Τι θα γίνει αν παραιτηθεί ο Ντ. Τραμπ

Εν μέσω των σκανδάλων που έχουν πλήξει την εικόνα της κυβέρνησής του, του ψυχροπολεμικού κλίματος που έχει δημιουργηθεί διεθνώς, των διαδηλώσεων, της δυσαρέσκειας των Αμερικανών πολιτών αλλά και της αποπομπής ή παραίτησης μεγάλου αριθμού στελεχών της –με τελευταίες τις περιπτώσεις Μπάνον και Άικαν-, το ενδεχόμενο απαγγελίας κατηγοριών κατά του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ή της παραίτησής του, είναι για ορισμένους αναμενόμενο και για άλλους ευκταίο.

Τα ποσοστά δημοφιλίας του έχουν κάνει βουτιά –σε πρωτοφανή μάλιστα επίπεδα για πρόεδρο που βρίσκεται τόσο λίγο καιρό στην εξουσία-, ενώ οι εταιρείες στοιχημάτων δίνουν τώρα πιθανότητα 48% να απαγγελθούν κατηγορίες κατά του Τραμπ πριν το 2020. Πρώην σύμμαχός του μάλιστα έχει δηλώσει πως ο Τραμπ θα παραιτούνταν προκειμένου να μην αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο να παραπεμφθεί σε δίκη.

Σκοπός του άρθρου αυτού δεν είναι να εξετάσει τα αίτια μιας πιθανής αποχώρησης ή απομάκρυνσης του Τραμπ από την προεδρία των ΗΠΑ, ή να προδικάσει τις μελλοντικές εξελίξεις,  αλλά να παρουσιάσει τη διαδικασία σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

Θα πρέπει να τονιστεί πως αν φύγει από τον Λευκό Οίκο ο Τραμπ τις επόμενες εβδομάδες όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, θα πρόκειται για την πρώτη φορά στην ιστορία των ΗΠΑ που εκλεγμένος πρόεδρος αποχωρεί πριν καν κλείσει έναν χρόνο στην εξουσία (σημειώνεται η πιο σύντομη προεδρική θητεία ήταν αυτή του Ουίλιαμ Χένρι Χάρισον, ο οποίος πέθανε μόλις έναν μήνα αφότου ανέλαβε την προεδρία των ΗΠΑ, στις 4 Απριλίου του 1841, μετά από αρρώστια και ακολουθεί ο Τζέιμς Γκάρφιλντ, ο οποίος δολοφονήθηκε στον τρίτο μήνα της θητείας του στις 19 Σεπτεμβρίου του 1881).

Η περίπτωση απαγγελίας κατηγοριών κατά του Προέδρου

Πρόκειται για τον συνταγματικό μηχανισμό που επιτρέπει στο Κογκρέσο να απομακρύνει από την εξουσία τον Πρόεδρο, τον Αντιπρόεδρο και όλους όσοι φέρουν δημόσιο αξίωμα στις ΗΠΑ.

Κατά το Σύνταγμα των ΗΠΑ, μπορεί να απαγγελθούν κατηγορίες και να απομακρυνθεί ένας πρόεδρος για «προδοσία, δωροδοκία, ή άλλα έσχατα εγκλήματα και παραπτώματα» (όπως ψευδορκία, κατάχρηση εξουσίας, εκφοβισμός, κατάχρηση περιουσιακών στοιχείων, παράλειψη εποπτείας, παράληψη καθήκοντος, ανάρμοστη συμπεριφορά και άρνηση τήρησης της έννομης τάξης).

Την εξουσία για την απαγγελία κατηγοριών την έχει η Βουλή των Αντιπροσώπων. Οποιοδήποτε μέλος της μπορεί να απαγγείλει τις κατηγορίες -τα Άρθρα της Μομφής- στη Βουλή.

Κατόπιν έρευνας για τις κατηγορίες, οι αντιπρόσωποι ψηφίζουν επί των Άρθρων της Μομφής, ενώ απαιτείται απλή πλειοψηφία (218 ψήφοι από τις 435) προκειμένου να επιβεβαιωθεί η απαγγελία κατηγοριών.

Ο Πρόεδρος στη συνέχεια παραπέμπεται σε δίκη ενώπιον της Γερουσίας, όπου απαιτούνται τα δυο τρίτα των ψήφων, προκειμένου να αποπεμφθεί από τη θέση του.

Βέβαια, ακόμα και αν απαγγελθούν κατηγορίες κατά του προέδρου και παραπεμφθεί σε δίκη, αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως πως θα αποπεμφθεί ή θα παραιτηθεί. Δυο πρόεδροι των ΗΠΑ, ο Μπιλ Κλίντον (1998) και ο Άντριου Τζόνσον (1868), παραπέμφθηκαν σε δίκη, όμως και οι δυο αθωώθηκαν από τη Γερουσία και παρέμειναν στον προεδρικό θώκο.

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως ένας πρόεδρος μπορεί να παραπεμφθεί σε δίκη μόνο για αδικήματα που τέλεσε κατά τη διάρκεια της θητείας του, όχι πριν αναλάβει τα καθήκοντά του.

Η περίπτωση παραίτησης

Αν και στην ιστορία των ΗΠΑ αρκετοί Πρόεδροι δεν κατάφεραν να ολοκληρώσουν τη θητεία τους (λόγω φυσικού θανάτου ή δολοφονίας), ωστόσο μόνον ένας μέχρι στιγμής δεν την ολοκλήρωσε λόγω παραίτησης. Πρόκειται για τον Ρίτσαρντ Νίξον. O Νίξον ήταν ο 37ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Παρέμεινε στην θέση του από το 1969 μέχρι τις 9 Αυγούστου του 1974. Παραιτήθηκε καθώς ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα διατάσσονταν έρευνα και απομάκρυνσή του από τον Λευκό Οίκο λόγω του σκανδάλου Watergate. (Για την ιστορία, θυμίζουμε στους αναγνώστες πως το σκάνδαλο, που αποκαλύφθηκε το 1972, αφορούσε στις παράνομες παρακολουθήσεις πολιτικών αντιπάλων του Νίξον, ατόμων που θεωρούνταν ύποπτα, ομάδων ακτιβιστών και πολιτικών προσώπων από στελέχη της κυβέρνησής του, με «βοήθεια» από το FBI, την CIA και το IRS –την αμερικανική εφορία).

Νομικά, ένας Αμερικανός  Πρόεδρος έχει το δικαίωμα να παραιτηθεί εάν το θελήσει. Η 25η Τροποποίηση του Αμερικανικού Συντάγματος δεν προβλέπει λόγους για τους οποίους ένας Πρόεδρος δεν μπορεί να παραιτηθεί, ούτε όμως και όρους υπό τους οποίους ένας Πρόεδρος πρέπει να παραιτηθεί.

Προβλέπει όμως τη συγκεκριμένη διαδικασία που ακολουθείται μετά την παραίτηση ενός Προέδρου, η οποία είναι η εξής:

-Στην περίπτωση απομάκρυνσης του προέδρου από τη θέση του, ή θανάτου του ή παραίτησής του, την προεδρία αναλαμβάνει ο Αντιπρόεδρος.

-Όποτε υπάρξει κενό στη θέση του Αντιπροέδρου, ο πρόεδρος ορίζει Αντιπρόεδρο, ο οποίος αναλαμβάνει καθήκοντα μετά την επιβεβαίωση μέσω πλειοψηφικής ψήφου και από τα δυο σώματα του Κογκρέσου.

-Όποτε ο Πρόεδρος μεταβιβάσει στον εκτελώντα χρέη προέδρου της Γερουσίας και της Βουλής των Αντιπροσώπων την γραπτή δήλωσή του πως δεν είναι σε θέση να ασκήσει τις εξουσίες και τα καθήκοντα της θέσης του, και μέχρις ότου τους διαβιβάσει γραπτή δήλωση περί του αντιθέτου, οι εν λόγω εξουσίες και καθήκοντα εκτελούνται από τον Αντιπρόεδρο, ως Αναπληρωτή Πρόεδρο.

-Όποτε ο Αντιπρόεδρος και μια πλειοψηφία είτε βασικών αξιωματούχων του εκτελεστικού σώματος ή άλλου σώματος όπως το Κογκρέσο μπορούν από το νόμο να διαβιβάσουν στον εκτελώντα χρέη προέδρου της Γερουσίας και Αντιπροέδρου της Βουλής τη γραπτή τους δήλωση πως ο Πρόεδρος δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει τις εξουσίες και τα καθήκοντά του, ο Αντιπρόεδρος αναλαμβάνει αμέσως τις εξουσίες και τα καθήκοντα του αξιώματος ως Αναπληρωτής Πρόεδρος.

Δηλαδή, ο πρόεδρος μπορεί να δηλώσει παραίτηση από μόνος του, ή μπορεί ουσιαστικά να ζητήσουν την παραίτησή του ο Αντιπρόεδρος και στελέχη του εκτελεστικού ή άλλου σώματος.

Στην περίπτωση παραίτησης (ή τερματισμού της θητείας κατόπιν θανάτου για παράδειγμα), η σειρά της διαδοχής έχει ως εξής:

- Αντιπρόεδρος

- Κυβερνητικός εκπρόσωπος

- Εκτελών χρέη Προέδρου της Γερουσίας

- Υπουργός Εξωτερικών

- Υπουργός Οικονομίας

- Υπουργός Άμυνας

- Γενικός Εισαγγελέας

- Υπουργός Εσωτερικών

- Υπουργός Γεωργίας

- Υπουργός Εμπορίου

- Υπουργός Εργασίας

- Υπουργός Υγείας

- Υπουργός Οικιστικής και Αστικής Ανάπτυξης

- Υπουργός Μεταφορών

- Υπουργός Ενέργειας

- Υπουργός Παιδείας

- Υπουργός Υποθέσεων Βετεράνων

- Υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας

Πρόωρες εκλογές

Σε αντίθεση με άλλα εκλογικά συστήματα, στις ΗΠΑ δεν υπάρχει η έννοια της διάλυσης της κυβέρνησης, ούτε πρόβλεψη για πρόωρες εκλογές για την Προεδρία ή τη Γερουσία. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν πρόωρες εκλογές, αλλά αφορούν στην αντικατάσταση για παράδειγμα ενός μέλους της Βουλής των Αντιπροσώπων που είτε παραιτήθηκε ή απεβίωσε.