοποιήσουν τις άμυνές τους. Επιπλέον, ήλπιζε ότι οι πολιτοφυλακές στη βορειοδυτική περιοχή της Τριπολιτάνια θα διασπαστούν και κάποιοι εξ αυτών, όπως οι σαλαφιστές Madkhali, θα τον ακολουθήσουν στην επίθεση κατά της GNA και άλλων ομάδων.

Τα σχέδια του στρατηγού στράβωσαν, καθώς οι αντίπαλοί του κινητοποιήθηκαν γρήγορα και με μεγαλύτερο συντονισμό απ’ όσο περίμενε (κάποιοι σαλαφιστές Madkhali στη Σύρτη, ωστόσο, πράγματι βοήθησαν τον LNA να καταλάβει την πόλη στις 6 Ιανουαρίου).

Πριν την επίθεση του LNA, η στήριξη της Τουρκίας προς την GNA ήταν μέτρια. Καθώς, όμως, η κίνηση του Χάφταρ κέρδιζε μομέντουμ και οι δυτικοί υποστηρικτές αρνήθηκαν να προσφέρουν σημαντική στρατιωτική και πολιτική στήριξη στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση, η Αγκυρα παρενέβη τον Μάιο του 2019 με περισσότερη εκπαίδευση και εξοπλισμό, περιλαμβανομένων τουρκικής κατασκευής drones Bayraktar TB2 και οχημάτων Kirpi 4x4 MRAP.

Η άφιξή τους όχι μόνο στήριξε τις δυνάμεις που αντιστέκονται στον Χάφταρ αρκετά ώστε να σταματήσουν την προέλασή του, αλλά αποδείχθηκε αρκετή για την επανακατάληψη της Γκαριάν τον Ιούνιο του 2019, η οποία υπήρξε εφαλτήριο της επίθεσης κατά της Τρίπολης.

Ο Χάφταρ και οι υποστηρικτές του αποφάσισαν να μην υποκύψουν στη μεγαλύτερη εμπλοκή της Τουρκίας, καθώς το πάγωμα ή η πλήρης εγκατάλειψη της επίθεσης κατά της Τρίπολης δημιουργούσε τον κίνδυνο ανατροπής της συμμαχίας. Χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος έχουν επενδύσει στον Χάφταρ επί χρόνια και αισθάνονται ότι δεν έχουν επιλογή από το να συνεχίσουν να τον στηρίζουν.

Αντιδρώντας στην κίνηση της Αγκυρας, το Αμπου Ντάμπι και το Κάιρο αύξησαν τη στήριξη μεταφέροντας περισσότερους πόρους, προσφέροντας περισσότερη αεροπορική υποστήριξη και στέλνοντας περισσότερα όπλα, περιλαμβανομένων αντιαεροπορικών συστημάτων Pantsir και drones Wing Loong II, μια κίνηση που, εν μέρει, είχε ως αποτέλεσμα η σύρραξη στη Λιβύη να μετατραπεί στο πρώτο πεδίο όπου γίνεται μάχη «αντιπροσώπων» με drones.

Εν τω μεταξύ ο επικεφαλής του LNA προσέλαβε περισσότερους Σουδανούς μισθοφόρους για να προστατεύσει τις υποδομές του, απελευθερώνοντας άλλες δυνάμεις. Επωφελήθηκε επίσης από τη ρωσική Wagner Group, η οποία ανέπτυξε μισθοφόρους στο μέτωπο της Τρίπολης τον Σεπτέμβριο του 2019.

Ο πολλαπλασιασμός της στήριξης προς τον Χάφταρ έδωσε στις δυνάμεις του ποιοτικό πλεονέκτημα. Οι μισθοφόροι της Wagner, για παράδειγμα, είναι καλά οπλισμένοι και εξοπλισμένοι, ενώ το στρατιωτικό υλικό που έλαβε έχει πολύ περισσότερες δυνατότητες από αυτό που απέκτησε η GNA από την Τουρκία.

Το μη επανδρωμένο Wing Loong II, για παράδειγμα, μπορεί να μεταφέρει οκτώ φορές περισσότερο βάρος όπλων από το Bayraktar TB2. Επιπλέον με την εμβέλειά του καλύπτει όλη την Λιβύη, σε αντίθεση με το τουρκικό drone, το οποίο ίσα που καλύπτει σημεία στη Δυτική Λιβύη. Εντέλει, τα drones Wing Loong II, όπως και οι έξοδοι που φέρονται να γίνονται από αεροσκάφη της Αιγύπτου και των Εμιράτων, έχουν επιτρέψει στον Χάφταρ και στους συμμάχους του να σφυροκοπήσουν τις χερσαίες δυνάμεις στην Τρίπολη και τη Μισράτα και να χτυπήσουν στρατηγικούς στόχους όπως το αεροδρόμιο Μίτιγκα της Τρίπολης και τη σχολή πολέμου στη Μισράτα.

Ως μέρος της συμφωνίας του Νοεμβρίου του 2019 μεταξύ της GNA και της Τουρκίας, η οποία επικυρώθηκε από το κοινοβούλιο της τελευταίας στις 2 Ιανουαρίου, η Αγκυρα συμφώνησε να στείλει περισσότερο εξοπλισμό, περιλαμβανομένων drones και τεθωρακισμένων οχημάτων, καθώς και να εκπαιδεύσει μια επίλεκτη λιβυκή δύναμη η οποία θα μπορεί να αναπτυχθεί γρήγορα σε διάφορες περιοχές.

Η Τουρκία, ωστόσο, είναι απίθανο να στείλει μεγάλο απόσπασμα Τούρκων στρατιωτών στη χώρα, προτιμώντας την ανάπτυξη ενός αγήματος ειδικών δυνάμεων. Επιπλέον, θα μπορούσε να αναπτύξει χειριστές και τεχνικούς για τα συστήματα που μεταφέρει στη Λιβύη.

Τέτοιες κινήσεις θα κάνουν τον Χάφταρ επιφυλακτικό στο να συνεχίσει τις συχνές αεροπορικές επιδρομές σε περιοχές που θα είναι παρόντες Τούρκοι στρατιώτες, καθώς η Αγκυρα είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα εκδικούνταν τον θάνατο στρατιωτών της από τον LNA. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τους Ρώσους μισθοφόρους, που θα πρέπει να υπολογίσουν το ρίσκο σημαντικών επιθέσεων στο μέτωπο, αν Τούρκοι σύμβουλοι και ειδικές δυνάμεις της Αγκυρας είναι την περιοχή.

Η πιο ενδιαφέρουσα προοπτική ίσως είναι η πιθανή ανάπτυξη Σύρων ανταρτών που υποστηρίζονται από την Αγκυρα. Αρκετές αναφορές δείχνουν ότι η Τουρκία εξετάζει την αποστολή Σύρων ανταρτών στην Τρίπολη, περιλαμβανομένων μελών της μεραρχίας Sultan Murad, της ταξιαρχίας Suqour al-Sham και της Faylaq al-Sham. Κάποιες από αυτές τις ομάδες, όπως η τελευταία, έχουν δεσμούς με τη χώρα οι οποίες πάνε πίσω στο 2012, όταν Λίβυοι πολιτοφύλακες τους προσέφεραν όπλα και μαχητές. Αν επαληθευτεί, η ανάπτυξη συριακών ομάδων αντί Τούρκων στρατιωτών θα δώσει στην Αγκυρα μια επιπρόσθετη ασφάλεια από την καυτή πρώτη γραμμή, την οποία εξασφάλισε το Κρεμλίνο με τη χρήση Ρώσων μισθοφόρων.

Τα όρια της βοήθειας από την Αγκυρα

Ενώ όμως η στήριξη της Τουρκίας θα επιτρέψει στην GNA να αντισταθεί στην επίθεση του Χάφταρ κατά της Τρίπολης, δεν θα είναι αρκετή για να κερδίσει τον πόλεμο.

Η συμφωνία που υπέγραψαν οι δύο πλευρές αποδείχθηκε γκάφα σε όρους εντυπώσεων. Ακόμα και πριν τη συμφωνία για την ανάπτυξη στρατού, η ευρωπαϊκή στήριξη για την GNA μειώθηκε κατακόρυφα αφότου η εγκατεστημένη στην Τρίπολη κυβέρνηση και η Τουρκία φαινομενικά καθόρισαν ναυτικά σύνορα μεταξύ τους, εξοργίζοντας κράτη όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Αίγυπτος, με την πρώτη μάλιστα να εγκαταλείπει τη στάση ουδετερότητας στη σύγκρουση στη Λιβύη υπέρ του Χάφταρ.

Επιπλέον, η χρήση Σύρων ανταρτών, πολλοί εκ των οποίων είναι ύποπτοι ή έχουν απροκάλυπτα συνδέσεις με τζιχαντιστικές ομάδες, όπως επίσης και το πολυτάραχο παρελθόν τους σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, είναι ένα μεγάλο όπλο προπαγάνδας για τον LNA και τους υποστηρικτές του, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που υποστηρίζουν ότι η Τρίπολη έχει κατακλυστεί από τρομοκράτες και εγκληματίες.

Επιπλέον, η Αγκυρα έχει λίγες επιλογές προκειμένου να αυξήσει δραματικά τις αεροπορικές δυνατότητες του συμμάχου της μέσω απλά της μεταφοράς συστημάτων. Η αμυντική της βιομηχανία, αν και μεγάλη, δεν έχει αναπτύξει συστήματα τα οποία μπορούν να ανταγωνιστούν τα Wing Loong II ή τα Pantsir.

Θα μπορούσε να διεξάγει επιχειρήσεις από τουρκικό έδαφος μέσω F-16 τα οποία θα ανεφοδιαστούν ενώ πετούν προς τη Λιβύη, αλλά με μια τέτοια κίνηση θα περιπλέξει ακόμα περισσότερο τη συμμετοχή της στη σύγκρουση στη Λιβύη ενώ παράλληλα θα δημιουργηθεί ο κίνδυνος άμεσης αντιπαράθεσης με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ως αποτέλεσμα, ο Χάφταρ θα διατηρήσει πιθανότατα την αεροπορική υπεροχή στη Λιβύη. Και ακόμα και αν η επίθεση κατά της Τρίπολης συνεχίσει να παρακωλύεται από την τουρκική στήριξη, μπορεί να συνεχίσει να παίζει το μακροπρόθεσμο παιχνίδι.

Όπως έχουν τα πράγματα, το Αμπου Ντάμπι και το Κάιρο ήδη πολλαπλασίασαν τη στήριξη στον Χάφταρ μια φορά στο παρελθόν, το 2019, ως αντίδραση στην υποστήριξη που προσέφερε η Αγκυρα στην GNA. Δεδομένων των ευρύτερων περιφερειακών ανταγωνισμών μεταξύ Τουρκίας και χωρών όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος, οι τελευταίες πιθανότατα θα αντιδράσουν άλλη μια φορά με τον ίδιο τρόπο.

Ένα ανοικτό ερώτημα είναι η αντίδραση της Ρωσίας, η οποία θα μπορούσε να επιλέξει να αυξήσει ή να μειώσει τ στήριξη στον LNA. Με την Τουρκία να προσπαθεί να εξασφαλίσει ότι ο GNA θα διατηρήσει υψηλό βαθμό επιρροής στο πολιτικό σύστημα της χώρας, Αγκυρα και Μόσχα θα μπορούσαν να επαναλάβουν τον διάλογο που είχαν για τη Συρία στη Λιβύη, ανοίγοντας δυνητικά τον δρόμο για την αποχώρηση της Wagner από την πρώτη γραμμή.

Ενώ, όμως, τέτοιες εξελίξεις, μαζί με τις άλλες προσπάθειες της Τουρκίας να στηρίξει την GNA, σημαίνουν πιθανότατα ότι η μεγαλύτερη πόλη της χώρας δεν θα πέσει σύντομα στα χέρια του στρατηγού, δεν αρκούν για να εξασφαλίσουν τη νίκη στον πόλεμο που κρατά εννέα χρόνια.

Και καθώς η σύγκρουση σέρνεται, η Αγκυρα θα συναντήσει δυσκολίες στο να αποσυρθεί από μια περιπέτεια της Βόρειας Αφρικής.