Οι ρωσικοί ελιγμοί στη Συρία και ο «αντιπερισπασμός» Πούτιν

Η αναμέτρηση της Ρωσίας με τις ΗΠΑ θα γίνει πιο περίπλοκη αυτό το τρίμηνο, καθώς η Μόσχα θα προσπαθεί να «μαλακώσει» τη στάση των Ευρωπαίων σε ό,τι αφορά στις κυρώσεις για το Ουκρανικό, ενόσω θα κλιμακώνει τη στρατιωτική εμπλοκή της στη Συρία.

Οι κινήσεις της Μόσχας έχουν εν μέρει σχεδιαστεί ώστε να «τραβήξουν» τις ΗΠΑ για να ξεκινήσει ένας κρίσιμος στρατηγικός διάλογος, που θα καταλήξει στο τέλος σε συμφωνία με την Ουάσινγκτον για να κάνει πίσω στις κυρώσεις και να θέσει όρια στην αμερικανική εμπλοκή στην περιφέρεια της Ρωσίας. Όμως η συμμετοχή των ΗΠΑ θα είναι σιωπηρή.

Η Ουάσινγκτον θα είναι αναγκασμένη να διατηρήσει τις οικονομικές πιέσεις στη Ρωσία, την ώρα που θα προσπαθεί να ενισχύσει τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας στους συμμάχους των περιοχών που βρίσκονται κοντά στη Ρωσία.

Η Ρωσία θα αξιοποιήσει το δ' τρίμηνο για να δημιουργήσει τόσες διχογνωμίες στο ευρωπαϊκό «στρατόπεδο» ώστε να δοθεί στη Μόσχα η ευκαιρία να αποτρέψει μια ομόφωνη ευρωπαϊκή ψήφο για παράταση των κυρώσεων τον Ιανουάριο.

Το μόνο που χρειάζεται να κάνει η Ρωσία είναι να πείσει μερικές ευρωπαϊκές χώρες να αφήσουν τις κυρώσεις να λήξουν στην αρχή του επόμενου έτους, προσπαθώντας να ασκήσει επιρροή ιδιαίτερα στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Όσο πιο κοντά έρχονται οι Ευρωπαίοι στη Μόσχα, τόσο περισσότερο θα μπορεί η Ρωσία να βάλει «σφήνα» μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων, καθώς μεγαλώνει το χάσμα μεταξύ αυτών που είναι πρόθυμοι να «παζαρέψουν» με τη Μόσχα και αυτούς που προσπαθούν να διατηρήσουν σκληρή γραμμή, όπως η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής.

Η διατήρηση μιας σχετικής ηρεμίας στην ανατολική Ουκρανία αυτό το τρίμηνο θα είναι ουσιώδης για τη στρατηγική της Ρωσίας με τους Ευρωπαίους. Η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει την επιρροή της στους αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας για να αποσυρθεί βαρύς οπλισμός από τα μέτωπα και για να καθυστερήσει τη διεξαγωγή εκλογών στις περιοχές που ελέγχουν οι αυτονομιστές, με αντάλλαγμα πολιτικές υποχωρήσεις από το Κίεβο σε ό,τι αφορά στις συνταγματικές αλλαγές.

Το Κίεβο δεν θα μπορέσει να κάνει ουσιαστικούς συμβιβασμούς για την αυτονομία της ανατολικής Ουκρανίας, χωρίς να διακινδυνεύσει μια κατάρρευση της κυβέρνησης, ιδιαίτερα ενόψει των τοπικών εκλογών της 25ης Οκτωβρίου.

Η ουκρανική κυβέρνηση θα μπορούσε να δεχθεί ακόμα μεγαλύτερες πολιτικές πιέσεις μετά τις εκλογές αυτές, με πιθανούς ανασχηματισμούς του υπουργικού συμβουλίου ή του κυβερνώντος συνασπισμού. Η ισχυρή αντιπολίτευση από τις ακροδεξιές και υπερεθνικιστικές ομάδες θα περιορίσουν ακόμα περισσότερο τις δυνατότητες του Κιέβου να αναγνωρίσει και να δώσει μεγαλύτερες εξουσίες στις περιοχές των αυτονομιστών. Το δάνειο της Ουκρανίας από τη Ρωσία, ύψους 3 δισ. ευρώ, λήγει τον Δεκέμβριο. Η προθεσμία αυτή θα διαδραματίσει ρόλο στη διαπραγματευτική διαδικασία μεταξύ του Κιέβου και της Μόσχας, καθώς η Ουκρανία στρέφεται προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για βοήθεια και η Ρωσία επιχειρεί να εκμεταλλευτεί μια πιθανή χρεοκοπία για να δυσκολέψει ακόμα περισσότερο μια περαιτέρω βοήθεια του ΔΝΤ προς την Ουκρανία.

Οι ΗΠΑ θα παράσχουν στο Κίεβο τόση οικονομική στήριξη και στήριξη στον τομέα της ασφάλειας, ώστε να αποτραπεί η συνθηκολόγηση της κυβέρνησης έναντι των απαιτήσεων της Ρωσίας, και θα συνεχίσουν να ενθαρρύνουν τους Ευρωπαίους να διατηρήσουν τις κυρώσεις και το επόμενο έτος. Παρά το ότι η Ρωσία φαίνεται συνεργάσιμη σε ό,τι αφορά τσην Ουκρανία αυτό το τρίμηνο, ωστόσο θα εξακολουθήσει να διαθέτει τα μέσα να αυξήσει τη στρατιωτική πίεση αν καταρρεύσουν οι διαπραγματεύσεις της με τους Ευρωπαίους κατόπιν αμερικανικών πιέσεων.

Οι σχέσεις μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας θα είναι τεταμένες τους επόμενους μήνες, παρά την ηρεμία στην Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να έχει περιθώριο αύξησης των εκπαιδευτικών αποστολών του στην Ουκρανία υπό την αιγίδα της ανασύστασης του ουκρανικού στρατού, ενόσω θα συνεχίζεται η μόνιμη διαδικασία της μετακύλισης δυνάμεων στην Κεντρική Ευρώπη. Η ρητορική της Πολωνίας έναντι της Ρωσίας και οι εκκλήσεις για δεσμεύσεις από τη Δύση σε ό,τι αφορά στην ασφάλεια θα ενταθούν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στην Πολωνία. Η Σουηδία και η Φινλανδία, στο μεταξύ, θα έρθουν πιο κοντά στο ΝΑΤΟ αλλά δεν θα ενταχθούν. Η Ρωσία θα αντιμετωπίσει τη δραστηριότητα του ΝΑΤΟ στην περιφέρειά της μέσω στρατιωτικών ασκήσεων και μέσω πιέσεων προς τη Λευκορωσία να προχωρήσει στη συμφωνία για τη φιλοξενία ρωσικής αεροπορικής βάσης.

Ο διευρυμένος ρόλος της Ρωσίας στη Συρία θα δημιουργήσει ακόμα μεγαλύτερες εντάσεις στις σχέσεις της με την Τουρκία. Οι εντάσεις με την Άγκυρα αυξάνονται λόγω της βελτιωμένης σχέσης της Ρωσίας με το Αζερμπαϊτζάν και λόγω του «παγώματος» των διαπραγματεύσεων για μια συμφωνία για το φυσικό αέριο -κάτι που αποτελεί προαπαιτούμενο της Τουρκίας για να υπογράψει το project του TurkStream, του προτεινόμενου αγωγού φυσικού αερίου που θα ωφελήσει την Τουρκία, δίνοντας ταυτόχρονα τη δυνατότητα στη Ρωσία να παρακάμψει τον υφιστάμενο δρόμο προς την Ευρώπη μέσω της Ουκρανίας. Η Τουρκία ίσως επιχειρήσει να έρθει σε κάποια συνεννόηση με τη Ρωσία, αναφορικά με την επιθυμία της πρώτης να δημιουργήσει «ασφαλή ζώνη» για τους πρόσφυγες στη βόρεια Συρία, όμως η Μόσχα πιθανότατα θα βάλει σε προτεραιότητα τις σχέσεις της με το Ιράν αυτό το τρίμηνο, «βουλιάζοντας» τα σχέδια της Τουρκίας.

Οι σχέσεις Ρωσίας-Ασίας

Η Ρωσία και η Ιαπωνία θα επιχειρήσουν να διορθώσουν τις σχέσεις τους αυτό το τρίμηνο, με μια πιθανή επίσκεψη του Πούτιν στην Ιαπωνία πριν το τέλος του έτους. Εξακολουθεί να υπάρχει πολύς δρόμος που θα πρέπει να διανυθεί προτού Τόκιο και Μόσχα γίνουν τόσο φιλικές μεταξύ τους όσο ήταν γύρω στο 2013, όταν οι δύο χώρες σημείωναν πρόοδο επί της ειρηνευτικής συνθήκης που θα διευθετούσε τις διαφορές τους για ορισμένα νησιά -διαφορές που ξεκίνησαν με τη λήξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Οι συνεχιζόμενες αμερικανικές οικονομικές πιέσεις στη Ρωσία θα δυσκολέψουν τη χαλάρωση των κυρώσεων που έχει επιβάλει η Ιαπωνία στη Ρωσία, ιδιαίτερα καθώς οι όροι που θέτει η Ρωσία για μια ειρηνευτική συμφωνία που θα βάζει κα επισήμως τέλος στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο εξακολουθούν να είναι πολιτικά μη ανεκτοί για το Τόκιο.

Ωστόσο, οι πολιτικές εμπλοκές στη σχέση των δύο πλευρών δεν θα καταφέρουν να επιβραδύνουν τους αυξανόμενους οικονομικούς δεσμούς μεταξύ της Ρωσίας και της Ιαπωνίας. Η Ρωσία θα συνεχίσει επίσης τις διαπραγματεύσεις της με την Κίνα αναφορικά με τον αγωγό Power of Siberia, που θα δώσει ώθηση στις εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου από την Ανατολική Σιβηρία προς την Ασία. Ωστόσο, το Stratfor δεν αναμένει να υπάρξει κάποια σημαντική εξέλιξη αυτό το τρίμηνο σε ό,τι αφορά στην τιμολόγηση.

Εντείνεται η διαμάχη για τον προϋπολογισμό του Κρεμλίνου

Εντός του Κρεμλίνου, η συζήτηση θα επικεντρωθεί στην αδύναμη οικονομία της Ρωσίας. Το ρούβλι αναμένεται να αντιμετωπίσει μεγαλύτερη αστάθεια έναντι του ενισχυόμενου δολαρίου. Αν και ένα ισχυρότερο δολάριο θα ωφελήσει πολλές μεγάλες εξαγωγικές εταιρείες, όπως η Gazprom και η Rosneft, ωστόσο θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τις πιέσεις στον ρωσικό λαό και στις περιφερειακές κυβερνήσεις που εξαρτώνται από το ρούβλι για τις καθημερινές τους συνδιαλλαγές. Η πλειονότητα των περιφερειακών κυβερνήσεων βρίσκονται κοντά στην αθέτηση πληρωμών ή τη χρεοκοπία και οι περιφέρειες χρειάζονται περίπου 7 δισ. δολάρια το δ' τρίμηνο για να εξυπηρετήσουν το χρέος τους. Το Κρεμλίνο έχει δεσμευτεί για οικονομική βοήθεια πριν το τέλος του έτους και ενθαρρύνει τις ρωσικές τράπεζες να αναδιαπραγματευτούν μεγάλο μέρος των χρεών των περιοχών αυτών. Οι κινήσεις αυτές θα δώσουν τη δυνατότητα στις περιφέρειες να καθυστερήσουν τις κοινωνικές αναταραχές, όμως το 2016 αναμένεται να έρθουν πιο δύσκολες μέρες.

Στο Κρεμλίνο θα συζητηθεί επίσης ο κρατικός προϋπολογισμός του 2016, ο οποίος θα πρέπει να τεθεί προς ψήφιση μέχρι τον Δεκέμβριο. Η συγκεκριμένη συζήτηση θα παγιώσει τις διαφορετικές γραμμές εντός Κρεμλίνου (όπως για παράδειγμα του υπουργού Οικονομικών Αντον Σιλουάνοφ), καθώς ορισμένοι πιέζουν για περικοπή των αμυντικών δαπανών και αύξηση της φορολογίας σε ενεργειακές εταιρείες που έχουν πολιτική επιρροή στη Ρωσία. Μια μείωση στις αμυντικές δαπάνες στον επόμενο προϋπολογισμό είναι απίθανη. Ο ρωσικός πετρελαϊκός «γίγαντας», η Rosneft, είχε έρθει και στο παρελθόν αντιμέτωπη με τον Σιλουάνοφ, όταν δεν της χορηγήθηκε οικονομική βοήθεια από την κυβέρνηση, και αρνείται κάθετα να πληρώσει επιπλέον φόρους. Στις διαμάχες που είχαν κατά το παρελθόν, ο Σιλουάνοφ μπόρεσε να ορθώσει το ανάστημά του κατά του επικεφαλής της Rosneft, Ιγκορ Σεχίν, αν και αυτή τη φορά ο Σεχίν αναπτύσσει «συνασπισμό ισχυρών ελίτ» για να προστατεύσει την εταιρεία του, ενώ παράλληλα απειλεί να μειώσει την παραγωγή πετρελαίου του χρόνου, εάν επιβληθούν επιπλέον φόροι.

Εκτός από τη «μάχη» με τον Σιλουάνοφ, η Rosneft θα κάνει ελιγμούς για να αναβαθμίσει περιφερειακούς πολιτικούς που είναι φιλικά διακείμενοι στα συμφέροντά της, σε βάρος ανταγωνιστριών ενεργειακών εταιρειών όπως η Lukoil και η Gazprom. Επίσης, αρχίζει να αναπτύσσεται μια δυναμική κατά της θέσης της Gazprom στη Ρωσία, ιδιαίτερα ενάντια στο μονοπώλιό της στην εξαγωγή φυσικού αερίου. Μια απόφαση για αποδυνάμωση της θέσης της Gazprom δεν αναμένεται αυτό το τρίμηνο, όμως ήδη έχουν αρχίσει να δημιουργούνται φράξιες στο Κρεμλίνο, που στοχεύουν στον μελλοντικό περιορισμό της ισχύος της εταιρείας.

Η περιφέρεια της Πρώην Σοβιετικής Ένωσης

Αυτό το τρίμηνο θα είναι τεταμένο σε ό,τι αφορά στην αντιπαράθεση μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το Αζερμπαϊτζάν θα συνεχίσει να πιέζει στρατιωτικά την Αρμενία, διατηρώντας ταυτόχρονα καλές πολιτικές σχέσεις με τη Ρωσία, ευελπιστώντας πως θα αλλάξει το status quo στη σύγκρουση που βρίσκεται εδώ και καιρό στον «πάγο». Η Αρμενία θα αντισταθεί στις πολιτικές υποχωρήσεις έναντι του Αζερμπαϊτζάν σε αυτή τη φάση και θα επικεντρωθεί στο να διατηρήσει τη θέση της στη γραμμή του μετώπου. Αν και η Ερεβάν εμπιστεύεται όλο και λιγότερο τις προθέσεις της Ρωσίας, ωστόσο δεν έχει κάποιον εναλλακτικό «προστάτη» έναντι των όλο και πιο επιθετικών προθέσεων του Αζερμπαϊτζάν.

Η Λευκορωσία πραγματοποίησε εκλογές στις 11 Οκτωβρίου, όπου -όπως ήταν αναμενόμενο- ο Αλεξάντερ Λουκασένκο διατήρησε την εξουσία. Η Λευκορωσία έχει βελτιώσει τις σχέσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ, σε μια προσπάθεια να τους πείσει να χαλαρώσουν τις κυρώσεις που επέβαλαν μετά τις προηγούμενες εκλογές. Ωστόσο, το Μινσκ ενδυναμώνει επίσης τη συνεργασία της στον τομέα της Ασφάλειας με τη Ρωσία, ιδιαίτερα μέσω σχεδίων για μια νέα ρωσική βάση στη χώρα. Η Λευκορωσία θα προσπαθήσει να διατηρήσει αυτή την ισορροπία, αν και αυτό το τρίμηνο εκτιμάται πως το Μινσκ θα γείρει περισσότερο προς τη Μόσχα.

Ιδιαίτερα ασταθής θα είναι η κατάσταση στη Μολδαβία αυτό το τρίμηνο, καθώς οι διαδηλώσεις διαφόρων ομάδων κατά της διαφθοράς έχουν ήδη εξασφαλίσει τη στήριξη φιλορωσικών κομμάτων. Οι φιλορωσικές ομάδες έχουν δεσμευτεί να διευρύνουν τις διαδηλώσεις το επόμενο τρίμηνο, αν η κυβέρνηση δεν συνθηκολογήσει έναντι των απαιτήσεών τους για απομάκρυνση των ολιγαρχών από την εξουσία, απομάκρυνση του προέδρου Νικολάι Τιμόφτι και διενέργεια πρόωρων βουλευτικών εκλογών τον Μάρτιο του 2016. Αυτές οι εσωτερικές διαμάχες θα συνεχίσουν να υπονομεύουν την προσπάθεια ένταξης της Μολδαβίας στην ΕΕ και θα απειλήσουν την κυριαρχία της κυβέρνησης της χώρας με την υφιστάμενη μορφή της.

Αρκετές προκλήσεις θα έχει να αντιμετωπίσει αυτό το τρίμηνο και η Κεντρική Ασία, προκλήσεις που θα πηγάζουν από την επιβράδυνση των οικονομιών της περιοχής. Στο Καζακστάν, οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου θα συνεχίσουν να δημιουργούν προβλήματα στην πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας. Η κυβέρνηση σχεδιάζει να μειώσει την παραγωγή, αν οι τιμές υποχωρήσουν κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι. Οι εγχώριες και ξένες πετρελαϊκές εταιρείες προσπαθούν να πιέσουν την κυβέρνηση να επιτρέψει περικοπές σε θέσεις εργασίες και μισθούς των εργαζομένων τους, όμως η κυβέρνηση γνωρίζει πως οι εργαζόμενοι του πετρελαϊκού κλάδου στις δυτικές περιοχές της χώρας θα αντιδράσουν αν υπάρξουν αλλαγές στην εργατική νομοθεσία για να επιτραπούν αυτές οι περικοπές. Η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να βρει συμβιβαστική λύση μεταξύ των στελεχών των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, όμως αν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν, θα υπάρξουν σοβαρές απεργίες. Οι μικρές απεργίες πιθανότατα θα συνεχίσουν σε άλλες περιοχές της χώρας, λόγω της οικονομικής και συναλλαγματικής αστάθειας. Η κατάσταση θα εντείνει τη μάχη εξουσίας στην ελίτ, που θα «παλέψει» για κάθε «κομμάτι» της «οικονομικής πίτας».

Στο Τατζικιστάν, το τέταρτο τρίμηνο θα είναι γεμάτο αστάθεια που θα σχετίζεται με την κυβερνητική καταστολή αντιπολιτευτικών και ισλαμιστικών ομάδων. Η αύξηση που παρατηρείται στη δραστηριότητα των Ταλιμπάν στο Βόρειο Αφγανιστάν δημιουργεί φόβους στα κράτη της Κεντρικής Ασίας, ιδιαίτερα στο Τατζικιστάν. Αυτό, σε συνδυασμό με το κύμα περιστατικών που προέκυψαν μετά την απαγόρευση του Κόμματος της Ισλαμικής Αναγέννησης του Τατζικιστάν πιθανότατα θα συνεχιστούν και αυτό το τρίμηνο.

Οι υποστηρικτές του πρώην υφυπουργού Άμυνας Αμπντουχαλίμοφ Ναζαρζόντα, που κατηγορείται ότι οργάνωσε επιθέσεις κατά της κυβέρνησης, είναι πιθανό να υποστούν περαιτέρω διώξεις από τις δυνάμεις ασφαλείας του καθεστώτος.