Stratfor: Η προσφυγική κρίση αναβιώνει το φόβο του Grexit

Στις 11 Νοεμβρίου το Stratfor παρουσίασε τους πιθανούς κινδύνους από το κλείσιμο των συνόρων της Σλοβενίας για τους μετανάστες, που δημιουργεί εμπόδιο στον βαλκανικό μεταναστευτικό διάδρομο. Δυο ημέρες αργότερα, η τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι οδήγησε σε σκλήρυνση στάσεων σε όλη την Ευρώπη.

Ως απάντηση, η κυβέρνηση της Σλοβενίας ανακοίνωσε στις 19 Νοεμβρίου ότι δεν θα επιτρέπει πλέον στους οικονομικούς μετανάστες –δηλαδή αυτούς που δεν προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες όπως η Συρία και το Αφγανιστάν- να εισέρχονται στο έδαφός της. Η ανακοίνωση προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε χώρες που βρίσκονται στον μεταναστευτικό διάδρομο, καθώς Κροατία, Σερβία και ΠΓΔΜ, προβλέποντας ότι θα σχηματίζονταν ουρές στα δικά τους εδάφη, έκλεισαν γρήγορα και τα δικά τους σύνορα. Έτσι, πολλοί μετανάστες έχουν εγκλωβιστεί στον διάδρομο αυτό και δεν μπορούν ούτε να προχωρήσουν μπροστά, αλλά ούτε και να γυρίσουν πίσω.

Το Stratfor είχε περιγράψει τις επιπτώσεις της εξέλιξης αυτής –δηλαδή τις επιπτώσεις που θα έχει ο εγκλωβισμός μεταναστών στα Βαλκάνια, μια παραδοσιακά κατακερματισμένη περιοχή με χαμηλή ανεκτικότητα και περιορισμένη ικανότητα να ταΐσει επιπλέον στόματα. Και τώρα έχουν αρχίσει να πέφτουν τα πρώτα χιόνια, σηματοδοτώντας την έλευση ενός δύσκολου χειμώνα στα Βαλκάνια.

Πέραν της κατάστασης των μεταναστών, όμως, υπάρχει και μια πραγματική πιθανότητα το βάρος των επιπλέον εκτοπισμένων ανθρώπων να ρίξει λάδι στη φωτιά των εθνοτικών διαφορών στην περιοχή. Και υπάρχουν επιπτώσεις και πιο νότια, καθώς μια ακόμα «συμφόρηση» στον μεταναστευτικό διάδρομο θα μπορούσε να έχει εκτεταμένες επιπτώσεις στην Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στο σημείο εισόδου των μεταναστών που οδεύουν προς την Ευρώπη.

Ο βασικός δρόμος που ακολουθούν οι μετανάστες αρχίζει με το πέρασμα από την Τουρκία προς τα κοντινά ελληνικά νησιά (Μυτιλήνη, Χίος ή Κως), πάνω σε σαπιοκάραβα. Από τα νησιά αυτά, οι μετανάστες μεταφέρονται με φεριμπόουτ στην Αθήνα και στη συνέχεια ταξιδεύουν οδικώς προς τη Θεσσαλονίκη και στα σύνορα με την ΠΓΔΜ. Όμως το κλείσιμο των συνόρων της ΠΓΔΜ και η ενίσχυσή τους με φράχτες, φράζει το προφανές σημείο εξόδου των μεταναστών αυτών.

Αυτή είναι μια προβληματική κατάσταση για δύο λόγους: Πρώτον, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ανακοίνωσε πως οι ροές των νέων μεταναστών αναμένεται να αυξηθούν, ακόμα και τους χειμερινούς μήνες. Αυτό διαψεύδει τις προηγούμενες εκτιμήσεις πως ο κρύος χειμώνας θα αποτρέψει την μετανάστευση. Δεύτερον, η Ελλάδα έχει αποδειχτεί πως δεν μπορεί να περιορίσει τη ροή των μεταναστών στο έδαφός της: Εκτός του ότι είναι δύσκολο να κτιστεί φράχτης γύρω από ένα νησί, η ελληνική κυβέρνηση μέχρι τώρα είχε ελάχιστα κίνητρα για να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές.

Πλέον υπάρχει πιθανότητα μεγάλος αριθμός μεταναστών να μείνει εγκλωβισμένος στην Ελλάδα. Αυτό θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Το κυβερνών κόμμα έχει μια πολύ πιο ανθρωπιστική προσέγγιση προς τους μετανάστες, σε σχέση με τις προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις. Αντί να κάνει την Ελλάδα πιο αφιλόξενη για τους νεοεισερχόμενους, όπως έκαναν οι προκάτοχοί του, ο ΣΥΡΙΖΑ κάνει το αντίθετο, βάζοντας τέλος στη δρακόντεια νομοθεσία και απελευθερώνοντας μετανάστες από τα κέντρα κράτησης μεταναστών.

Η αύξηση του αριθμού των μεταναστών θα αυξήσει το αντιμεταναστευτικό αίσθημα, κάτι που θα μπορούσε εύκολα να στρέψει τον ελληνικό λαό κατά του ΣΥΡΙΖΑ και του κυβερνητικού εταίρου, τους ΑΝΕΛ. Ο κυβερνητικός συνασπισμός έχει ήδη δει την πλειοψηφία του να μειώνεται κατά δυο έδρες, λόγω της αποχώρησης βουλευτών που διαμαρτυρήθηκαν για τις μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζει η κυβέρνηση κατόπιν εντολής των πιστωτών της Ελλάδας.

Αυτή η αποδυνάμωση έρχεται να προστεθεί σε μια ευρύτερη στροφή προς τον πολιτικό ριζοσπαστισμό στην Ελλάδα. Από το 2009, όταν η Αθήνα αποκάλυψε την πλήρη έκταση των οικονομικών της προβλημάτων, η χώρα βρίσκεται «εγκλωβισμένη» σε έναν φαύλο κύκλο στον οποίον λαμβάνει πακέτα διάσωσης από την ΕΕ και το ΔΝΤ, τα οποία συνοδεύονται από αυστηρά μέτρα λιτότητας.

Οι μεταρρυθμίσεις δημιουργούν λαϊκή αντιπάθεια, η οποία υπονομεύει τα κόμματα του κατεστημένου και ενισχύει τα ακραία κόμματα. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε περισσότερες αντιπαραθέσεις της Ελλάδας με τους πιστωτές της. Αυτό ήταν και το μοτίβο που οδήγησε στην άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία τον Ιανουάριο, αλλά και στο εξάμηνο των αντιπαραθέσεων, μέχρι που οι πιστωτές «είδαν» τη μπλόφα του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο, όταν το κόμμα έδειξε ότι δεν μπορεί να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση –εν μέρει διότι δεν είχε λάβει ξεκάθαρη εντολή από τον λαό για να το πράξει. Ως εκ τούτου, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είχε άλλη επιλογή από το να υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις που απαιτούσαν οι πιστωτές και έτσι κατά κάποιον τρόπο εντάχθηκε και αυτός σε αυτό που θεωρείται κατεστημένο.

Το Stratfor δεν ανέμενε η Ελλάδα να φύγει από την ευρωζώνη κατά τη διάρκεια της αντιπαράθεσης του 2015, κυρίως διότι η πλειοψηφία των Ελλήνων ήθελαν να παραμείνουν στη νομισματική ένωση, όμως με κάθε μία από αυτές τις κυκλικές αντιπαραθέσεις, το Grexit έρχεται πιο κοντά.

Οι τελευταίες μεταρρυθμίσεις που υιοθέτησε ο ΣΥΡΙΖΑ προκάλεσαν αντιδράσεις, τόσο από τους «αντάρτες» βουλευτές όσο και από τον ίδιο τον ελληνικό λαό, που κατέβηκε σε γενική απεργία στις 12 Νοεμβρίου. Ο ΣΥΡΙΖΑ ίσως μπορέσει να εκμεταλλευτεί το κόστος αυτών των μεταναστευτικών ροών ως διαπραγματευτικό «χαρτί» στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές, ζητώντας μεγαλύτερο περιθώριο «ανάσας» λόγω αυτών των απρόβλεπτων συνθηκών. Όμως καθώς το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να αποτελεί τώρα μέρος του κατεστημένου και συνδέεται με τα μέτρα λιτότητας, έχει δημιουργηθεί μια ευκαιρία στο πολιτικό σκηνικό για ένα ακραίο κόμμα που ίσως γίνει το «πρόσωπο» της ελληνικής αντίδρασης.

Η ανάπτυξη του αντιμεταναστευτικού αισθήματος σε όλη την Ευρώπη βοηθά να ενισχυθεί η δεξιά, που παραδοσιακά τηρεί σκληρότερη στάση έναντι των μεταναστών, και η Ελλάδα μπορεί δυνητικά να βιώσει το ίδιο φαινόμενο. Μέχρι τώρα, τα δεξιά κόμματα της Ελλάδας τηρούν σχετικά ήπια στάση, εν μέρει λόγω των σκοτεινών μνημών της δικτατορίας. Ωστόσο, αυτή η συγκυρία γεγονότων θα μπορούσε να ωφελήσει την ακροδεξιά, η οποία προτάσσει έναν συνδυασμό αισθημάτων επαναστατισμού, κατά της λιτότητας και κατά των μεταναστών.

Η κατάσταση περιπλέκεται διότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έχει συνασπιστεί με ένα από τα δεξιά κόμματα της Ελλάδας, τους Ανεξάρτητους Έλληνες. Αν και το κόμμα αυτό έχει κάπως μετριάσει τις υπερβολές του από τότε που συμμετέχει στην κυβέρνηση, άλλα κόμματα είναι πιο ένθερμα από ποτέ.

Η Χρυσή Αυγή, το ακροδεξιό κόμμα που έλαβε 7% των ψήφων στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, θα μπορούσε κάλλιστα να βρίσκεται σε θέση να εκμεταλλευτεί αυτές τις δύσκολες συνθήκες. Δεδομένου ότι η Χρυσή Αυγή είναι άκρως ευρωσκεπτικιστική, μια τέτοια εξέλιξη σίγουρα θα έφερνε την Ελλάδα πολύ πιο κοντά σε έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, απ' όσο ήταν τα τελευταία έξι χρόνια.