Stratfor: Οι πολλαπλές επιπτώσεις από τις επιθέσεις στο Παρίσι

Οι επιθέσεις στο Παρίσι θα θέσουν υπό σοβαρή αμφισβήτηση τη συνέχεια της Συνθήκης Σένγκεν, η οποία εξάλειψε τους συνοριακούς ελέγχους στην Ευρώπη. Μετά το χτύπημα, η Συνθήκη Σένγκεν έχει ουσιαστικά ανασταλεί σε πολλές περιοχές. Η Γαλλία επανέφερε τους συνοριακούς ελέγχους, όπως και η Σουηδία, η Γερμανία και η Σλοβενία. Η Ουγγαρία έχτισε φράχτη για να προστατέψει τα σύνορά της με τη Σερβία, η οποία δεν είναι μέλος της Συνθήκης. Μέχρι τώρα, αυτές οι ενέργειες πραγματοποιούνται εντός του πλαισίου της Σένγκεν, που επιτρέπει την προσωρινή επαναφορά των συνοριακών ελέγχων σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης.

Το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα καταργηθεί επισήμως η Σένγκεν, ή αν οι χώρες θα αρχίσουν να επιλέγουν να αποχωρήσουν από αυτήν. Έχει γίνει πολύ δύσκολο για τις κυβερνήσεις να υπερασπιστούν την ιδέα μιας Ευρώπης χωρίς σύνορα. Ως μια πρώτη αντίδραση, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να εφαρμόσουν μέτρα για βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και να αυξήσουν τη συνεργασία μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας στην Ευρώπη, προσπαθώντας παράλληλα να διατηρήσουν τη Συνθήκη. Όμως το μέλλον της Σένγκεν βρίσκεται τελικά στα χέρια των ευρωπαίων ψηφοφόρων. Αν το λαϊκό αίσθημα στραφεί εναντίον της Σένγκεν, οι μετριοπαθείς κυβερνήσεις –ή, μετά τον επόμενο εκλογικό γύρο, οι εθνικιστικές κυβερνήσεις- θα μπορούσαν να αποσυρθούν από τη Συνθήκη.

Εν τω μεταξύ, το κλείσιμο των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης χωρίς να έχει βρεθεί στέγη για τους μετανάστες/πρόσφυγες θα μπορούσε να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα στα Βαλκάνια, όπου θα εγκλωβιστούν οι μετανάστες/πρόσφυγες. Καθώς αρκετές χιλιάδες άνδρες και γυναίκες γίνονται απρόθυμα μετανάστες σε χώρες με υψηλή ανεργία και με υποβόσκουσες εθνοντικές εντάσεις, οι ήδη εύθραυστες πολιτικές και κοινωνικές δομές της περιοχής θα δεχθούν σημαντική πίεση τους επόμενους μήνες.

Οι επιθέσεις στο Παρίσι θα μπορούσαν να επιταχύνουν την άνοδο των εθνικιστικών κομμάτων στην Ευρώπη. Όταν κατακαθίσει η «σκόνη» στη Γαλλία, οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να αποφασίσουν πως η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Ολάντ απέτυχε να τους προστατεύσει.

Στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές (που έχουν προγραμματιστεί για τον Δεκέμβριο), οι κεντροδεξιοί Ρεπουμπλικάνοι και το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο πιθανότατα θα δείξουν ισχυρά αποτελέσματα, ανοίγοντας τον δρόμο για ισχυρές επιδόσεις και των δυο κομμάτων στις προεδρικές εκλογές του 2017. Σε διαφορετικούς βαθμούς, τα δυο κόμματα επικρίνουν τις ευρωπαϊκές πολιτικές για τη μετανάστευση και, στην περίπτωση του Εθνικού Μετώπου, και τη συμμετοχή της Γαλλίας στην ευρωζώνη.

Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού θα γίνει αισθητός και αλλού στην Ευρώπη. Στη Γερμανία, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έχει ήδη αλλάξει την πολιτική, προκειμένου να αυστηροποιηθούν οι κανόνες για το άσυλο. Τις επόμενες ημέρες θα δεχθεί πιέσεις από τις συντηρητικές δυνάμεις να ακολουθήσει τις αλλαγές πολιτικής και με πολιτικές αλλαγές, που θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μια παραδοχή λαθών στον χειρισμό της μεταναστευτικής/προσφυγικής κρίσης. Αν μη τι άλλο, οι επιθέσεις στο Παρίσι θα μπορούσαν να επιταχύνουν τον αυξανόμενο ευρωσκεπτικισμό στη Γερμανία εν όψει των γενικών εκλογών του 2017 και ειδικότερα μετά τις εκλογές.

Οι επιθέσεις στο Παρίσι θα κάνουν επίσης δύσκολο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υπερασπιστεί το σχέδιό της για μετεγκατάσταση των προσφύγων σε όλη την Ευρώπη. Το σχέδιο ήδη αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα: μόνο μερικές εκατοντάδες εκ των 123.000 ανδρών και γυναικών που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα έχουν μετεγκατασταθεί. Η Πολωνία δήλωσε πως θα επιλέξει να μην συμμετέχει στο πρόγραμμα και άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης πιθανότατα θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Οι Βρυξέλλες θα είναι πολύ αδύναμες για να επιβάλουν κυρώσεις κατά των χωρών που θα επιλέξουν να μην συμμετέχουν στο σχέδιο.

Πριν τις επιθέσεις του Παρισιού, η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη προσπαθούσε να ενισχύσει τη συνεργασία με την Τουρκία, προκειμένου να αποτρέψει την είσοδο στην Ευρώπη των αιτούντων άσυλο. Η τουρκική κυβέρνηση βασικά είχε τρία αιτήματα: χρήμα, απελευθέρωση της βίζα για τους τούρκους πολίτες και δημιουργία ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στη βόρεια Συρία. η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη εγκρίνει τη χορήγηση περίπου 3 δισ. ευρώ για τον χειρισμό της μεταναστευτικής/προσφυγικής κρίσης. Μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι, οι Βρυξέλλες πιθανότατα θα προσφέρουν πιο ευέλικτους όρους στις βίζες των τούρκων πολιτών.

Τώρα έχει στηθεί το σκηνικό για την Τουρκία να επιδιώξει μεγαλύτερη στήριξη από τους Ευρωπαίους στην προσπάθειά της να προωθήσει τα σχέδιά της για δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» στη βόρεια Συρία. Η Τουρκία και οι ΗΠΑ ήδη φαίνεται να βρίσκονται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις για την ενίσχυση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη βόρεια Συρία και η Άγκυρα αναζητά διπλωματική κάλυψη από τα μέλη του ΝΑΤΟ για να προχωρήσει, κατά προτίμηση με τη συμμετοχή ευρωπαϊκών χωρών που θα είναι πρόθυμες να στείλουν χερσαίες δυνάμεις.

Δεν υπάρχει εγγύηση πως η Τουρκία θα εξασφαλίσει τέτοια δέσμευση από τους ευρωπαίους, όμως μπορεί να βασίζεται σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή εμπλοκή συνολικότερα στην αεροπορική εκστρατεία κατά του Ισλαμικού Κράτους. 

Από την άλλη πλευρά, χώρες που αρχικά τάσσονταν κατά της διατήρησης του Μπασάρ αλ Άσσαντ στην εξουσία θα μπορούσαν να αποφασίσουν να μείνουν με κάποιον που ναι μεν δεν θέλουν, αλλά τον γνωρίζουν, προκειμένου να επιβραδύνουν τη ροή των μεταναστών/προσφύγων από τη Συρία. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει την πόρτα σε συνεργασία και σε άλλα ζητήματα –κυρίως την Ουκρανία- όμως αυτό θα συμβεί αργότερα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να είναι πιθανό να παρατείνει τις κυρώσεις κατά της Μόσχας, οι οποίες λήγουν στα τέλη Ιανουαρίου του 2016, και οι ΗΠΑ πιθανότατα θα ενθαρρύνουν τους ευρωπαίους εταίρους να συνεχίσουν να πιέζουν τη Ρωσία. Επιπλέον, ακόμα και με τη ρωσική συνεργασία, εξακολουθούν να υπάρχουν ουσιαστικές προκλήσεις στη Συρία, δεδομένων των διαφωνιών σε ότι αφορά τα κόμματα της Συρίας με τα οποία μπορούν να γίνουν διαπραγματεύσεις, την παρουσία εξτρεμιστικών ομάδων στη Συρία που δεν θέλουν εκεχειρία, και τον τεράστιο αριθμό των ένοπλων ομάδων που συμμετέχουν στον πόλεμο.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει επίσης περιορισμούς σε ότι αφορά την στρατιωτική αντίδραση στις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου. Οι αεροπορικές επιθέσεις κατά θέσεων του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και στο Ιράκ θα ενταθούν τις επόμενες ημέρες, όμως η Ευρώπη δεν είναι πιθανό να προχωρήσει παραπέρα. Η Γερμανία θα ταχθεί κατά οποιασδήποτε μορφής στρατιωτικής επέμβασης στη Συρία και θα πιέσει για διπλωματική λύση του εμφυλίου πολέμου στη χώρα.

Χώρες όπως η Βρετανία και η Ιταλία θα μπορούσαν να συμμετέχουν στις αεροπορικές επιθέσεις στη Συρία, όμως δεν είναι πιθανό να στείλουν χερσαίες δυνάμεις. Ακόμα και ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ότι θα ήταν λάθος να σταλούν χερσαίες δυνάμεις.

Οι επιθέσεις στο Παρίσι θα επιταχύνουν κάποιες διαδικασίες που έχουν ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη, όπως η αντίσταση στη μετανάστευση και η κριτική έναντι της Συνθήκης Σένγκεν. Οι επιθέσεις θα επηρεάσουν επίσης την ήδη περίπλοκη σχέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία και τη Ρωσία, όμως προϋπάρχοντες παράγοντες –όπως οι πολιτικοί διαχωρισμοί μεταξύ των κρατών μελών ως προς το πώς θα πρέπει να αντιμετωπιστούν Μόσχα και Άγκυρα- καθώς και οι περιορισμοί σε επίπεδο logistics θα συνεχίσουν να καθορίζουν την εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ασχέτως του τι έχει λεχθεί δημοσίως τις τελευταίες τρεις ημέρες.