Stratfor: Η κρίση διαβρώνει τα πολιτικά συστήματα της ΕΕ

Η οικονομική κρίση, αργά αλλά σταθερά, διαβρώνει τα πολιτικά συστήματα πολλών χωρών της Ευρώπης. Νέοι «παίκτες» αναδύονται και απειλούν την υπεροχή των παραδοσιακών «παικτών». Συμμαχίες και γεγονότα που φαίνονταν αδύνατα μόλις πριν από λίγα χρόνια, τώρα πλέον συζητιούνται ανοικτά σε όλη την Ευρώπη.

Στις 3 Δεκεμβρίου για παράδειγμα, η Σουηδία ανακοίνωσε τη διενέργεια πρόωρων εκλογών, εν μέρει λόγω των πολιτικών κινήσεων της άκρας Δεξιάς. Στην Ισπανία, το κυβερνών κεντροδεξιό κόμμα συζητά ανοικτά την πιθανότητα συμμαχίας με τους παραδοσιακούς κεντροαριστερούς αντιπάλους του, προκειμένου να αποτρέψει το ενδεχόμενο να έλθει στην εξουσία ένα κόμμα διαμαρτυρίας.

Μέλη-κλειδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων της Σουηδίας, της Ισπανίας και της Βρετανίας, και πιθανότατα της Ελλάδας, θα διενεργήσουν εκλογές το 2015. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι χώρες αυτές θα δουν αποτελέσματα που κανένας δεν θα θεωρούσε ότι ήταν δυνατά το 2008.

Σουηδία

Ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Stefan Lofven κήρυξε τη διενέργεια πρόωρων εκλογών καθώς η κεντροαριστερή κυβέρνησή του έχασε την ψήφο για τον προϋπολογισμό, λιγότερο από τρεις μήνες αφότου ήρθε στην εξουσία. Της ανακοίνωσης του Lofven προηγήθηκε απόφαση του ακροδεξιού κόμματος των Σουηδών Δημοκρατών να στηρίξει την αντιπολίτευση κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας. Οι πρόωρες εκλογές στη Σουηδία, που αποφασίζονται για πρώτη φορά μετά από σχεδόν 60 χρόνια, θα πραγματοποιηθούν στις 22 Μαρτίου, με το αντιμεταναστευτικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών να παίζει πιθανότατα κεντρικό ρόλο. Στις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου, κανένας συνασπισμός δεν κατάφερε να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας, όμως οι εκλογές σημαδεύτηκαν από τις ισχυρές επιδόσεις του ακροδεξιού κόμματος, το οποίο έλαβε το 12,9% των ψήφων, έναντι του 5,7% που είχε λάβει το 2010, όταν μπήκε για πρώτη φορά στη βουλή.

Αν και η Σουηδία είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ευρώπης, η ανεργία παραμένει υψηλότερα από τα προ-κρίσεως επίπεδα. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η Σουηδία έχει τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αριθμό αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πέρυσι, οι βίαιες ταραχές που ξέσπασαν στα προάστια της Στοκχόλμης –όπου υπάρχουν πολλοί μετανάστες- αποκάλυψαν τον αγώνα που κάνει η χώρα προκειμένου να ενσωματώσει τους μετανάστες στην κοινωνία. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι Σουηδοί εξακολουθούν σε μεγάλο βαθμό να στηρίζουν την ιδέα της διαβίωσης σε μια χώρα που είναι ανοικτή στους αιτούντες άσυλο, όμως παράλληλα ανησυχούν για τις οικονομικές και πολιτισμικές επιπτώσεις της αυξημένης μετανάστευσης.

Αν οι Σουηδοί Δημοκράτες κρατήσουν τη θέση τους ως το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα της χώρας, πιθανότατα θα αποτελέσουν το «κλειδί» για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης. Έτσι, ένα ακροδεξιό κόμμα θα έρχονταν σε θέση ισχύος σε μια από τις βασικές οικονομίες της Ευρώπης.

Ισπανία

Οι γενικές εκλογές της Ισπανίας, που θα διενεργηθούν στα τέλη του 2015, πιθανότατα θα έχουν ακόμα μεγαλύτερη επίπτωση στο πολιτικό της σύστημα. Η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στη χώρα και μια σειρά σκανδάλων διαφθοράς στα οποία εμπλέκεται το κυβερνών κόμμα, οδήγησαν στην δραματική αύξηση της λαϊκής στήριξης του Podemos, του αριστερού κόμματος διαμαρτυρίας που θέλει επαναδιαπραγμάτευση των ευρωπαϊκών στόχων για το χρέος και τα ελλείμματα και αναδιάρθρωση του ισπανικού χρέους. Το Podemos δεν έχει κλείσει ούτε έναν χρόνο ζωής, όμως οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις ανεβάζουν τη δημοτικότητά του γύρω στο 28% - πάνω από αυτήν του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος και του κεντροαριστερού Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος, γνωστού και ως PSOE. Η άνοδος του Podemos στην Ισπανία έχει τόσο μεγάλη απήχηση, που στις 2 Δεκεμβρίου, η επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος Maria Dolores de Cospedal δήλωσε πως το κόμμα της θα εξετάσει το ενδεχόμενο συμμαχίας με το PSOE προκειμένου να σχηματιστεί κυβέρνηση.

Το PSOE απέρριψε την ιδέα, ενώ μέλη του Λαϊκού Κόμματος επίσης τήρησαν αποστάσεις. Ωστόσο, οι δηλώσεις της Cospedal τονίζουν την έκταση της απειλής που αποτελεί το Podemos για το δικομματικό σύστημα της Ισπανίας, το οποίο δημιουργήθηκε μετά το τέλος της δικτατορίας του Franco στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

Πριν την κρίση, τα παραδοσιακά κόμματα της Ισπανίας κανονικά λάμβαναν το 70-80% των ψήφων. Οι εκλογές του 2015 πιθανότατα θα σηματοδοτήσουν την πρώτη φορά στην σύγχρονη ιστορία της Ισπανίας που συνδυαστικά θα λάβουν κάτω από το 50%. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα άβολη για το PSOE, το οποίο πρόσφατα κινήθηκε λίγο περισσότερο προς τα αριστερά, προκειμένου να προσελκύσει κάποιους από τους ψηφοφόρους του Podemos. Το κόμμα δεν έχει ακόμα αποφασίσει αν θέλει να ρισκάρει να χάσει ψηφοφόρους από τα αριστερά, συμμαχώντας με το Λαϊκό Κόμμα, ή να ρισκάρει να χάσει μετριοπαθείς ψηφοφόρους συμμαχώντας με το Podemos.

Ελλάδα

Η Ελλάδα προσφέρει ένα παράδειγμα του πως θα μοιάζει η ισπανική πολιτική σκηνή στο μέλλον. Όπως η Ισπανία, η Ελλάδα είχε ένα σχετικά σταθερό δικομματικό σύστημα στο οποίο η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά εναλλάσσονταν στην εξουσία. Όμως η οικονομική κρίση οδήγησε στην ταχύτατη άνοδο του αριστερού κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, το οποίο αντιτίθεται στα μέτρα λιτότητας της ΕΕ, που στηρίζουν τα παραδοσιακά κόμματα. Το 2012, τα παραδοσιακά κόμματα χρειάστηκαν δυο εκλογικές αναμετρήσεις προκειμένου να σχηματίσουν συμμαχία, ώστε να αποκρούσουν τον ΣΥΡΙΖΑ. Στην Ελλάδα, όπου οι πολιτικές αντιπαλότητες είναι παλαιές και βαθιές, μια τέτοια συμμαχία θα φάνταζε αδύνατη πριν την κρίση.

Η Ελλάδα πιθανότατα θα επιστρέψει στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής κρίσης του χρόνου, όταν η Ελληνική βουλή θα επιχειρήσει να εκλέξει νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αν αποτύχει, θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές. Με τον ΣΥΡΙΖΑ να παραμένει στην κορυφή των δημοσκοπήσεων, αυτή τη φορά θα είναι πιο δύσκολο να κρατηθεί το κόμμα μακριά από την εξουσία. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε υποσχεθεί αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, κίνηση που πιθανότατα θα προκαλέσει νευρικότητα στην αγορά και θα δημιουργήσει αβεβαιότητα σε ολόκληρη την ευρωζώνη, σε μια περίοδο που η Ευρώπη πίστευε ότι είχε βρει κάποια σταθερότητα. Όταν η ΕΚΤ υποσχέθηκε να παρέμβει στις αγορές, πριν από σχεδόν δυο χρόνια, η ΕΕ έχασε την αίσθηση του επείγοντος που είχε στα πρώτα στάδια της κρίσης. Η ΕΕ, και ιδιαίτερα η Γερμανία, επέλεξαν να τηρήσουν επιφυλακτική στάση αντί να αναλάβουν δράση. Εάν η Ελλάδα δημιουργήσει οικονομικές αναταράξεις και πάλι στην Ευρώπη, οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να γυρίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συζητήσουν όλα τα θέματα που απέφευγαν μέχρι τώρα.

Βρετανία

Τέλος, ο ευρωσκεπτικισμός θα αποτελέσει παράγοντα-κλειδί στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου θα διενεργηθούν εκλογές τον Μάρτιο. Και η Βρετανία είχε ένα λειτουργικό δικομματικό σύστημα πριν την κρίση, και έτσι οι συνασπισμοί ήταν σχετικά ασυνήθιστοι. Όμως η άνοδος του αντιμεταναστευτικού κόμματος UKIP απειλεί σοβαρά αυτό το σύστημα. Μια συμμαχία μεταξύ του Συντηρητικού Κόμματος και του Εργατικού Κόμμματος, ή μια συμφωνία μεταξύ των Tories (των Συντηρητικών δηλαδή) και του UKIP φαίνονται απίθανες για την ώρα, όμως θα μπορούσαν να είναι ενδεχόμενο στην περίτπωση που κανένα κόμμα δεν εξασφαλίσει αρκετές έδρες ώστε να κυβερνήσει από μόνο του.

Αυτό που τώρα είναι κανόνας στην Ευρώπη θα φαίνονταν απίθανο μόλις πριν από πέντε ή έξι χρόνια. Ο περισσότερος κόσμος δεν θα πίστευε ότι η ανεργία στην Ισπανία ή την Ελλάδα θα ξεπερνούσε το 25%, ή ότι τα εθνικιστικά κόμματα, τα κόμματα διαμαρτυρίας και οι ευρωσκεπτικιστές θα γίνονταν παίκτες-κλειδιά στην ευρωπαϊκή πολιτική. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι δεν θα σκέφτονταν ποτέ ότι η επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα βρίσκονταν υπό τόσο σοβαρή απειλή. Για πολλούς Ισπανούς, Έλληνες, Σουηδούς και Βρετανούς, ο μετασχηματισμός των πολιτικών συστημάτων τους μπορεί ακόμα να μοιάζει απίθανος, όμως για κάποιους το επόμενο έτος ενδέχεται να επιφυλάσσει εκπλήξεις.