Η Δύση δεν μπορεί να «χάσει» την Ελλάδα

Τις τελευταίες εβδομάδες, η Ελλάδα και η Ουκρανία απέδειξαν για μια ακόμα φορά πως η οικονομική βοήθεια συχνά συνδέεται με πολιτικούς στόχους.

Ο αμερικανός υπουργός Οικονομίας Jack Lew ζήτησε από την Αθήνα και το Eurogroup να δείξουν ευελιξία και να λάβουν μέτρα ώστε να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη. Λίγες ημέρες νωρίτερα, οι ΗΠΑ κατέληξαν σε συμφωνία για την παροχή δανειακών εγγυήσεων ύψους 1 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία. Αν και οι δυο χώρες έχουν τεράστια χρέη και εξαρτώνται από την εξωτερική βοήθεια για να αποφύγουν τη χρεοκοπία, και οι δυο εξακολουθούν να παίζουν μείζονα ρόλο στην διαμόρφωση της ευρωπαϊκής γεωπολιτικής.

Η Ελλάδα μπορεί να μην έχει και πολλά χρήματα αυτές τις μέρες, όμως η γεωγραφική της θέση την καθιστά εξαιρετικά σημαντική. Πρώτον, η Ελλάδα βρίσκεται στην ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή που βρίσκεται σε αναταραχή λόγω των βίαιων συγκρούσεων σε χώρες όπως η Συρία και η Λιβύη. Δεύτερον, η Ελλάδα αποτελεί μια πύλη προς την Ευρώπη, ένα σημείο εισόδου για ανθρώπους και αγαθά από τη Μέση Ανατολή και το Βόρεια Αφρική. Τέλος, η Ελλάδα είναι μια περιοχή transit για αντικρουόμενων συμφερόντων projects φυσικού αερίου, μεταξύ των οποίων ο Turkish Stream που στηρίζεται από τη Ρωσία και ο Νότιος Διάδρομος που στηρίζεται από το Αζερμπαϊτζάν και την ΕΕ.

Συνεπώς, οι ΗΠΑ θέλουν μια φιλοδυτική κυβέρνηση στην Αθήνα. Η Ελλάδα έχει ήδη υπονοήσει πως μπορεί να λάβει οικονομική βοήθεια από τη Ρωσία. Για την Αθήνα, η κίνηση θα είχε λογική: η χώρα εξαρτάται από τη ρωσική ενέργεια και θα ήθελε να έχει χαμηλότερες τιμές φυσικού αερίου. Οι ανάγκες της χώρας θα γίνουν ακόμα πιο επείγουσες αν η Αθήνα φύγει από την ευρωζώνη και επιστρέψει σε μια αδύναμη δραχμή, η οποία θα καθιστούσε ακριβότερες τις εισαγωγές ενέργειας.

Ο Λευκός Οίκος στήριξε την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως ανάχωμα στην επέκταση της Ρωσίας στην περιοχή. Τώρα, όπως και τότε, οι ΗΠΑ θέλουν να αποτρέψουν την επέκταση της επιρροής της Ρωσίας στην Ελλάδα, ιδιαίτερα σε ότι αφορά τα ενεργειακά projects. Όμως η Ρωσία αντιμετωπίζει τα δικά της οικονομικά προβλήματα, που περιορίζουν την δυνατότητά της να προσφέρει μια σημαντική οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα.

Οι ΗΠΑ ανησυχούν επίσης για την κοινωνική και πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξάπλωση των εγχώριων και ξένων ακραίων ομάδων. Στην Ελλάδα δραστηριοποιούνταν τρομοκρατικές ομάδες που έβαλλαν κατά αμερικανικών στόχων από την δεκαετία του 1970 μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η Ουάσινγκτον φοβάται πως μια λιγότερο σταθερή Ελλάδα θα μπορούσε να μετατραπεί σε καταφύγιο ακροαριστερών, ακροδεξιών και ισλαμιστικών ακτιβιστικών ομάδων, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η Ελλάδα δέχεται τεράστια κύματα αιτούντων άσυλο από τη Μέση Ανατολή.

Η Γερμανία συμμερίζεται την άποψη αυτή, όμως έχει διαφορετικές ανάγκες. Το Βερολίνο θέλει να κάνει την Ελλάδα παράδειγμα και οι γερμανοί φορολογούμενοι δεν θέλουν η κυβέρνησή τους να σπαταλά χρήματα προσφέροντας οικονομική βοήθεια στη χώρα. Το Βερολίνο φοβάται επίσης πως αν δείξει επιείκεια στην Αθήνα, θα έδινε κίνητρο σε άλλες κυβερνήσεις της ευρωζώνης να ζητήσουν υποχωρήσεις. Ωστόσο, η Γερμανία χρειάζεται να διατηρήσει την εδαφική ακεραιότητα της ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεδομένου ότι η γερμανική είναι μια οικονομία που στηρίζεται στις εξαγωγές, η διάλυση της περιοχής ελεύθερου εμπορίου στην Ευρώπη θα ήταν ο χειρότερος εφιάλτης της Γερμανίας.

Μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, το Βερολίνο έστειλε το αναμφισβήτητο μήνυμα ότι ένα «Grexit» δεν θα είχε σημαντικές οικονομικές συνέπειες για την υπόλοιπη ευρωζώνη. Πιο πρόσφατα, όμως, κάποια τμήματα της γερμανικής κυβέρνησης επιχειρούν μια διαφορετική, πιο πολιτική, αποτίμηση της κατάστασης και μια πιθανή συμφωνία με την Αθήνα, ακόμα και αν αυτή θα ήταν προσωρινή και όχι ικανοποιητική.

Η Ουκρανική υπόθεση

Ταυτόχρονα, οι κυβερνήσεις της Δύσης βάζουν σε προτεραιότητα αποφάσεις για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Η στρατηγική της Ρωσίας να μετατρέψει την Ουκρανία τουλάχιστον σε μια ουδέτερη ζώνη, είναι να προωθεί την αστάθεια στη χώρα, μειώνοντας την ικανότητα του Κιέβου να επιδιώξει μια ενοποίηση με τους θεσμούς της Δύσης. Επιπλέον, οι αυτονομιστές ελέγχουν τμήματα του Ντονμπάς, μιας περιοχής της ανατολικής Ουκρανίας που κάποτε ήταν βιομηχανικά παραγωγική, ενώ οι αμυντικές δαπάνες της Ουκρανίας αυξάνονται, πιέζοντας τα οικονομικά της χώρας. Το ΑΕΠ της Ουκρανίας αναμένεται τώρα να συρρικνωθεί κατά περίπου 7,5% φέτος, και τα οικονομικά προβλήματα έχουν ήδη οδηγήσει σε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.

Οι δυτικές κυβερνήσεις φοβούνται πως τα οικονομικά προβλήματα της Ουκρανίας θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την νομιμότητα και την συνοχή της φιλοδυτικής κυβέρνησης συνασπισμού στο Κίεβο. Τον Μάρτιο, το ΔΝΤ ανακοίνωσε πακέτο βοήθειας ύψους 17,5 δις δολαρίων προς την Ουκρανία. Μεμονωμένες κυβερνήσεις της Δύσης και διάφοροι ευρωπαϊκοί θεσμοί επίσης βοηθούν την Ουκρανία να πληρώσει τους λογαριασμούς της. Οι ΗΠΑ έχουν παράσχει εγγυήσεις δανείων, ενώ η ΕΕ έχει δεσμευτεί να χορηγήσει στην Ουκρανία βοήθεια ύψους 11 δισ. ευρώ τα επόμενα χρόνια, αν και μεγάλο μέρος αυτής της χρηματοδότησης δεν έχει ακόμα διασφαλιστεί.

Η βοήθεια από το ΔΝΤ και τις δυτικές κυβερνήσεις, όμως, δεν αρκεί για να καλύψει τις χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας, που για τα επόμενα τέσσερα χρόνια εκτιμώνται στα 40 δισ. δολάρια. Επιπλέον, η Ουκρανία πρέπει να καταλήξει σε συμφωνία με τους κατόχους κρατικών ομολόγων για να διατηρήσει σε βιώσιμο επίπεδο το χρέος της και να ανταποκριθεί στα κριτήρια του ΔΝΤ για τη συνέχιση του προγράμματος βοήθειας. Ως αποτέλεσμα, το Κίεβο προσπαθεί να εξοικονομήσει περίπου 15,3 δισ. δολάρια τα επόμενα τέσσερα χρόνια μέσω αναδιάρθρωσης των διεθνών ομολόγων και δανείων της. Μέχρι στιγμής, οι ιδιώτες ομολογιούχοι της Ουκρανίας αντιστέκονται στο «κούρεμα».

Αν και η Ουκρανία και οι ομολογιούχοι της πιθανότατα θα καταλήξουν σε συμβιβαστική συμφωνία μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, πριν λήξουν κάποια από τα ομόλογα της Ουκρανίας τους επόμενους μήνες, οι κυβερνήσεις της Δύσης θα συνεχίσουν να ενεργούν ως «δίκτυ ασφαλείας» για την Ουκρανία. Η χώρα βρίσκεται στο επίκεντρο του αγώνα για τις παραμεθόριες περιοχές της Ρωσίας. Οι κυβερνήσεις της Δύσης θα εργαστούν σκληρά για να βοηθήσουν τη χώρα να αποφύγει μια χρεοκοπία. Για τη Δύση, τα οικονομικά της Ουκρανίας είναι ζήτημα στρατηγικής.

Έτσι, η ελληνική κρίση και οι συγκρούσεις στην Ουκρανία καθορίζουν το γεωπολιτικό τοπίο της Ευρώπης. Το Κρεμλίνο εμπλέκεται στην Ελλάδα, ενισχύοντας τον ρόλο του μέσω του σχεδιαζόμενου αγωγού Turkish Stream και μέσω μιας σειράς υψηλού προφίλ διπλωματικών συναντήσεων. Η Ρωσία βρίσκεται επίσης σε αντιπαράθεση με τη Δύση για την Ουκρανία. Η κυβερνήσεις της Δύσης και στις δυο περιπτώσεις στοχεύουν στον περιορισμό της κρίσης, αποθαρρύνοντας άλλα μέλη της ΕΕ από το να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ελλάδας και καθησυχάζοντας τους συμμάχους στο ανατολικό άκρο του ΝΑΤΟ.

Για τη Δύση, η αποτροπή μιας ευρείας κοινωνικής αναταραχής και αστάθειας στην Ελλάδα και στην Ουκρανία είναι το κλειδί για να παραμείνουν οι χώρες αυτές στο Δυτικό «στρατόπεδο»...