Η μεσαία τάξη θυσιάζεται για το πλουσιότερο 1%

Tα φτωχότερα στρώματα του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν δει τα εισοδήματα τους να αυξάνονται σημαντικά μετά το 1980 χάρη στην υψηλή ανάπτυξη στην Ασία, αλλά το πλουσιότερο 1% έχει καρπωθεί διπλάσια ανάπτυξη από το φτωχότερο 50% στο διάστημα αυτό.

Εν τω μεταξύ, η εισοδηματική ανάπτυξη είναι υποτονική ή ακόμα και μηδενική για άτομα με εισόδημα που κινείται ανάμεσα στα επίπεδα του φτωχότερου 50% και του πλουσιότερου 1%. Αυτό αφορά όλα τα μεσαία και χαμηλού εισοδήματος κοινωνικά στρώματα στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.

Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα της έκθεσης για την παγκόσμια ανισότητα που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη. Την έκθεση έχει επιμεληθεί ομάδα οικονομολόγων με επικεφαλής των Thomas Piketty και βασίζεται σε στοιχεία που συνέλεξαν 100 ερευνητές σε πάνω από 70 χώρες.

Η συρρίκνωση της δημόσιας περιουσίας

Σύμφωνα με την έκθεση, η ισορροπία ανάμεσα στον ιδιωτικό και το δημόσιο πλούτο αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τα επίπεδα της ανισότητας.

Οι ερευνητές διαπιστώνουν πως από το 1980, μεγάλο μέρος του δημόσιου πλούτου μεταφέρθηκε στα χέρια ιδιωτών, τόσο στις πλούσιες όσο και στις αναδυόμενες χώρες.  Συγκεκριμένα, τις τελευταίες δεκαετίες καταγράφηκε αύξηση στον καθαρό ιδιωτικό πλούτο, από το 200 με 350% του εθνικού εισοδήματος στις πιο πλούσιες χώρες το 1970 στο 400 με 700% σήμερα. Η άνοδος αυτή έμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη από την κρίση του 2008 ή από τις «φούσκες» σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Ισπανία.

Στον αντίποδα, ο καθαρός δημόσιος πλούτος έχει υποχωρήσει σε όλες τις χώρες μετά τη δεκαετία του 1980. Στη Ρωσία και την Κίνα μειώθηκε από το 60 με 70% του εθνικού πλούτου στο 20 με 30%. Στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο ο καθαρός δημόσιος πλούτος (τα δημόσια στοιχεία ενεργητικού πλην το δημόσιο χρέος) είναι αρνητικός, ενώ είναι οριακά θετικός σε χώρες όπως η Ιαπωνία, η Γερμανία και η Γαλλία. Οι μόνες εξαιρέσεις στη γενικότερη πτώση της δημόσιας περιουσίας είναι οι χώρες με πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και μεγάλα κρατικά επενδυτικά ταμεία, όπως η Νορβηγία.

Η έκθεση διαπιστώνει ακόμα πως η αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας σε συνδυασμό με τις μεγάλες μεταφορές δημόσιου πλούτου στον ιδιωτικό τομέα, έχουν οδηγήσει και σε μεγάλες ανισότητες στον ατομικό πλούτο.

Οι ανισότητες αυτές είναι ιδιαίτερα μεγάλες στις ΗΠΑ, όπου το 2014 το πλουσιότερο 1% κατείχε το 39% του συνολικού πλούτου, έναντι 22% το 1980. Στη Γαλλία και στο Ηνωμένο Βασίλειο αντίθετα, η ανισότητα στον ατομικό πλούτο διευρύνθηκε με πιο ήπιο ρυθμό, κυρίως λόγω της αύξησης της αύξησης της αξίας της ακίνητης περιουσίας της μεσαίας τάξης και τα χαμηλότερα επίπεδα εισοδηματικής ανισότητας σε σχέση με τις ΗΠΑ.

Οι διαφορές Ευρώπης και ΗΠΑ

H ανισότητα έχει διευρυνθεί σε όλες τις χώρες τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά όχι με τον ίδιο ρυθμό. Στις ΗΠΑ, το 1% είχε το 11% του εθνικού εισοδήματος, το οποίο αυξήθηκε στο 20% το 2016. Το φτωχότερο 50% είχε το 21% του εισοδήματος το 1980, το οποίο υποχώρησε στο 13% πέρυσι.

Στην Ευρώπη οι αλλαγές δεν ήταν τόσο ραγδαίες την ίδια περίοδο. Το πλουσιότερο 1% ήλεγχε το 10% του εθνικού εισοδήματος και το μερίδιο του αυξήθηκε στο 12% στο τέλος της περιόδου αυτής, ενώ το φτωχότερο 50% διατήρησε ένα μερίδιο 23%.

Μπορεί να αντιστραφεί η πορεία αύξησης των ανισοτήτων;

H έκθεση προβλέπει πως μπορεί να εξελιχθεί η παγκόσμια ανισότητα ως το 2050 σε τρία διαφορετικά σενάρια.

* Στο πρώτο σενάριο, η τάση των τελευταίων τριών δεκαετιών συνεχίζεται απρόσκοπτα, με αποτέλεσμα μια ήπια αύξηση της ανισότητας.

* Στο δεύτερο σενάριο, ο κόσμος ακολουθεί την πορεία των ΗΠΑ και η ανισότητα επιδεινώνεται δραματικά.

* Στο τρίτο σενάριο, αν ο κόσμος ακολουθήσει την πορεία της Ευρώπης, η παγκόσμια ανισότητα θα υποχωρήσει.

Οι οικονομολόγοι που επιμελήθηκαν την έκθεση, υποστηρίζουν πως η καταπολέμηση της ανισότητας απαιτεί μια σημαντική μετατόπιση στις εφαρμοζόμενες πολιτικές. Οι ίδιοι τάσσονται υπέρ μιας πιο προοδευτικής φορολόγησης και τη δημιουργία ενός παγκόσμιου χρηματοοικονομικού αποθετηρίου στο οποίο θα καταγράφεται η ιδιοκτησία χρηματοοικονομικών στοιχείων ενεργητικού. Επιπλέον, τονίζουν την ανάγκη για πιο ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση και για δημόσιες επενδύσεις στην εκπαίδευση, την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος.