Νάρκη για το ελληνικό πρόγραμμα το προσφυγικό

Για μια ακόμα φορά, η ελληνική κυβέρνηση μάχεται σε πολλαπλά πολιτικά και οικονομικά μέτωπα. Η Αθήνα διαπραγματεύεται τη συνέχιση του προγράμματος διάσωσης ενώ παράλληλα πιέζει ώστε να αποφύγει την αποπομπή της από την περιοχή Σένγκεν. Σε εθνικό επίπεδο, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας προσπαθεί να αποτρέψει μια ανταρσία εντός του ΣΥΡΙΖΑ, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα αυξανόμενη εγχώρια αναταραχή.

Οι διαπραγματεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο βρέθηκαν στην αρχή του μήνα σε αδιέξοδο. Θα ξεκινήσουν και πάλι στα τέλη Φεβρουαρίου, και η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση πιθανότατα θα εξακολουθήσει να είναι το επίμαχο ζήτημα στις διαπραγματεύσεις. Τόσο η Αθήνα όσο και οι πιστωτές της συμφωνούν πως η Ελλάδα πρέπει να εξοικονομήσει περίπου 1,8 δισ. ευρώ φέτος, όμως διαφωνούν ως προς το πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό.

Αν και η κυβέρνηση του Τσίπρα προτείνει την αύξηση των εισφορών για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους και περικοπές σε ορισμένες επικουρικές συντάξεις, οι πιστωτές θέλουν μια γενική περικοπή των σημερινών συντάξεων. Η Ελλάδα δαπανά περίπου το 17% του ΑΕΠ της σε συντάξεις, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ. Όμως ο Τσίπρας πιστεύει πως οι επιπλέον περικοπές θα υπονομεύσουν ένα από τα τελευταία «δίχτυα ασφαλείας» της χώρας, από το οποίο εξαρτώνται εκατοντάδες χιλιάδες ελληνικά νοικοκυριά.

Κρίνοντας από τις ανακοινώσεις τους πως οι διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν για εβδομάδες, οι πιστωτές φαίνεται να είναι «χαλαροί». Αυτό δεν ισχύει και για την Αθήνα, που σιγά σιγά ξεμένει από χρόνο και χρήμα. Πρόσφατα, Έλληνες αξιωματούχοι δήλωσαν πως η Αθήνα έχει αρκετούς πόρους για να συνεχίσει να λειτουργεί χωρίς βοήθεια, μέχρι το αργότερο τον Ιούνιο. Και αν και το «ημερολόγιο» των λήξεων του ελληνικού χρέους δεν είναι τόσο πιεστικό όσο ήταν το 2015, η Αθήνα πρέπει να αποπληρώσει τον Ιούλιο στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα περίπου 2,3 δισ. ευρώ.

Αν και η δόση αυτή ωχριά σε σχέση με τα σχεδόν 7 δισ. ευρώ που έπρεπε να δώσει η Αθήνα πέρυσι από τον Ιούλιο μέχρι τον Αύγουστο, ωστόσο η χώρα θα μπορούσε να δυσκολευτεί να καταβάλει το ποσό αν δεν λάβει την επόμενη δόση του δανείου από το πρόγραμμα διάσωσης. Μόλις καταβληθεί η πληρωμή του Ιουλίου, η Ελλάδα δεν χρειάζεται να κάνει κάποιες σημαντικές πληρωμές χρέους για το υπόλοιπο του έτους, κάτι που μειώνει δραστικά τις πιθανότητες χρεοκοπίας ή εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη.

Ο αποδιοπομπαίος τράγος της ΕΕ

Όμως, η Αθήνα έχει άλλα, πιο επείγοντα προβλήματα να διευθετήσει. Στις 12 Φεβρουαρίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε στην Ελλάδα τρεις μήνες για να παρουσιάσει και να εφαρμόσει σχέδια για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Τις τελευταίες εβδομάδες, η Αθήνα έχει δείξει στη Βόρεια Ευρώπη ότι είναι πρόθυμη να συνεργαστεί. Έβαλε τον υπουργό Άμυνας επικεφαλής του συντονισμού του χειρισμού των αιτούντων άσυλο, ανακοίνωσε την κατασκευή κέντρων υποδοχής στην Αθήνα και στα βασικά σημεία εισόδου που χρησιμοποιούν οι πρόσφυγες/μετανάστες (σε Λέσβο, Χίο, Λέρο και Σάμο) και συμφώνησε να συνεργαστεί με την Τουρκία στις περιπολίες στο Αιγαίο, υπό την εποπτεία του ΝΑΤΟ.

Όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για να πείσει ορισμένες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ότι η Ελλάδα έχει καλές προθέσεις. Στις 15 Φεβρουαρίου η Ομάδα του Βίσεγκραντ (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλοβακία) συναντήθηκε με εκπροσώπους της ΠΓΔΜ και της Βουλγαρίας για να συζητήσουν μέτρα απομόνωσης της Ελλάδας.

Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυγχάνει να ανταποκριθεί συνεκτικά στην προσφυγική/μεταναστευτική κρίση, χώρες και ομάδες χωρών έχουν αποφασίσει να λάβουν περιφερειακά και διμερή μέτρα ώστε να αποκόψουν τη βαλκανική μεταναστευτική οδό που συνδέει την Ελλάδα με την Αυστρία και τη Γερμανία. Εκτός από την ανέγερση φρακτών και την εισαγωγή ποσοστώσεων στον αριθμό των προφύγων/μεταναστών που επιτρέπουν να εισέλθουν στο έδαφός τους, οι χώρες αυτές βοηθούν επίσης τους γείτονες της Ελλάδας να ενισχύσουν τους συνοριακούς ελέγχους τους.

Και αν η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφασίσει μέχρι την προθεσμία του Μαΐου ότι η Ελλάδα δεν κάνει αρκετά για να προστατεύσει τα σύνορά της, τότε οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να επιτρέψουν στα μέλη της Σένγκεν να εφαρμόσουν συνοριακούς ελέγχους στην περιοχή για έως και δύο χρόνια, μια σημαντική αύξηση από το υφιστάμενο όριο των έξι μηνών.

Επιφανειακά, η ιδέα είναι να «απομονώσουν» την Ελλάδα. Όμως η Ελλάδα δεν έχει κοινά χερσαία σύνορα με άλλα μέλη της Σένγκεν, κάτι που σημαίνει πως η αποτυχία της Ελλάδας να φυλάξει τα σύνορά της πιθανότατα θα χρησιμοποιούνταν ως δικαιολογία για άλλες χώρες-μέλη της Σένγκεν να επαναφέρουν τους συνοριακούς ελέγχους με τις γειτονικές τους χώρες.

Ο Τσίπρας βρίσκεται σε διπλωματική αποστολή να διορθώσει την εικόνα της χώρας του. Στις 14 Φεβρουαρίου συναντήθηκε με τον Ολλανδό υπουργό Εξωτερικών Bert Koenders. Στις 16 Φεβουαρίου συναντήθηκε με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, ενώ χθες με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ.

Στόχος του είναι να εξασφαλίσει τη στήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών κατά τη διάρκεια της Συνόδου Κορυφής στις 18-19 Φεβρουαρίου. Κατά τη διάρκεια της Συνόδου, ο Τσίπρας θα έχει διμερείς επαφές με τη Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ.

Οι αυστηρότεροι συνοριακοί έλεγχοι στη βαλκανική μεταναστευτική οδό θα δημιουργήσουν προβλήματα στην Ελλάδα, αφού οι πρόσφυγες/μετανάστες θα δυσκολευτούν να κινηθούν προς τα βόρεια. Όμως οι περισσότεροι αιτούντες άσυλο δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα, κάτι που θα τους οδηγήσει να αναζητήσουν εναλλακτικές οδούς.

Η Αλβανία είναι μια πιθανή επιλογή. Οι πρόσφυγες/μετανάστες θα μπορούσαν είτε να προσπαθήσουν να περάσουν τη νοτιοδυτική βαλκανική χώρα για να φτάσουν στο Μαυροβούνιο, τη Βοσνία και την Κροατία, ή να χρησιμοποιήσουν την Αδριατική Θάλασσα για να φτάσουν στην Ιταλία. Ένας αυξανόμενος συνωστισμός στα Δυτικά Βαλκάνια θα μπορούσε επίσης να επανενεργοποιήσει την κεντρική Μεσογειακή οδό, που συνδέει τη Βόρεια Αφρική με τη νότια Ιταλία.

Δυσαρέσκεια στο εσωτερικό

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μπορεί να μην είναι οι μόνοι που έχουν αναστατωθεί από την προσφυγική κρίση. Πολλοί Έλληνες φοβούνται τις οικονομικές και πολιτισμικές επιπτώσεις της μαζικής άφιξης αιτούντων άσυλο, και τις τελευταίες εβδομάδες υπήρξαν διαμαρτυρίες και βανδαλισμοί σε υπό κατασκευή κέντρα υποδοχής. Η εισροή αιτούντων άσυλο αναμένεται να αυξηθεί καθώς θα βελτιώνονται οι καιρικές συνθήκες, όπως και οι επιθέσεις κατά προσφύγων/μεταναστών και οι συγκρούσεις μεταξύ των αντιμεταναστευτικών ομάδων και της ελληνικής αστυνομίας.

Οι απειλές της ΕΕ να άρει τη συμμετοχή της Ελλάδας στη Σένγκεν πιθανότατα θα αποδυναμώσουν τη λαϊκή στήριξη προς τη διάσωση. Το πρόγραμμα ήδη είναι αμφιλεγόμενο, με τους αγρότες να έχουν προχωρήσει σε μπλόκα εθνικών οδών για να διαμαρτυρηθούν για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση και τα σχέδια για άρση των επιδοτήσεων στον αγροτικό τομέα. Τις επόμενες ημέρες, τα δικαστήρια, οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες και τα σχολεία θα κλείσουν λόγω απεργιών.

Ωστόσο, οι διαδηλωτές έχουν γίνει ένα κοινό στοιχείο της ελληνικής πολιτικής από τότε που ξεκίνησε η κρίση, και ο Τσίπρας δεν είναι ο πρώτος πρωθυπουργός που αντιμετωπίζει πολλαπλές απεργίες και διαδηλώσεις.

Η βασική πρόκληση για την ελληνική κυβέρνηση έρχεται εκ των έσω. Ο κυβερνών συνασπισμός κυβερνά με μια πλειοψηφία μόλις τριών εδρών στη Βουλή. Ακόμα και μια μικρή «ανταρσία» από τα κόμματα της κυβέρνησης θα προκαλούσαν την πτώση της. Αυτό εξηγεί γιατί ο Τσίπρας συχνά κάνει άνοιγμα σε μικρά κόμματα προς το κέντρο και την κεντροαριστερά. Θέλει να δείξει στους βουλευτές του ότι έχει επιλογές στην περίπτωση ανταρσίας αλλά και να διασφαλίσει ότι θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία, στην περίπτωση που κάποιοι από τους βουλευτές του τον εγκαταλείψουν.

Τα εγχώρια και εξωτερικά προβλήματα της Ελλάδας είναι βαθύτατα συνυφασμένα. Τις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να υπάρξει συμφωνία για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, διότι η προοδευτικά αποδυναμούμενη οικονομική κατάσταση της Ελλάδας θα κάνει την κυβέρνηση πιο πρόθυμη να κάνει υποχωρήσεις έναντι των δανειστών, αν και η ανακούφιση που θα φέρει η συμφωνία θα είναι προσωρινή.

Το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα δεν θα φύγει τόσο εύκολα. Οι συνοριακοί έλεγχοι στη Βαλκανική οδό πιθανότατα θα διατηρηθούν, ασχέτως του τι θα αποφασίσουν οι Βρυξέλλες για το μέλλον της Σένγκεν. Οι χώρες θα συνεχίσουν επίσης να εισάγουν μέτρα για να γίνουν λιγότερο ελκυστικές για τους πρόσφυγες/μετανάστες. Όμως, καθώς η κρίση στη Συρία απέχει πολύ από το να τελειώσει, οι πρόσφυγες/μετανάστες πιθανότατα απλώς θα αναζητήσουν νέους τρόπους για να φθάσουν στη Βόρεια Ευρώπη.

Ο μήνας-κλειδί θα είναι ο Μάιος, όταν η επίσημη αποβολή από τη Σένγκεν θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια πολιτική κρίση στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να εκτροχιάσει τη συνέχεια του προγράμματος διάσωσης.