Stratfor: Γιατί η Ρωσία θέλει διατήρηση του status quo στην Κύπρο

Η Ρωσία, για μια ακόμα φορά, στρέφει την προσοχή της στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Μόσχα θέλει να διατηρήσει το «αποτύπωμά» της στην περιοχή, όχι μόνο γιατί επηρεάζει τη θέση της στη Μέση Ανατολή και την ισορροπία της με το ΝΑΤΟ, αλλά και για οικονομικούς και ενεργειακούς λόγους.

Τη Δευτέρα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ φιλοξένησε τον Κύπριο ομόλογό του Ιωάννη Κασουλίδη στη Μόσχα. Δεδομένων των θεμάτων που αντιμετωπίζει τώρα η Ρωσία, μια τέτοια συνάντηση θα μπορούσε να μοιάζει περιττή, όμως η Μεγαλόνησος αποτελεί «κλειδί» για τη στρατηγική της Ρωσίας στην περιοχή.

Πρόκειται για την πιο πρόσφατη σειρά συναντήσεων που πραγματοποιήθηκαν με Κύπριους ηγέτες τις τελευταίες εβδομάδες, περιλαμβανομένης της συνάντησης με τον επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Άνδρο Κυπριανού. Η Μόσχα διασφαλίζει πως έχει καλές επαφές με ολόκληρη την πολιτική σφαίρα της Κύπρου.

Η συνάντηση της Δευτέρας επικεντρώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στη σύνοδο Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων που θα πραγματοποιηθεί την επόμενη εβδομάδα. Από το 1974 το νησί έχει χωριστεί στη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία στα νότια, και στη μη αναγνωρισμένη τουρκοκυπριακή δημοκρατία στα βόρεια.

Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες πραγματοποιούνται συνεχώς διαπραγματεύσεις, προκειμένου να επιλυθεί το ζήτημα, όμως μόνο από τον Μάιο του 2015 οι διαπραγματεύσεις, υπό την καθοδήγηση του ΟΗΕ, έχουν φτάσει σε επίπεδα τόσο πολλά υποσχόμενα. Την επόμενη εβδομάδα, αντιπροσωπείες από τις κυβερνήσεις του νότου και του βορρά θα συναντηθούν στην Ελβετία, προκειμένου να συζητήσουν τα επίμαχα ζητήματα του εδαφικού και της ανταλλαγής ιδιοκτησιών -που είναι ίσως και τα πιο ευαίσθητα ζητήματα της ατζέντας.

Και οι δύο πλευρές γνωρίζουν τα οικονομικά, δημοσιονομικά και πολιτικά οφέλη της επανένωσης της νήσου και δέχονται ισχυρές πιέσεις από τον ΟΗΕ, την ΕΕ, την Τουρκία και το Ισραήλ να καταλήξουν σε συμφωνία -Τουρκία και Ισραήλ θέλουν επίσης να προχωρήσουν οι ενεργειακές διαπραγματεύσεις.

Ωστόσο, η Ρωσία είναι γνωστή για τις τρικλοποδιές που βάζει σε πολλά υποσχόμενες διαπραγματεύσεις, ιδιαίτερα όταν αυτές φτάνουν σε επίπεδο λύσης μέσω του ΟΗΕ. Το 2004 η Ρωσία χρησιμοποίησε τη θέση της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να ασκήσει βέτο σε ψήφισμα για διακανονισμό, λίγο πριν οι Ελληνοκύπριοι να ψηφίσουν κατά της επανένωσης. Τη Δευτέρα, ο Λαβρόφ ζήτησε ο ΟΗΕ να μην «επιβάλει το δικό του όραμα» για τον διακανονισμό του Κυπριακού.

Η Μόσχα έχει σοβαρό συμφέρον να διατηρηθεί το status quo. Μια επανένωση άνοιγε τον δρόμο ώστε το νησί -και άλλες ξένες δυνάμεις- να επικεντρωθούν σε μια σειρά ζητημάτων που αφορούν τη Ρωσία.

Η Κύπρος ήδη φιλοξενεί Έλληνες, Τούρκους και Βρετανούς στρατιώτες, και η Ρωσία ανησυχεί πως μια επανενωμένη χώρα θα έτεινε περισσότερο προς το ΝΑΤΟ. Η Κύπρος βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο, σε απόσταση «βολής» από αρκετές κρίσεις της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής -κυρίως της Συρίας, του Ιράκ και της Λιβύης.

Στρατιωτικά αεροσκάφη από τη Γαλλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ συχνά απογειώνονται από την Κύπρο κατευθυνόμενα προς αυτές τις περιοχές. Κατά το παρελθόν, η Μόσχα «φλέρταρε» με την ιδέα δημιουργίας δικής της στρατιωτικής βάσης στο νησί, αν και μια τέτοια κίνηση πιθανότατα θα εκλαμβανόταν ως πρόκληση από την Τουρκία και το υπόλοιπο ΝΑΤΟ.

Η Ρωσία επί του παρόντος μεταφέρει στόλο στην Ανατολική Μεσόγειο προς τη Συρία. Ο στόχος όχι μόνο παρακολουθούνταν στενά από βρετανικά πλοία κοντά στη Μάγχη, αλλά επίσης απαγορεύτηκε ο ανεφοδιασμός του στην Ισπανία. Ο Λαβρόφ επιβεβαίωσε πως τα ρωσικά πλοία δεν θα επιχειρήσουν να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο ως στρατιωτική βάση για επιχειρήσεις στη Συρία. Μια τέτοια σκέψη πιθανότατα θα έβγαινε τελείως από το «τραπέζι» στην περίπτωση επανένωσης της νήσου.

Οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες

Η Ρωσία θέλει επίσης την Κύπρο για χρηματοοικονομικούς λόγους. Για δεκαετίες, το νησί λειτουργούσε ως «κόμβος» παράκτιας τραπεζικής και ξεπλύματος χρήματος για ρωσικές εταιρείες και Ρώσους ιδιώτες. Ακόμα και ως μέλος της ΕΕ, η Κύπρος ερμήνευε με χαλαρό τρόπο τους κανονισμούς της ΕΕ, επιτρέποντας στον τραπεζικό κλάδο του νησιού να παραμένει συνδεδεμένος με περίπλοκους τρόπους με τη Ρωσία.

Η Μόσχα μάλιστα δάνεισε στη χώρα δισεκατομμύρια δολάρια κατά την οικονομική κρίση του 2011, για να διασφαλίσει την ασφάλεια των ρωσικών κεφαλαίων που βρίσκονταν «κρυμμένα» στο νησί (παρά τις προσπάθειες αυτές, όμως, το πρόγραμμα διάσωσης που εφαρμόστηκε στη χώρα δυο χρόνια αργότερα επηρέασε το ρωσικό χρήμα). Αν και τα χρηματοοικονομικά βάρη της Κύπρου έχουν κάπως αμβλυνθεί, και η Μόσχα έχει κάνει κινήσεις ώστε να σταματήσει να φεύγει χρήμα από τη Ρωσία, ωστόσο το νησί εξακολουθεί να είναι ένας από τους δημοφιλέστερους προορισμούς για τα «κρυφά» κεφάλαια της ελίτ και των επιχειρήσεων της Ρωσίας.

Το φυσικό αέριο

Η Κύπρος παίζει επίσης ρόλο-κλειδί στη στρατηγική φυσικού αερίου της Μόσχας. Το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος έχουν ανακαλύψει σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου την τελευταία δεκαετία. Η κάθε χώρα θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντικό προμηθευτή φυσικού αερίου τόσο για την Τουρκία, όσο και για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη την ερχόμενη δεκαετία, πιθανότατα περιορίζοντας κατά τι την κυριαρχία των Ρώσων προμηθευτών.

Ο ρωσικός ενεργειακός γίγαντας Gazprom προσπαθεί να προχωρήσει τον αγωγό TurkStream, που θα μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Τουρκία και την Ευρώπη. Μια διαιρεμένη Κύπρος θα έκανε μακροπρόθεσμα «χαλάστρα» σε οποιονδήποτε ανταγωνιστικό αγωγό προς την Τουρκία ή τη ΝΑ Ευρώπη από την Αίγυπτο ή το Ισραήλ, που πιθανότατα θα χρειαζόταν να περάσει από τα κυπριακά ή βορειοκυπριακά ύδατα, δεδομένου ότι η άλλη επιλογή θα ήταν να περάσουν οι αγωγοί μέσω των υδάτων του Λιβάνου ή της Συρίας.

Έτσι η Κύπρος βρίσκεται σε δύσκολη θέση: μεταξύ των «γλυκαντικών» που της έδωσε η Ρωσία κατά το παρελθόν -οικονομικά κίνητρα, επενδυτικές, εμπορικές, τουριστικές και πολιτικές σχέσεις- και της ευκαιρίας για έναν πολιτικό διακανονισμό που θα ωφελούσε βαθύτατα το νησί και θα ενίσχυε τους δεσμούς του με τη Δύση. Με τη Μόσχα να μιλά και σε ομάδες της αντιπολίτευσης στην Κύπρο, τίθεται το ερώτημα αν οι φιλικές χειρονομίες της Ρωσίας μετατραπούν σε παρέμβαση στα εσωτερικά της χώρας, ώστε να δυσκολέψει την πρόοδο στις διαπραγματεύσεις για την επανένωση.

Στο τέλος, η μελλοντική πορεία του μικρού αυτού νησιού της Μεσογείου θα έχει μεγάλη επίπτωση όχι μόνο στην περιοχή αλλά και στους στόχους και στις φιλοδοξίες των μεγαλύτερων παγκόσμιων δυνάμεων με συμφέροντα στην Κύπρο.