Η νέα επικίνδυνη γενιά στρατηγικών όπλων της Ρωσίας

Το ατύχημα από μόνο του είχε άμεσα και τραγικά αποτελέσματα: πέντε νεκροί και αυξημένη ραδιενέργεια, δεκαέξι φορές πάνω από το φυσιολογικό. Το μεγαλύτερο αντίκτυπο, όμως, από την έκρηξη ρωσικού πυραύλου cruise στις 8 Αυγούστου σε πεδίο δοκιμών στην ακτή της Λευκής Θάλασσας, ήταν ότι έστρεψε ανανεωμένο το ενδιαφέρον στην ανάπτυξη κάποιων από τα νεότερα υψηλής τεχνολογίας στρατηγικά όπλα της χώρας.

Η ανάπτυξη του συγκεκριμένου όπλου ταιριάζει στην ευρύτερη προσπάθεια της Μόσχας να διατηρήσει τον πυρηνικό αποτρεπτικό παράγοντα. Ενω οι φιλοδοξίες της Μόσχας φτάνουν στα όρια των δυνατοτήτων της σε κάποια σχέδια (με ακόμα και θανατηφόρα αποτελέσματα, όπως φάνηκε από το ατύχημα), η συνολική προσπάθεια χωρίς αμφιβολία θα αναγκάσει τις ΗΠΑ να αντιδράσουν.

Τα μεγάλα σχέδια του Πούτιν

Στο ατύχημα της 8ης Αυγούστου οι Ρώσοι επιστήμονες φέρονται να δοκίμαζαν το πυραυλικό σύστημα Burevestnik που είναι επίσης γνωστό ως 9M730 ή SSC-X-9 Skyfall κατά το ΝΑΤΟ. Η ρωσική κυβέρνηση δεν δήλωσε ανοικτά ότι εξερράγη το Burevestnik, αλλά οι λίγες λεπτομέρειες που έδωσε οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα.

Διαφορετικές ανακοινώσεις έχουν περιγράψει ένα πύραυλο που εκτοξεύτηκε από μια πλατφόρμα δοκιμών που περιλαμβάνει μια μικρή πηγή ενέργειας η οποία χρησιμοποιεί ραδιοενεργά υλικά, ακριβώς το χαρακτηριστικό που κάνει τον Burevestnik να ξεχωρίζει: καθώς χρησιμοποιεί μια μινιατούρα πυρηνικού αντιδραστήρα μπορεί να έχει πρακτικά απεριόριστη εμβέλεια.

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλ. Πούτιν καυχήθηκε για την απεριόριστη εμβέλεια όταν ανακοίνωσε ένα αριθμό στρατηγικών όπλων που βρίσκονται υπό ανάπτυξη απευθυνόμενος στο ρωσικό έθνος τον Μάρτιο του 2018, προαναγγέλλοντας τον Burevestnik και πέντε ακόμα οπλικά συστήματα που έχουν στόχο να ενισχύσουν την ικανότητα της χώρας να διατηρήσει την στρατηγική αποτροπή έναντι των ΗΠΑ. Ενώ δεν αποκάλυψε κάποιο μεγάλο μυστικό, αναφερόμενος στην ομιλία του σε αυτά τα όπλα (στην πραγματικότητα κάποια χρονολογούνται από την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης) έδωσε προτεραιότητα στην ανάπτυξή τους κατά τη διακυβέρνησή του.

Αυτά τα συστήματα, πέρα από το Peresvet (ένα κινητό σύστημα λέιζερ που χρησιμοποιείται για άμυνα απέναντι σε αεροσκάφη και πυραύλους), είναι όλα ειδικά σχεδιασμένα για την αποφυγή ή την εξουδετέρωση των αμερικανικών συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας, την οποία η Μόσχα θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική απειλή για την ικανότητά της να διατηρήσει την στρατηγική αποτροπή.

Η στρατηγική πυρηνική δύναμη είναι μια από τις τελευταίες παραμέτρους για τη διατήρηση του στάτους της μεγάλης δύναμης. Συνδυασμένη με τη σημασία της για την αντιμετώπιση της υπεροχής του ΝΑΤΟ σε συμβατικά όπλα, η επιθυμία της Ρωσίας να διατηρήσει αυτό το στάτους κυριαρχίας, της επιβάλλεται να απαντήσει την στρατηγική αποτροπή περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος που η Μόσχα αντιλαμβάνεται τις προσπάθειες των ΗΠΑ σε ότι αφορά την αντιπυραυλική άμυνα, ως τεράστια απειλή και κινείται έτσι ώστε να εξασφαλίσει ότι μπορεί να την νικήσει.

Αντίστοιχα, η ανάπτυξη αυτών των, κατά κύριο λόγο, επιθετικών όπλων παίζει κρίσιμο ρόλο στο πώς η Ρωσία επέλεξε να αντιμετωπίσει την κούρσα στρατηγικών εξοπλισμών, αντί, για παράδειγμα, να μοχθήσει ώστε να πετύχει ισορροπία με τις ΗΠΑ σε ότι αφορά τις αμυντικές δυνατότητες. Ο πύραυλος Burevestnik ταιριάζει σε αυτό το μοντέλο, δεδομένου ότι μπορεί να πλήξει στόχους σε όλο τον πλανήτη χάρις στην χρήση πυρηνικής ενέργειας και επειδή είναι πύραυλος cruise μπορεί να αποφύγει αμυντικά συστήματα κατά πυραύλων ελισσόμενο κατά την πτήση.

Ενα ακόμα όπλο που μπήκε στο επίκεντρο της προσοχής μετά τις ανακοινώσεις Πούτιν τον Μάρτιο του 2018 ήταν ο υπερηχητικός πύραυλος με Kinzhal που εκτοξεύεται από αεροσκάφη και μπορεί αν φέρει πυρηνικές κεφαλές. Αυτός ο πύραυλος που εκτοξεύεται τόσο από μαχητικά, όσο και από βομβαρδιστικά μπορεί να φτάσει ταχύτητες ως 10 Mach και να ελίσσεται ώστε να αποφεύγει τα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας. Μετά από εξονυχιστικές δοκιμές, ο Kinzhal είναι τώρα πειραματικά επιχειρησιακός σε κάποια αεροσκάφη αν και η περαιτέρω ανάπτυξη, προκειμένου να μπορεί να χρησιμοποιηθεί από στρατηγικά βομβαρδιστικά, συνεχίζεται.

Φυσικά, ως ένας βαλλιστικός πύραυλος που εκτοξεύεται από αεροσκάφη αναδιαμορφώνει τις υφιστάμενες τεχνολογίες σε μια νέα μορφή. Παρά, όμως, την προφανή επιτυχία του προγράμματος, κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Kinzhal ίσως δεν αποδίδει τόσο καλά όσο υποστηρίζει η Ρωσία και ότι ίσως δεν πετύχει να συνδυάσει ταχύτητα και ευελιξία με την ακρίβεια.

Οδηγώντας την υπερηχητική ταχύτητα ακόμα πιο πέρα, η Ρωσία δουλεύει και πάνω στο όχημα Avangard. Σύμφωνα με τα σχέδια του στρατού διηπειρωτικοί βαλλιστικοί πύραυλοι (ICBM) θα μεταφέρουν το όχημα το οποίο στη συνέχεια θα αποσπάται και θα κινείται προς τον στόχο με ταχύτητες έως 27 Mach. Όπως ο Burevestnik το Avangard μπορεί να ελιχθεί κατά τη διάρκεια της πτήσης, αν και σε μεγαλύτερη ταχύτητα, ώστε να αποφύγει τις αντίπαλες αντιπυραυλικές άμυνες.

Το πρόγραμμα Avangard αντιμετώπισε μεγάλους κινδύνους στο παρελθόν, καθώς το Κρεμλίνο βρέθηκε κοντά στο να το τερματίσει το 2014 μετά από μια σειρά αποτυχημένα τεστ. Ως αποτέλεσμα, όμως, περισσότερο επιτυχημένων πρόσφατων δοκιμών, το Avangard αναμένεται να γίνει επιχειρησιακό την επόμενη χρονιά, παρά τα ερωτήματα για την ικανότητα της Ρωσίας να προμηθευτεί τα αναπτυγμένα υλικά που απαιτούνται για την παραγωγή του σε μαζική κλίμακα.

To Avangard εξαρτάται επίσης, σε κάποιο βαθμό, από την εξέλιξη ενός άλλου οπλικού συστήματος που ανέφερε ο Βλ. Πούτιν: του ICBM Sarmat. Ενώ άλλοι ICBM έχουν χρησιμοποιηθεί στις δοκιμές για τον Avangard, ο Sarmat σχεδιάζεται να αντικαταστήσει το σύνολο του πυρηνικού οπλοστασίου της χώρας που εκτοξεύεται από σιλό.

Ενώ ο πύραυλος είναι κατά κύριο λόγο μια νέα και πιο ισχυρή έκδοση του προκατόχου του, που κατασκευάστηκε επί εποχής Σοβιετικής Ενωσης, προσφέρει μερικές επιπλέον δυνατότητες σε ότι αφορά την αντιμετώπιση των αντιπυραυλικών συστημάτων εξαιτίας της μικρότερης φάσης ώθησης (κάτι που μειώνει το χρόνο κατά τον οποίο οι αντίπαλοι της χώρας μπορούν να τον παρακολουθούν από το διάστημα κατά την εκτόξευση) και σύμφωνα με πληροφορίες έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί ως Fractional Orbital Bombardment System (FOBS). Το τελευταίο σημαίνει ότι ο πύραυλος μπορεί να τεθεί με τις πυρηνικές κεφαλές σε τροχιά πριν επιστρέψει στην ατμόσφαιρα και κατευθυνθεί προς τον στόχο. Αυτό σημαίνει ότι τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας δεν χρειάζεται να ακολουθήσουν βαλλιστική διαδρομή προς τις ΗΠΑ αλλά μπορούν να εκτοξευθούν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση πριν εμφανιστούν από το διάστημα και προσεγγίσουν τη χώρα από περιοχές με λιγότερα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης ή κάλυψη από αντιπυραυλικά συστήματα.

Δεν είναι, πάντως, όλα τα στρατηγικά υπερόπλα της Ρωσίας πύραυλοι. Ένα από τα πλέον σημαντικά είναι ο Ποσειδών, μια μεγάλη τορπίλη οπλισμένη τόσο με συμβατικά, όσο και πυρηνικά όπλα. Περιγράφεται ως μη επανδρωμένο υποβρύχιο όχημα και είναι σε θέση να πλήξει με πυρηνικά παραθαλάσσιους στόχους ή ακόμα και ομάδα αεροπλανοφόρων στη θάλασσα. Σύμφωνα με τα ρωσικά σχέδια το 24 μέτρων όπλο θα μπορεί να φτάσει ταχύτητες έως 100 χιλιόμετρα την ώρα και να ταξιδέψει έως 10.000 χιλιόμετρα. Το πυρηνοκίνητο σύστημα πρόωσης είναι παρόμοιο με αυτό των πυρηνικών υποβρυχίων και πιο απλό από αυτό του Burevestnik.

Ταξιδεύοντας κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας θα είναι σε θέση να αποφεύγει αντιπυραυλικά αμυντικά συστήματα, αν και φυσικά, θα είναι σε θέση να χτυπήσει περιορισμένο εύρος στόχων. Την ίδια στιγμή, μόνο συγκεκριμένοι τύποι υποβρυχίων, όπως το Belgorod, θα είναι σε θέση θα είναι σε θέση να το εκτοξεύσουν, κάτι που σημαίνει ότι η Ρωσία θα αντιμετωπίσει δυσκολίες αν θελήσει να αναπτύξει σημαντικό αριθμό αυτού του όπλου.

Το ατύχημα της 8ης Αυγούστου αναδεικνύει τους κινδύνους που υπάρχουν στην ανάπτυξη ενός πυραύλου που κινείται με πυρηνική ενέργεια, και ειδικότερα τον κίνδυνο ενός ατυχήματος που θα απελευθερώσει ραδιενεργά υλικά. Περισσότερο, όμως, αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ρωσική αμυντική βιομηχανία στην προσπάθειά της να κάνει τον πύραυλο να δουλέψει.

Ενώ η Μόσχα αρνείται ότι έχουν αποτύχει άλλες δοκιμές του Burevestnik, πηγές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών έχουν υποστηρίξει παλαιότερα ότι τουλάχιστον τέσσερις πύραυλοι έχουν συντριβεί μεταξύ Νοεμβρίου 2017 και Φεβρουαρίου 2018, με την μεγαλύτερη πτήση που έχει μετρηθεί να είναι μόλις 35 χιλιόμετρα. Αυτό κάνει την εκτόξευση της 8ης Αυγούστου την πέμπτη -και έως τώρα πλέον αποτυχημένη- δοκιμαστική πτήση.

Ο Burevestnik αναπτύσσεται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, αλλά οι μεγαλόπνοοι στόχοι φαίνεται να είναι πέραν των δυνατοτήτων των Ρώσων μηχανικών. Ο πύραυλος είναι σχεδιασμένος να εκτοξεύεται χρησιμοποιώντας ένα κινητήρα υγρών καυσίμων πριν λειτουργήσει ο πυρηνικός αντιδραστήρας ως πηγή ενέργειας. Σε προηγούμενες δοκιμές, όμως, φαίνεται ότι ο αντιδραστήρας δεν εκκίνησε, κάτι που προκάλεσε τις συντριβές λίγα λεπτά αργότερα. Δεν χρειάζεται δε να ειπωθεί ότι οι απώλειες που προκλήθηκαν από το ατύχημα μπορούν να διαταράξουν την ανάπτυξη του όπλου. Προς ώρας, η Ρωσία δήλωσε ότι θα συνεχίσει τις προσπάθειες που διαρκούν σχεδόν δυο δεκαετίες.

Ο Burevestnik και οι αποτυχημένες δοκιμές είναι μόνο μια πτυχή της προσπάθειας της Ρωσίας να αυξήσει τις στρατηγικές της δυνάμεις, καθώς άλλα προγράμματα εξελίσσονται πολύ πιο υποσχόμενα. Και ακόμα και αν το Κρεμλίνο δεν καταφέρει να τα ολοκληρώσει όλα, αυτά που επιτυγχάνουν δίνουν ήδη πολύ τροφή για σκέψη στις ΗΠΑ για την συνεχιζόμενη κούρσα στρατηγικών εξοπλισμών.