Η Τουρκία ενισχύει τον ρόλο της στη Συρία

Η Τουρκία αλλάζει τόσο τη στρατιωτική της στάση όσο και την πολιτική της έναντι της Συρίας. Για πολλά χρόνια, καθώς μανόταν ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, ο πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας ήταν να απομακρύνει την κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ αντί να πολεμήσει κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Η Άγκυρα απέφευγε την άμεση συμμετοχή στον πόλεμο είτε κατά του αλ Άσαντ είτε κατά του Ισλαμικού Κράτους, περιορίζοντας τον ρόλο της στη στήριξη ορισμένων συριακών ομάδων ανταρτών.

Ένας από τους λόγους για τη στάση αυτή ήταν μια ανεπίσημη εκεχειρία με το Ισλαμικό Κράτος, στο πλαίσιο της οποίας η Άγκυρα έκανε τα στραβά μάτια στις ενέργειες του ΙΚ στην Τουρκία, αρκεί οι τζιχαντιστές να κρατούσαν χαμηλούς τόνους εντός των συνόρων της χώρας.

Η Τουρκία αρνήθηκε επίσης να «φιλοξενήσει» οποιεσδήποτε αεροπορικές δυνάμεις συνασπισμού χωρών του οποίου ηγούνται οι ΗΠΑ. Η έλλειψη πρόσβασης στον τουρκικό εναέριο χώρο, σε συνδυασμό με τη στάση της Άγκυρας έναντι του ΙΚ, ήρθε σε άμεση σύγκρουση με την πρωταρχική αποστολή των ΗΠΑ να υποβαθμίσει –αν όχι να καταστρέψει- το Ισλαμικό Κράτος, που θεωρεί ότι είναι η βασική απειλή στην περιοχή.

Μετά από πολλές πολιτικές και στρατιωτικές συναντήσεις υψηλού επιπέδου μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, οι δυο χώρες φαίνεται πως διευθέτησαν τις διαφορές τους.

Τις τελευταίες εβδομάδες η Τουρκία έχει μετακινήσει σημαντικό αριθμό δυνάμεων στα νότια, κλείνοντας τα τελευταία τμήματα των συνόρων της που είναι «όμορα» με τις θέσεις του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία. Επιπλέον, η Άγκυρα επιτέλους άνοιξε την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ –και πιθανότατα και άλλες αεροπορικές της βάσεις για βασική ή έκτακτη χρήση- στα συμμαχικά αεροσκάφη. Επιπλέον, η Τουρκία άρχισε να πραγματοποιεί δικές της αεροπορικές επιθέσεις κατά θέσεων του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία.

Εκτός του κλεισίματος των συνόρων, οι δυνάμεις της εσωτερικής ασφάλειας της Τουρκίας άρχισαν την καταστολή των δικτύων του Ισλαμικού Κράτους (και του PKK) στην Τουρκία. Η χρονική στιγμή των ενεργειών αυτών υποδηλώνει πως η Άγκυρα αναμένει βίαιη αντίδραση από τους τζιχαντιστές.

Όταν η Τουρκία αποφάσισε ότι είναι προς το συμφέρον της να μπει ενεργά στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους, δεν έχασε χρόνο για να ενεργήσει. Έχοντας διαπραγματευτεί μια συμφωνία με την Ουάσιγκτον που περιλαμβάνει προληπτικές ενέργειες κατά του ΙΚ, η Άγκυρα θα πρέπει να αποδεχθεί και τις συνέπειες. Αυτή η αναμενόμενη βίαιη αντίδραση εκδηλώθηκε με την πρόσφατη βομβιστική επίθεση κοντά στο Κομπάνι και με τις συγκρούσεις στα σύνορα μεταξύ του τουρκικού στρατού και του ΙΚ. Μέχρι στιγμής όμως, τα αντίποινα είναι σχετικά περιορισμένα.

Η επίπτωση στη Συρία

Αν και οι ακριβείς λεπτομέρειες της συμφωνίας της Άγκυρας με την Ουάσιγκτον δεν έχουν έρθει στο φως, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η αυξημένη τουρκική εμπλοκή θα έχει σημαντική επίπτωση στον πόλεμο στη Συρία.

Πρώτον και κυριότερον, η κίνηση του τουρκικού στρατού για διασφάλιση τμημάτων των συνόρων που βρίσκονται πλησίον θέσεων του ΙΚ στη Συρία, θα υποβαθμίσει σοβαρά μια ζωτικής σημασίας γραμμή εφοδιασμού για το Ισλαμικό Κράτος. Η τζιχαντική ομάδα εμπλέκεται συνεχώς σε μάχες σε όλη την περιφέρεια της περιοχής που χάραξε πέρυσι.

Αυτή η ανένδοτη στρατηγική έδωσε τη δυνατότητα για επιθετική επέκταση του Ισλαμικού Κράτους, όμως οι τζιχαντιστές βρίσκονται γενικά σε στασιμότητα και πλέον βρίσκονται σε θέση άμυνας σε πολλές περιοχές. Η άμυνα αποδείχθηκε ότι στραγγίζει τους πόρους του Ισλαμικού Κράτους, σε μια περίοδο όπου ήδη έχουν υποστεί σοβαρές απώλειες.

Αν και το Ισλαμικό Κράτος κατάφερε να κερδίσει πολλά κατά τη διάρκεια της ταχύτατης επέκτασής του, συμπεριλαμβανομένου του στρατιωτικού υλικού που έχει περιέλθει στην κατοχή του, η οργάνωση εξαρτήθηκε επίσης σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις διευρυμένες γραμμές προμήθειας. Οι γραμμές αυτές έδωσαν τη δυνατότητα στο Ισλαμικό Κράτος να ανταλλάξει αυτούς τους πόρους που είχε καταλάβει –όπως πετρέλαιο και ιστορικά τεχνουργήματα- με όπλα και εξοπλισμό, αλλά και χρήματα για να πληρώσει τους μαχητές του. Οι γραμμές ανεφοδιασμού διατήρησαν επίσης μια σταθερή ροή ξένων μαχητών που έρχονταν για να αναπληρώσουν τις τάξεις του Ισλαμικού Κράτους, κάτι που έδωσε τη δυνατότητα στην οργάνωση να αντέξει τη φθορά.

Η αποκοπή της γραμμής ανεφοδιασμού μέσω της Τουρκίας θα πλήξει το Ισλαμικό Κράτος σε όλα τα επίπεδα, καθώς οι επιπτώσεις θα γίνονται πιο αισθητές με την πάροδο του χρόνου.

Το άνοιγμα των αεροπορικών βάσεων της Τουρκίας καθιστά την αεροπορική επιχείρηση κατά θέσεων του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία πολύ πιο αποτελεσματική.

Οι αποστάσεις που έπρεπε προηγουμένως να διανύσουν τα αεροσκάφη της αμερικανικής συμμαχίας σήμαιναν και ανάγκη για ανεφοδιασμό στον αέρα αλλά και μεγαλύτερους χρόνους πτήσης. Η σημαντική μείωση των αποστάσεων από την απογείωση μέχρι τους στόχους στη βόρεια Συρία δίνει στον συνασπισμό περισσότερες επιλογές.

Στις επιλογές αυτές περιλαμβάνονται το μεγαλύτερο εύρος των οπλικών συστημάτων που φέρουν τα αεροσκάφη, ο ρυθμός εξόδου αεροσκαφών, αλλά και ο αριθμός αεροσκαφών που βρίσκονται σταθμευμένα.

Εν ολίγοις, η αεροπορική επιχείρηση θα μπορεί να πραγματοποιηθεί πιο εύκολα στην περιοχή αυτή και θα μπορέσει να διευρυνθεί σημαντικά, αν είναι απαραίτητο. Όμως, δεν θα γίνει πιο αποτελεσματική αν ο συνασπισμός δεν αυξήσει την κάλυψη στον τομέα της παρακολούθησης και αν δεν υπάρχουν εκπαιδευμένοι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας στο έδαφος.

Η απειλή για τα εδάφη που έχει καταλάβει το Ισλαμικό Κράτος τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ είναι αυξημένη, καθώς μεγάλο μέρος της επιτυχίας της οργάνωσης εξαρτήθηκε από την ταχεία κίνηση δυνάμεών της και υλικού μεταξύ θεάτρων επιχειρήσεων. Ο κατακερματισμός των γραμμών ανεφοδιασμού υποβαθμίζει αυτήν την ικανότητα με την πάροδο του χρόνου. Η μεγαλύτερη έκταση των αεροπορικών επιχειρήσεων στη βόρεια Συρία αναπόφευκτα θα υποβαθμίσει συνολικά τις δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους, καθηλώνοντας ορισμένα στοιχεία του.

Η αύξηση του χρόνου όπου βρίσκεται ένα αεροσκάφος πάνω από τον στόχο σημαίνει πως οι στόχοι υψηλής αξίας έχουν λιγότερο περιθώριο να βρουν καταφύγιο. Με τη σειρά τους, οι επιπτώσεις αυτές πιθανότατα θα επηρεάσουν τους χειρισμούς και τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους.

Η αλλαγή της πολιτικής της Τουρκίας έναντι του Ισλαμικού Κράτους λύνει δυο προβλήματα ταυτόχρονα. Πρωταρχικός στόχος της Τουρκίας ήταν να ανατρέψει την κυβέρνηση Άσαντ στην Συρία και να αποφύγει μια πλήρη μάχη με το Ισλαμικό Κράτος. Αυτό διατηρούσε την εγχώρια ασφάλεια σχετικά σταθερή στην αρχή των συγκρούσεων στη Συρία.

Όμως η εδαφική επέκταση του Ισλαμικού Κράτους και η επιθετικότητα της οργάνωσης προς άλλους αντάρτες (μεταξύ των οποίων και πολλές ομάδες με βάση την Τουρκία) έγιναν αφόρητες καταστάσεις για την Άγκυρα. Η ανάληψη στρατιωτικών ενεργειών κατά του Ισλαμικού Κράτους σταδιακά θα ανακουφίσει τους αντάρτες της Βόρειας Συρίας που μάχονται και κατά του ΙΚ και κατά των δυνάμεων της κυβέρνησης της Συρίας. Εδώ αρχίζουν να συγκλίνουν τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της Τουρκίας, και η Άγκυρα πιθανότατα ελπίζει πως η υποβάθμιση του ΙΚ θα οδηγήσει σε μια συνεκτική δύναμη ανταρτών που θα μπορεί να επικεντρωθεί αποκλειστικά στις συριακές κυβερνητικές δυνάμεις. Το κόστος της αλλαγής πολιτικής της Άγκυρας, όμως, είναι πως το Ισλαμικό Κράτος θα αντεπιτεθεί. Ορισμένες επιθέσεις σε τουρκικό έδαφος έχουν πετύχει, όμως οι δυνάμεις εσωτερικής ασφαλείας εργάζονται σκληρά για να μετριάσουν την αποτελεσματικότητά τους, και η Τουρκία διαθέτει και τις δομές και την εμπειρία για να χειριστεί τους μαχητές που δρουν στη χώρα.

Τα ανταλλάγματα

Όπως γίνεται σε κάθε συμφωνία, θα υπάρξουν ανταλλάγματα. Η Τουρκία έχει δώσει στις ΗΠΑ αυτό που θέλουν για να πολεμήσουν το Ισλαμικό Κράτος, όμως και η Ουάσιγκτον έχει κάνει υποχωρήσεις. Σε αυτές πιθανότατα περιλαμβάνονται η παροχή μεγαλύτερης στήριξης προς τις ομάδες ανταρτών που στηρίζει η Τουρκία στη Βόρεια Συρία. Το θέμα των ανταλλαγμάτων εγείρει σειρά ερωτημάτων αναφορικά με το ποιες άλλες αλλαγές μπορεί να προκύψουν στη συνεχιζόμενη μάχη.

Πρόσφατα υπήρξαν φήμες ότι η Τουρκία ίσως στείλει πλήρη στρατιωτική δύναμη για να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας που θα εκτόπιζε το Ισλαμικό Κράτος (ή οποιαδήποτε δύναμη του συριακού καθεστώτος) και θα λειτουργούσε ως ένας χώρος ασφαλείας από τον οποίον θα μπορούσαν να δείξουν τη δύναμή τους ομάδες ανταρτών. Τεχνικά, οι ενέργειες που έχει ήδη κάνει η Τουρκία θα μπορούσαν να το πετύχουν αυτό πιο μακροπρόθεσμα, όμως η επιτυχία δεν είναι εξασφαλισμένη και η υπομονή της Τουρκίας δοκιμάζεται.

Το βασικό ερώτημα θα ήταν πώς θα εκλάβει ο εγχώριος πληθυσμός της Τουρκίας την δημιουργία «νεκρής ζώνης». Η Τουρκία είναι πολιτικά διχασμένη, και όποιες φανερές τουρκικές στρατιωτικές κινήσεις θα μπορούσαν να επικαλυφθούν με το κουρδικό αίνιγμα της Άγκυρας. Η Τουρκία έχει εκνευριστεί με το εύρος της θετικής κάλυψης που έχουν από τον Τύπο οι Κούρδοι, που παρουσιάζονται ως η μόνη αξιόπιστη ή αποτελεσματική δύναμη που μάχεται κατά του Ισλαμικού Κράτους.

Ο τουρκικός στρατός έχει ήδη κινήσει τις δυνάμεις της προς τη τη δημιουργία «νεκρής ζώνης». Μια πιθανή ένδειξη πως η Τουρκία δημιουργεί ασφαλή περιοχή θα ήταν μια σημαντική αύξηση των αεροπορικών και επίγειων βομβαρδισμών κατά θέσεων του Ισλαμικού Κράτους που συνορεύουν με την Τουρκία, αν και μια τέτοια ενέργεια ίσως να μην είναι απαραίτητη. Η Τουρκία έχει διάφορα επίπεδα εμπλοκής από τα οποία μπορεί να επιλέξει, από την επιδίωξη δημιουργίας «νεκρής ζώνης», ζωνών απαγόρευσης πτήσεων, μέχρι τη χειραγώγηση των δυνάμεων των ανταρτών – χρησιμοποιώντας τα ταλέντα των ενσωματωμένων δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων.

Η τουρκική εφημερίδα Hurriyet ανέφερε σε δημοσίευμά της στις 24 Ιουλίου, επικαλούμενη ανώνυμες πηγές, πως μια μερική ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τα σύνορα Τουρκίας-Συρίας θα αποτελεί μέρος της ευρύτερης αμερικανοτουρκικής συνεννόησης. Ο όγκος και η τοποθεσία των αεροπορικών επιδρομών, καθώς και αναφορές για δυνάμεις ενσωματωμένες στους αντάρτες, θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά.

Θα πρέπει επίσης να παρακολουθούνται τυχόν αλλαγές στην αμερικανική πολιτική ως προς τη στήριξη των ανταρτών της Βόρειας Συρίας. Για την ώρα, οι ΗΠΑ πλήττουν μόνο στόχους του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και η αποστολή εκπαίδευσης και εξοπλισμού που επιδιώκει για να δημιουργήσει τη Νέα Συριακή Δύναμη έχει σκοπό να επικεντρωθεί στη μάχη κατά του ΙΚ. Δυνητικά, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να χαλαρώσει τους περιορισμούς αυτής της στήριξης. Οι πρώτοι στρατιώτες για τη Νέα Συριακή Δύναμη μπήκαν πρόσφατα στη Συρία. Η νεοαφιχθείσα αεροπορική δύναμη του αμερικανικού συνασπισμού θα μπορούσε να αποτελέσει έναν εξαιρετικό πολλαπλασιαστή δύναμης για τις όποιες επίγειες δυνάμεις βρίσκονται στην περιοχή. Η όποια ένδειξη πως αυτή η αεροπορική δύναμη -ή η Νέα Συριακή Δύναμη που εκπαιδεύεται από τις ΗΠΑ- εμπλέκεται με τους αντάρτες που στηρίζει η Τουρκία, θα μπορούσε να δείξει μια αλλαγή στην αμερικανική πολιτική. Επιπλέον, η αμερικανική αεροπορική δύναμη, ιδιαίτερα μέσω επιχειρήσεων από το Ιντσιρλίκ, θα μπορούσε να διευκολύνει τις όποιες επιλογές εξετάζει η Τουρκία για δημιουργία νεκρής ζώνης.

Πιο μακροπρόθεσμα, οι νέες πολιτικές της Τουρκίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πραγματική στρατιωτική επιτυχία –όχι μόνο κατά του Ισλαμικού Κράτους αλλά και κατά της κυβέρνησης της Συρίας. Αυτό εγείρει το ερώτημα αν η πολιτική συνοχή και δομή των ανταρτών θα συνοδεύει τη στρατιωτική συνοχή και επιτυχία. Μια κυρίαρχη και κάπως συνεκτική ομάδα ανταρτών μπορεί να αναλάβει την ευθύνη αν υπάρξει πολιτική λύση για τις συγκρούσεις, κι είναι σημαντικό να αναζητηθεί σε αυτό το πλαίσιο.

Για την κυβέρνηση Άσαντ, η στροφή της Τουρκίας θα ήταν ανησυχητική. Η Άγκυρα διεύρυνε το επίκεντρο της προσοχής της ώστε να περιλαμβάνει το Ισλαμικό Κράτος, ωστόσο αυτή η αλλαγή θα βοηθήσει τις άλλες ομάδες ανταρτών της Συρίας, και στο τέλος όλοι οι δρόμοι οδηγούν πίσω στη Δαμασκό.

Οι ΗΠΑ, από την άλλη πλευρά, θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν την επιπρόσθετη στρατιωτική πίεση κατά της κυβέρνησης της Συρίας ώστε να πιέσουν για έναν διακανονισμό. Όμως, καθώς υπάρχει δυναμική πίσω από τους αντάρτες και τους σπόνσορές τους, οι προσπάθειες των ΗΠΑ -και της Ρωσίας- να υπάρξει μια τέτοια συμφωνία, θα βρουν μεγάλη αντίσταση.

Αυτό είναι το ρίσκο που είναι πρόθυμες να πάρουν οι ΗΠΑ προκειμένου να καταστείλουν το Ισλαμικό Κράτος.