Τα 4 τρομακτικά σενάρια στη Συρία και πώς θα αποφευχθούν

Μετά από οκτώ χρόνια φρικιαστικού πολέμου και περισσότερο  από μισό εκατομμύριο νεκρούς, μια σταθερή ειρήνη στη Συρία παραμένει ανέφικτη, καθώς οι κίνδυνοι νέας κλιμάκωσης στο κοντινό μέλλον δείχνουν να αυξάνονται, εν μέρει λόγω της απόφασης των ΗΠΑ να αποσύρουν τα στρατεύματά τους από τη Συρία και εν μέρει λόγω της κατάρρρευσης της ισοροπιας δυνάμεων στην περιοχή,  γράφουν σε κοινό τους άρθρο για το Ρωσικό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων (RIAC) οι Andrey Kortunov (γενικός διευθυντής του RIAC) και Michel Duclos (ειδικός σύμβουλος σε θέματα γεωπολιτικής και πρώην πρέσβης της Γαλλίας στη Συρία).

Οι κ.κ. Kortunov και Duclos αναφέρουν τέσσερα συγκεκριμένα σενάρια, τα οποία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά:

Στο πρώτο σενάριο, ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ Άσαντ, ξεκινά μεγάλη επίθεση στην Idlib, με τη στήριξη των υποστηριζόμενων από το Ιράν ένοπλων δυνάμεων της Ρωσικής πολεμικής αεροπορίας.

Αν και υπάρχουν προσπάθειες και από τις δυο πλευρές να συντονίσουν τις αντίστοιχες ενέργειές τους στην Idlib, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τον Κρεμλίνο να αντισταθεί στις πιέσεις που έρχονται από τη Δαμασκό, που επιμένει να ξεκινήσει μεγάλης κλίμακας επιχείρησης στην περιοχή. Έναυσμα θα αποτελούσαν η ανικανότητα της Τουρκίας να τηρήσει τις δεσμεύσεις που έκανε τον Σεπτέμβριο αναφορικά με την Idlib καθώς και η αυξανόμενη ικανότητα της ένοπλης ομάδας Hayat Tahrir al-Sham (σ.τ.μ. γνωστής και ως Αλ Κάϊντα της Συρίας) να ελέγξει το μεγαλύτερο μέρος της «ζώνης αποκλιμάκωσης».

Μια μεγάλη επιχείρηση δημιουργούσε προσφυγικό ρεύμα προς την Τουρκία ή και την Ευρώπη και ίσως οδηγούσε σε κατάρρευση της συνεργασίας Ρωσίας-Τουρκίας στη Συρία. Αυτό το σενάριο θα δημιουργούσε επίσης νέα κρίση στις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, η οποία θα γίνει ακόμα εντονότερη αν χρησιμοποιηθούν χημικά όπλα, προκαλώντας στρατιωτική ενέργεια της οποίας θα ηγούνται οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους.

Στο δεύτερο σενάριο, αρχίζουν πάλι οι μάχες μεταξύ των Τούρκων και των Κούρδων στα Βόρεια.

Δεδομένης της ανακοινωθείσας απόσυρσης των αμερικανικών δυνάμεων, ο Τουρκικός στρατός θα μπορούσε να κλιμακώσει τις τρέχουσες επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στα Βόρεια. Η Αγκυρα κατέστησε σαφές πως πρόθεσή της είναι να σημειώσει πρόοδο στις περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους και να δημιουργήσει μια «νεκρή ζώνη» (ή μια «ασφαλή ζώνη») στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας.

Σε αυτό το σενάριο, οι Κούρδοι θα προσπαθήσουν να καταλήξουν σε συμφωνία με την κυβέρνηση της Δαμασκού, με κίνδυνο η συμφωνία αυτή να περιλαμβάνει εμπλοκή του Άσαν στο πλευρό των Κούρδων, και άμεση αντιπαράθεση της Δαμασκού με την Άγκυρα. Στην περίπτωση αυτή, θα εκδηλώνονταν κρίση επίσης μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας, μαζί με τις νέες εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης. Επίσης, τα επιπλέον κέρδη της Δαμασκού θα συνοδεύονταν από επανεμφάνιση της τρομοκρατίας σε Συρία και Τουρκία. 

Στο τρίτο σενάριο, καταρρέει η Συμφωνία Νότου-Δύσης.

Οι Ιρανοί και οι Σιίτες ένοπλοι θα επέστρεφαν τότε στα Υψίπεδα του Γκολάν και θα έρχονταν σε άμεση σύγκρουση με τις Ισραηλινές δυνάμεις. Οι ισραηλινοί θα ανταπέδιδαν κλιμακώνοντας τις αεροπορικές επιδρομές τους στη Συρία. Θα μπορούσε να επανεκκινήσει η δραστηριότητα της Χεζμπολά στα σύνορα Λιβάνου-Ισραήλ. Δεν αποκλείεται μια αμερικανική δέσμευση για στήριξη της κλιμακούμενης αντίδρασης του Ισραήλ, μαζί με μια πιο επιθετική στρατιωτική παρουσία του Ισραήλ στη Συρία και δυνητικά άμεση Ισραηλινή ενέργεια σε Ιρανικό έδαφος. Στην περίπτωση αυτή, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί η πιθανότητα μιας τεράστιας επίθεσης της Χεζμπολά στο Ισραήλ και μελλοντικά μια άμεση αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση κατά του Ιράν, φέρνοντας έτσι τη Μόσχα σε πολύ δύσκολη θέση.

Στο τέταρτο σενάριο, καταρρέει η συνεργασία Ρωσίας-Ιράν στη Συρία.

Ο σιωπηρός ανταγωνισμός μεταξύ της Μόσχας και της Τεχεράνης για επιρροή στη Δαμασκό, θα γίνονταν ξεκάθαρος. Οι φιλορωσικές και οι φιλοϊρανικές στρατιωτικές ομάδες στη Συρία πιθανότατα θα εμπλέκονταν σε μάχη. Η Τεχεράνη θα κατηγορούσε όλο και περισσότερο τη Μόσχα, πρώτον ότι «πουλά» στην Τουρκία τα Ιρανικά συμφέροντα στη Συρία και δεύτερον ότι απέτυχε να τιμωρήσει το Ισραήλ για τις αεροπορικές επιθέσεις κατά Ιρανικών στόχων στη Συρία. Η Τουρκία και το Ισραήλ θα πίεζαν τον Πούτιν για Ρωσική στήριξη. Το Ιράν θα αισθάνονταν ακόμα πιο απομονωμένο και θα γίνονταν όλο και επιθετικότερο και ασυμβίβαστο στη Συρία και την περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής γενικότερα. Η κατάρρευση της διαδικασίας της Αστάνα θα συνέβαλε στην κλιμάκωση της βίας στη Συρία.

Οι τρεις συστάσεις

Όπως σχολιάζουν οι συγγραφείς του άρθρου, η κάθε μια από τις προαναφερθείσες δυνητικές κρίσεις στη Συρία θα είχε τη δική της λογική, δυναμική και επιπτώσεις. Δεν υπάρχει κάποια καθολική πολιτική ασφάλειας έναντι όλων των σεναρίων. Ωστόσο, μπορούν να γίνουν τρεις γενικές συστάσεις:

Πρώτον, πρέπει να βρεθεί μια εναλλακτική έναντι της μεγάλης επίθεσης στην Idlib. Ένας τρόπος θα ήταν η ανάπτυξη μιας αντιτρομοκρατικής επιχείρησης στην οποία θα συμμετείχαν οι ΗΠΑ, χώρες της Ευρώπης, η Ρωσία και η Τουρκία, προκειμένου να υπάρξει διαχείριση της υπόθεσης Hayat Tahrir al-Sham χωρίς να καταστραφεί ολόκληρη η περιοχή.

Δεύτερον, είναι σημαντικό τα ενδιαφερόμενα μέρη να βρουν κοινή θέση για τον τρόπου που θα πρέπει να διαχειριστούν τις συνέπειες της απόφασης των ΗΠΑ να αποσύρουν τα στρατεύματά τους. Ένα «πάγωμα» της τρέχουσας κατάστασης δεν μπορεί να θεωρηθεί βιώσιμη λύση. Μπορεί όμως να είναι η λιγότερο καταστροφική επιλογή για την ώρα.

Τρίτον, προτεραιότητα-κλειδί θα πρέπει να είναι η αποφυγή της όποιας κλιμάκωσης στα τέσσερα μέτωπα που προαναφέρθηκαν, καθώς και σε άλλα πιθανά σενάρια. Και εδώ, επείγει να υπάρξουν στενές διαβουλεύσεις μεταξύ των βασικών παραγόντων.

Ρεαλιστικά, καταλήγουν οι συγγραφείς του άρθρου, είναι αδύνατον να καθίσουν όλοι οι περιφερειακοί και διεθνείς παίκτες στο ίδιο τραπέζι. Τρεις από αυτούς, η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία, έχουν συμφέρον, δυνατότητα να μιλήσουν σε πολλά από τα περιφερειακά ενδιαφερόμενα μέλη, και είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Έτσι, προτείνουν οι τρεις αυτές δυνάμεις να αναλάβουν κοινή πρωτοβουλία και να συντονιστούν για να μπορέσουν να φέρουν και άλλες δυνάμεις στο τραπέζι.