Η Γερμανία ετοιμάζεται για μια ακόμα μάχη με την ΕΕ

Ένα άρθρο της Der Spiegel αυτή την εβδομάδα αποκάλυψε αυτό που πιθανότατα θα είναι τα επόμενα βήματα σε μια αντιπαράθεση που σιγοβράζει μεταξύ της Γερμανίας και των ευρωπαϊκών θεσμών. Η μάχη γίνεται για την ασφάλεια των καταθέσεων, το αμφιλεγόμενο τρίτο βήμα της τραπεζικής ένωσης της ΕΕ. (Τα λιγότερο διχαστικά πρώτα δύο βήματα -η ενιαία εποπτεία και η ενιαία εκκαθάριση- ήδη προχωρούν).

Το άρθρο ανέφερε πως η Γερμανία είναι τόσο αντίθετη στο θέμα, που είναι πρόθυμη να σχηματίσει μειοψηφία ευρωπαϊκών κρατών που θα μπορούσε να μπλοκάρει την ιδέα με επίσημα μέσα στην επόμενη συνεδρίαση του Συμβουλίου της Ευρώπης στις 17 Δεκεμβρίου. Αυτή θα ήταν μια μάλλον δραστική ενέργεια, αφού θα εξέθετε τις άμυνες της ΕΕ. Μάλιστα, υπό αυτόν ακριβώς τον φόβο, η συνεδρίαση για το θέμα που ήταν αρχικά να γίνει τον Σεπτέμβριο, αναβλήθηκε για τον Δεκέμβριο.

Όμως, πιο σημαντικό είναι το δεύτερο μέρος του άρθρου, καθώς υποστηρίζει ότι η Γερμανία μπορεί εύκολα να βρει συμμάχους για να σχηματίσει αυτή τη μειοψηφία που θα μπλοκάρει την απόφαση. Σύμφωνα με το άρθρο, η Γερμανία μπορεί να βασίζεται στη στήριξη της Ιταλίας και της Γαλλίας, που δεν θα ήθελαν να ενεργήσουν ενάντια στις επιθυμίες της Γερμανίας, καθώς και σε ορισμένους από τους "συνήθεις υπόπτους" της Βόρειας Ευρώπης -την Ολλανδία, την Αυστρία και τη Φινλανδία. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η Ιταλία και η Γαλλία υποτίθεται ότι είναι οι επικεφαλής του λόμπι που τάσσεται υπέρ της ασφάλειας των καταθέσεων, αφού είναι μια ευκαιρία για αυτούς να εξασφαλίσουν την ασφάλεια της αναδοχής των τραπεζικών συστημάτων τους από τη Γερμανία. Αυτό είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για την Ιταλία, που πρόσφατα έπρεπε να προχωρήσει σε «έκτακτο χειρουργείο» σε κάποιες από τις λιγότερο σταθερές τράπεζές της. Επιπλέον, αν η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία -που από κοινού απαρτίζουν το 66% του ΑΕΠ της ευρωζώνης- βρίσκονται στην ίδια πλευρά σε ένα ζήτημα της ευρωζώνης, ποιος θα τα έβαζε μαζί τους;

Η απάντηση είναι οι ευρωπαϊκοί θεσμοί. Η τελευταία επιβεβαίωση του προγράμματος για την τραπεζική ένωση προήλθε από το επονομαζόμενο Σχέδιο των Πέντε Προέδρων, που ανακοινώθηκε το καλοκαίρι από τους προέδρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, του Eurogroup και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, και είναι το επόμενο βήμα στο σχέδιο ενοποίησης της Ευρώπης. Φυσικά, οι θεσμοί αυτοί απλώς κάνουν τη δουλειά τους. Ο τελικός στόχος του ευρωπαϊκού project εξακολουθεί να είναι μια απόλυτη ενοποίηση, και έτσι είναι ευθύνη των προέδρων, ως αντιπροσώπων του project, να προχωρήσουν αυτόν τον στόχο όποτε είναι δυνατό. Το «κερασάκι» για αυτούς είναι πως κάθε επιτυχία τούς κάνει λίγο πιο ισχυρούς, καθώς οι θεσμοί κερδίζουν όλο και μεγαλύτερο έλεγχο επί του συνόλου. Για παράδειγμα, η τραπεζική ένωση θα φέρει το τραπεζικό σύστημα στη δικαιοδοσία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αντί των εθνικών κυβερνήσεων.

Το πρόβλημα για τους θεσμούς είναι όταν η αποστολή τους έρχεται αντιμέτωπη με αποφασιστική εθνική αντίσταση, διότι δείχνει το όριο της εξουσίας τους. Παρά τις προσπάθειες να δοθούν όσο το δυνατόν περισσότερες εξουσίες στους θεσμούς -όπως η σταδιακή εκχώρηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μεγαλύτερων ευθυνών επίβλεψης και εφαρμογής ενός νέου εκλογικού συστήματος που θα καθιστά πιο δημοκρατική την Ευρωπαϊκή Επιτροπή-, οι εθνικοί ηγέτες της Ευρώπης έχουν καταφέρει με αρκετή επιτυχία να υπερασπιστούν τις δικές τους εξουσίες. Οι τελικοί διαιτητές οποιασδήποτε διαμάχης θα τείνουν να είναι μια ομάδα εθνικών ηγετών στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και όχι ένας γραφειοκράτης των Βρυξελλών, που παρακινείται αποκλειστικά και μόνο από το Ευρωπαϊκό Όνειρο.

Έτσι, ο τρόπος με τον οποίο αυτοί οι θεσμοί συνήθως λειτουργούν, είναι προσπαθώντας να τρομάξουν, να καλοπιάσουν και να δελεάσουν αρκετούς εθνικούς ηγέτες για μια κοινή θέση, ώστε αυτή να είναι η πλειοψηφούσα γνώμη. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης το καλοκαίρι. Και γι' αυτό, αν οι εθνικοί ηγέτες είναι από τη μια πλευρά και οι θεσμοί από την άλλη, μπορεί να υπάρξει μόνο ένας νικητής.

Αν όμως ισχύουν τα δημοσιεύματα για τα σχέδια της Γερμανίας για «μπλόκο», τι σημαίνει αυτό για τη «μεγάλη εικόνα» της Ευρώπης; Πρώτον, θα περιπλέξει το σχέδιο για την τραπεζική ένωση. Ένα από τα βασικά προβλήματα της κρίσης χρέους του 2011-20012 διαγνώστηκε ότι ήταν το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και ιδιαίτερα ο φαύλος κύκλος που συνέδεε τις χρεοκοπημένες τράπεζες με τα χρεοκοπημένα κράτη τους. Η τραπεζική ένωση είχε στόχο να λύσει αυτό το πρόβλημα, διαμοιράζοντας το ρίσκο σε όλη την Ένωση αντί στις εθνικές κυβερνήσεις.

Η αποτυχία επίτευξης αυτού του στόχου αφήνει την Ευρώπη ευάλωτη σε επανάληψη των δραματικών σκηνών που είδαμε πριν από μερικά χρόνια, με τις αδυναμίες στο τραπεζικό σύστημα να είναι ικανές να ξαναπλήξουν τα κράτη.

Επιπλέον, οι αντιρρήσεις της Γερμανίας θα επέφεραν πλήγμα στη γενικότερη δυναμική για ενοποίηση, αφού θα έβαζε στον «πάγο» ένα από τα σημαντικά σχέδια αμοιβαιοποίησης που υποτίθεται ότι βρίσκεται σε εξέλιξη. Η Ευρώπη από καιρό περιορίζεται από το γεγονός ότι είναι μια νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική ένωση -οι χώρες συνδέονται με το νόμισμα αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και απόλυτα αφοσιωμένες η μία στην άλλη- και η τραπεζική ένωση είναι ένα ακόμα στοιχείο της επίτευξης αυτής της δημοσιονομικής ένωσης. Αν πάει αυτό πίσω, τότε απομακρύνεται και ο τελικός στόχος ακόμα περισσότερο.

Τέλος, υπάρχει η λαϊκή αντίδραση, η οποία πρέπει να ληφθεί υπόψη. Μετά από έναν χρόνο κρίσεων -Ελλάδα, Ουκρανία, προσφυγικό και τώρα οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι-, οι δεσμοί που ενώνουν την Ευρωπαϊκή Ένωση δέχονται ισχυρές πιέσεις. Το να προχωρήσει η τραπεζική ένωση θα δώσει ένα μήνυμα ενότητας, την ώρα που άλλα βασικά projects όπως η Συμφωνία Σένγκεν φαίνεται να καταρρέουν. Μια αποτυχία επίτευξης συμφωνίας στο θέμα αυτό απλώς προσθέτει ένα ακόμα θέμα στη λίστα των προβλημάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μεγαλώνει τις αποστάσεις εντός του μπλοκ.